نسرین خدایاری : بامداد ۵ دی ماه سال ۱۳۸۲، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶.۶ ریشتر به مدت ۱۲ ثانیه شهر بم و مناطق اطراف آن را لرزاند. این زمین‌لرزه سومین زمین‌لرزه پر تلفات تاریخ ایران به حساب می‌آید و ارگ تاریخی بم را تا اندازه قابل توجهی تخریب کرد.
ما در این گزارش تلاش کردیم با کمک مدیر پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی آن بررسی کنیم که شهر بم و ارگ تاریخی آن هم‌اکنون و پس از ۱۸ سال از وقوع زلزله چه وضعیتی دارد.
« محسن قاسمی » مدیر پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی آن به خبرنگار پایگاه خبری دیباچه گفت: از زمان ثبت جهانی بم تا الآن، ۵ نفر مدیر در این مجموعه عوض شده‌اند. از دی ماه ۹۸ تا به امروز من خدمتگزار پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی آن هستم. ارگ بم یک بخش از پرونده ثبت جهانی بم و منظر فرهنگی آن محسوب می‌شود و غیر از آن ۲۲ هزار هکتار از باغ‌ها و عناصر با ارزشی مثل قنات‌ها و سایر آثار تاریخی شامل پرونده مذکور می‌شوند.
او افزود: همانطور که گفتم من در چهارم دی ماه سال ۱۳۹۸ به سِمَت مدیریت پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی آن منسوب شدم و هم‌اکنون دو سال از آن روز می‌گذرد. ما در این مدت تلاش کردیم، مرمت و بازسازی ارگ تاریخی بم را تسریع کنیم و در این راستا کارگاه‌های مختلفی را فعال کردیم تا بتوانیم یخدان تاریخی ارگ بم، بنای کلاه فرنگی ارگ مذکور، خانه سیستانی، برج فرمانده قشون، عمارت دروازه دوم، خانه میر اکبر،امامزاده سید عبدالله، اصطبل حکومتی ارگ تاریخی و برج جنوب شرقی اصطبل را مرمت کنیم. همچنین حفاظت‌های ادواری را در کارگاه بزرگ ارگ تاریخی بم در دستور کارمان قرار دادیم و خوشبختانه می‌توانم بگویم هم‌اکنون مرمت و بازسازی برج کلاه فرنگی، عمارت دروازه دوم، برج فرمانده قشون و خانه سیستانی ۱۰۰ درصد تکمیل شده است و انشاءالله در آینده نزدیک با حضور وزیر وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از آن‌ها رونمایی می‌کنیم.
مدیر پایگاه میراث جهانی بم و منظر فرهنگی آن خبر داد: هم‌اکنون خانه سیستانی به عنوان پایگاه پژوهشی میراث جهانی بم فعال شده است و ما در آنجا مستقر شده‌ایم. ما تلاش می‌کنیم موزه تاریخ و باستان‌شناسی بم را هم با همکاری شهرداری شهرمان ،در جوار ارگ تاریخی بم راه‌اندازی می‌کنیم. این موزه در آینده نزدیک افتتاح خواهد شد.
قاسمی گفت: ما بعد از ۱۷ سال موفق شدیم با استفاده از دوربین‌های پایش تصویری، امنیت کاملی را در داخل ارگ بم و محیط پیرامونی آن داشته باشیم. در خصوص بحث نورپردازی هم اعتباری را در قالب اسناد خزانه از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دریافت کردیم و در مرحله طراحی و عقد قرارداد با مشاور و پیمانکار هستیم.
او بیان کرد: هم‌اکنون ۱۲۰ نفر پرسنل در مجموعه پایگاه جهانی ارگ بم و منظر فرهنگی آن در حال خدمت‌رسانی هستند؛ البته با توجه به اینکه دوره مدیریتی من در مجموعه مذکور با همه‌گیری ویروس کرونا هم‌زمان شد، من تلاش کردم با هدف شکستن زنجیره ابتلا به این ویروس از ۵۰ درصد پرسنل بهره ببرم و کمبود اعتبار مالی بزرگترین چالش ما به حساب می‌آید. من مطمئنم با تأمین اعتبارات کافی ما می‌توانیم ساختار‌های اصلی ارگ تاریخی بم را به زودی تحویل مردم شریف شهر بم بدهیم.
