اخوان فردوسی معاصر/ اشعار اخوان امانت داری ارزشمند از میراث گذشتگان است
سیمین بایرامی یادداشتی درباره مهدی اخوان ثالث نوشته است که به طور اختصاصی در « دیباچه » منتشر می شود.
متن یادداشت به شرح زیر است:
تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم ...
اخوان، فردوسی معاصر
هیچ یک از شاعران معاصر در حد و اندازه شاعر نامدار ایرانی مهدی اخوان ثالث نام ها و نشانه های بومی و ملی را در شعر خود به کار نگرفته است. لحن جسورانه و با صلابتش در ادبیات ستودنی است، اشعار او زمینه اجتماعی دارد. اشعار اخوان زندگی مردم را به رخ مخاطب می کشد و سنگینی آثارش نشان از تسلط وی به ادبیات گذشته دارد. مهدی اخوان ثالث با تسلط کامل به ادبیات کلاسیک فارسی آگاهانه با مکتب نیما به شعر « نو »  گرایید و آثاری هم در این دو سبک از وی بر جای مانده است.
دیدگاه های ملی _وطنی این شاعر در اشعار او کاملا هویدا است و می توان از نگاه و دیدگاه خاص شاعر آگاه شد.
وی ستایشگر مفاخر ایرانی بود و بر حفظ زبان و ادبیات فارسی تاکید فراوان داشت.
«م. امید» تخلص شاعری ناامید بود.
او عاشقی در جستجوی گذشته ای است به انتظار بهار، بهاری که هیچ وقت آن را ندید .
او علاوه بر آن که شعر می سرود، نوازنده تار هم بود و در کنار نواختن سیم اما دستی گشاده بر ادبیات و شعر داشت. زمینه کاری وی علاوه بر ادبیات فارسی، موسیقی ایرانی و مقام های موسیقایی بود. اشراف عمیق و ساده اخوان در ادبیات فارسی و توانایی شاعر در درک هنر و روح فیلسوفانه اش تا آن جا است که با کمی دقت، احساس موسیقایی این هنرمند شاعر را هم می توان در اشعارش شنید. شاعرانگی فاخر و روح رها اما رنجیده اخوان درسروده هایش، نشانگر درک عمیق این شاعر از محیط، جامعه، فضای اجتماعی و سیاسی او است. و البته نقطه عطف این توانمندی، آگاهی از ادبیات فارسی و تسلط وی بر نگارش قدیم و جدید بود. سروده های اخوان سرچشمه شفاف و بی بدیل اشعار معاصر است. او شعر را به خوبی می فهمید و شاعری را در شور نوجوانی و جوانی آغاز کرد. در آغاز جوانی وارد انجمن ادبی خراسان شد و با ادیبان و بزرگان آن روزگار از نزدیک آشنا شد. اخوان سرمایه با ارزش ادبی و نوشتاری خود را در زمینه شناخت ادیبانه شعر ، با مطالعه و ذوق شخصی آموخته بود. مهارت او در فراگیری و ادبیات بر دارندگان دکتری هم برتر بود. او به زبان و ادبیات عرب اشراف کامل داشت اما به دلیل تعصب ملی هیچ گاه روی خوش به این زبان در نوشته های خود نشان نداد. مطابق با زمان و عصر خود این شاعر هم مانند اغلب اهالی ادب به سیاست گرایش داشت اما پس از واقعه ۲۸ مرداد از سیاست تا مدتی روی برگرداند. او شاهکار خود شعر زمستان را در دی ماه ۱۳۳۴ سرود.
در لحنی سرد و پژمرده و در تاریکی فضای پس از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲؛
شاعر سردی و رخوت اندیشه را احساس می کند و در تنهایی و غربتِ این سرمای تا مغز استخوان زمستان را به گونه ای عجیب و خاص در طغیان احساس و رنج و غم غربت در وطن می سراید.
اخوان از شاگردان نیما یوشیج بود و با آموخته های شعر نیمایی و غنای ادبی که در خود داشت توانست اشعاری را ماندگار کند که به گفته صاحبان قلم، وی به همراه احمد شاملو از ماندگاران شعر و ادبیات معاصر فارسی در آینده و نسل های بعدخواهند بود‌. زندگی اخوان در سال های پس از انقلاب بیشتر در انزوا و خلوت گذشت. در سال های پایانی عمر خود به خانه فرهنگ معاصر آلمان دعوت شد و پس از رفتن به چند کشور اروپایی و سرودن شعر و دیدار و استقبال دوستان ایرانی و همچنین دیدار با یاران قدیمی به ایران بازگشت.
پس از بازگشت نرسیده به خزان چون برگی جدا مانده از شاخه در تاریخ چهارم شهریور ماه سال ۱۳۶۹ در تهران با زندگی وداع گفت. پیکرش را در زادگاهش و در کنار آرامگاه فردوسی به خاک سپردند. درباره شعر اخوان گفته می شود که توانایی او در ترکیب شعر کهن و سبک نیمایی و سوگ و دلشکستگی بی پایان بر گذشته مجموعه ای خاص که منحصر به اخوان بود را به وجود آورده که این سروده ها اثری انکار ناپذیر بر هم نسلان و آیندگان گذاشته است.
