روی دیوار کاروانسرای قاجاری نوشته "تعویض روغنی" و علامت آن به سمت یکی از بخش‌های تخریب شده کاروانسرا است! هر بخشی از داخل آن را به کاری اختصاص داده‌اند. یکی از اتاق‌ها را طویله گوسفندان، یکی دیگر را تعمیرگاه و بخشی دیگر را انباری کرده‌اند...

دیباچه :

ساکنان بخشی از کاروانسرای علی آباد که ثبت ملی است مشغول شستن حیاط و انجام کارهای روزمره هستند. جلو و داخل کاروانسرا هم پارکینگ ماشین‌ها شده است.

یکی از ساکنان کاروانسرا که پیرزنی تنهاست و با دخترش در یکی از اتاق‌های آن زندگی می‌کند، می‌گوید: خودش و همسرش چوپان بودند و بعد از اینکه همسرش فوت می‌کند، چون جایی برای زندگی نداشته، در بخشی از کاروانسرا ساکن می‌شود.

رستوران بین راهی، کاروانسرا را به دو بخش تقسیم کرده است. کارکنان داخل رستوران هم در همان کاروانسرا زندگی می‌کنند. بخش شاه‌نشین کاروانسرا جایی برای نمازخواندن مسافران و برخی از اتاق‌ها هم تبدیل به زباله‌دانی شده است.

روبروی این اتاق استخر بزرگی است که می‌گویند زمانی آب تمیزی داشته، اما حالا کف‌اش را لجن و خزه بسته و خالی از آب است!

زمانی که سیل راه کاروانسرای حوض سلطان را از میان برد ، راه جدید تهران - قم ساخته شد و در کنار آن مجموعه علی‌آباد شکل گرفت.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم پیش از این درباره نظارت بر این کاروانسرا گفته بود: ما نمی‌توانیم ساکنین آن منطقه را حذف کنیم، اما اگر از این محل به عنوان پارکینگ عمومی استفاده شود، طبعا به بنای کاروانسرا آسیب می‌رساند.

عیسی رضایی بیان می‌کند: بنای آنجا ملک شخصی است و قانونا سازمان میراث فرهنگی قم می‌تواند 50 درصد هزینه مرمت آن را پرداخت کند. کارشناسان میراث هم برای این کار مراجعه کردند تا در این زمینه پرونده تشکیل بدهند تا بخش دیگر هزینه مربوط به مرمت را مالک پرداخت کند، در حال حاضر مالک با تشکیل پرونده در این زمینه موافقت کرده است و این خودش نگاه مثبتی است.

ساختمان این کاروانسرا به سبک معمول دارای سه تالار ستون‌دار در سه گوشه بنا است. در هریک از این تالارها، سکویی بین چهار ستون وجود دارد. این سکوها محل استقرار چهارپاداران بوده است.

از خصوصیات این کاروانسرا این است که سردر آن به جای آن که جلوتر از دیوارهای اطراف باشد، عقب رفته و با ازاره‌های دالبری و ستون‌های کوتاه بالای دیوارها تزیین شده است. همچنین به جای ایوان اصلی، یک عقب رفتگی در حیاط وجود دارد و پشت آن تالار پذیرایی ساخته شده است. این سبک ساختمانی در خانه‌های کاشان و یزد معمول بود، اما نظیر آن در کاروانسراهای دیگر مشاهده نشده است.

در گوشه‌ کاروانسرا برج‌هایی به کلاه فرنگی منتهی می‌شود. در محور بنا، قهوه‌خانه و حمام و سمت دیگر مسافرخانه‌ای برای مسافران درجات بالاتر اجتماعی وجود دارد. در پشت مسافرخانه باغ کوچکی با درخت‌های انار و حوض آب تمیزی وجود داشت. مجموع تشکیل دهنده این کاروانسرا و بناهای جنبی آن نشان از دورنگری بانی ساخت آن دارد.

گزارش از خبرنگار ایسنا: کبریا حسین‌زاده