_شما گفتید محوطه ثبت جهانی بم به غیر از ارگ تاریخی شامل باغات، قنات‌ها و سایر آثار تاریخی نیز می‌شود. آن قسمت‌ها الآن چه وضعیتی دارند؟شهر بم ۳۲۰۰ هکتار مساحت دارد و یک سوم این مساحت، نخلستان است. یکی از چالش‌های بزرگ ما نگهداری از این نخلستان‌ها بوده، زیرا مالکان اصلی برخی از این نخلستان‌ها بر اثر وقوع زلزله از دست رفته‌اند و بسیاری از زیرساخت‌ها و مسیر‌های آب کشاورزی نیز در زلزله از بین رفته‌اند و این می‌طلبد که سازمان‌هایی، چون شهرداری و جهاد کشاورزی بیایند و حداقل این زیرساخت‌ها را احیا کنند تا ما شاهد خشکیدگی باغات نباشیم. از طرف دیگر توسعه فیزیکی شهر بم الزامی است و ساخت و ساز با ارتفاع بیشتر از ۱۰ متر در این شهر ممنوع است. به هر حال شهر بم در زمان وقوع زلزله ،۱۰۰ هزار نفر جمعیت داشت و بیش از ۳۰ هزار نفر از آن‌ها بر اثر وقوع زلزله از دستمان رفتند، اما الآن شهر ما ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار نفر جمعیت دارد و این تعداد جمعیت نیاز به مسکن دارند. این در صورتی است که شهر بم نتوانسته توسعه فیزیکی پیدا کند و اگر قرار باشد درون‌زا توسعه پیدا کند، مردم مجبور می‌شوند در باغات ساخت و ساز کنند و این یعنی بحث کمبود مسکن یکی از چالش‌هایی است که باغات را تهدید می‌کند.
مشکل دیگر شهر بم پدیده حاشیه‌نشینی است. این پدیده پس از وقوع زلزله بم در بخشی از حریم مرکزی این شهر تاریخی رقم خورد. من فکر می‌کنم متخصصان روانشناسی و جامعه‌شناسی باید این موضوع را بررسی و آسیب‌شناسی کنند و سپس با کمک مسئولان مشکل را حل کنند.
_آیا تا به امروز تدبیری برای حل مشکل باغات اندیشیده شده است؟طرح جامع مدیریت منظر فرهنگی بم، سال ۲۰۰۸ میلادی، در شورای عالی معماری و شهرسازی مصوب می‌شود. در آن برای حفاظت از باغات، راهکار‌هایی ارائه و مطرح شده است که براساس آن‌ها ارگان‌هایی، چون شهرداری ، فرمانداری ، اداره محیط زیست و پایگاه میراث جهانی بم، باید با تصمیم درستی از باغ‌ها حفاظت می‌کردند، اما مردم « بم » به شدت درگیر ساخت و ساز بودند و این مسئله باعث شد که ابتدا به ساکن برنامه‌ریزی کافی برای رسیدگی به باغ‌ها و حفاظت از آن‌ها نشود، اما من می‌دانم که هم‌اکنون تفکیک و تغییر کاربری باغ‌ها در شهرمان به طور کامل ممنوع است، ولی سوداگران زمین و مسکن که شبانه کارهایشان را انجام می‌دهند به صورت پنهانی اقدام به تخریب باغ‌ها و خشکاندن درختان نخل می‌کنند. من مطمئنم که پلیس شهرداری بم می‌تواند با کمی تلاش از این کار پیشگیری و جلوگیری کند.
محسن قاسمی در پایان فرارسیدن هجدهمین سالگرد وقوع زلزله بم را به همه مردم بم تسلیت گفت.