اشعار اخوان امانت داری ارزشمند از میراث گذشتگان است. او با تلفیق شعر و نظریه نیمایی با ادبیات کلاسیک و با احترام به سنت گذشته نوعی ادبیات را بدعت گذاشت که نشان دهنده این اتفاق است که نه تنها چهره جدیدی از سرودن را پایه گذاری کرده از سنت گذشته هم جدا نشده است.
شاعر اخوان ادبیات خاص خود را داشت درونمایه ای که مختص خود این شاعر بود. بنا به گفته خود ،نه در صدد خلق سبک تازه ای بوده و نه تقلید وی تنها تحت تاثیر جاذبه احساس و درک هنری خویش بوده است. وی از طبع ساده و روان نیما الهام گرفته و سپس برداشت خود را در دامان ادبیات مختص به خود پرورش داده است. نمونه شاعرانگی وی در شعر « زمستان »  قابل رویت است. اخوان سعی کرده اعصاب و رگ و ریشه های سالم و درست، زبانی پاکیزه اما با تسلط بر ادبیات کلاسیک و هر آنچه مربوط به آداب و هنر نوشتن را با توجه به احساسات و کلام معاصر و افکار امروزی پیوند دهد و به قول خودش شاید خواسته ادبیات را از خراسان دیروز به مازندران امروز برساند. قطعا یکی از ماندگاران در آینده دور نظیر شاعران ادبیات کلاسیک، شاعر اخوان ثالث خواهد بود. وی با زبان میانه شعر نیما و کلاسیک فارسی آثاری را به وجود آورد که هر صاحب تفکر و احساس را وادار به مکث و اندیشه می کند.
گفته شده اخوان از ادبیات دیار خود هم الهام گرفته است. آشنایی وی با زبان و ادبیات سنتی دیار خراسان به حدی بوده که این زبان را از آن خود کرده است. شاعر اخوان در صحبت هایش، با توجه به ادبیات سنتی محل تولد خود کوشیده است تا پیوندی فراتر از خاک ایجاد کند. پیوندی عظیم در قالب شعر و کلام.
مهدی اخوان در شعر زمستان خود در تلاشی ستودنی خواسته احوال خود و زمانه خود را از خلال اسطوره های کهن تصویر کند.شعر زمستان در دی ماه ۱۳۳۴ پا به عرصه ادبیات گذاشت. این سروده دارای لایه های بیرونی و درونی است. به ظاهر از زمستانی پر از غبار وحسرت، سراسر سردی و سیاهی و تنهایی تلخ گفته است. از ناامیدی در زمستانی سخن می گوید که به جان شاعر چیره شده است اما واقعیت تلخ پنهان، گویای چیز دیگری است و آن فضای تلخ و گزنده سیاسی و اجتماعی آن دوره است.
شاعر می گوید
سلامت را نمی خواهند پاسخ گفت
سرها در گریبان است
کسی سر بر نیارد
کرد پاسخ گفتن و دیدار یاران را
نگه جز پیش پا را دید ،نتواند
که ره تاریک و لغزان است
وگر دست محبت سوی کس یازی
به اکراه آورد دست از بغل بیرون
که سرما سخت سوزان است ...
مسیحای جوانمرد من !
ای ترسای پیر پیرهن چرکین
هوا بس ناجوانمردانه سرد است ...
آی
دمت گرم و سرت خوش باد
سلامم را تو پاسخ گوی، در بگشای !
منم من، میهمان هر شبت لولی وش مغموم
منم، من سنگ تیپاخورده رنجور
منم، دشنام پس آفرینش، نغمه ناجور
نه از رومم، نه از زنگم ،
همان
بیرنگ بیرنگم
بیا بگشای در، بگشای، دلتنگم ...
غم تنهایی و بیگانگی روح شاعر را در این شعر بیش از هر چیز می توان درک کرد و اهالی ادب اخوان را با این روح شکننده و احساسی زلال عنصر عاطفه در شعر معاصر دانسته اند و او را به لحاظ عنصر عاطفه هم پای بابا طاهر در ادبیات گذشته خوانده اند.
مهدی اخوان ثالث یکی از درخشان ترین شاعران معاصر است. او در کارنامه آثار و سروده هایش ،قدرتمند و به شایستگی ماندگار شده است. همچنین از این شاعر به عنوان برجسته ترین شاعر ملی _وطنی هم پای فردوسی بزرگ در تاریخ ادبیات معاصر نام برده اند.
از آثار اخوان می توان به زمستان، ارغنون، آخر شاهنامه، از این اوستا، منظومه (شکار)، عاشقانه ها و کبود، دوزخ اما سرد، تورا ای کهن دیار بوم و بر دوست دارم و ...نام برد.