مریم کاظمی: «خسیس» من کمدی فارس است/ تأکیدی روی ایرانی کردن اثر نداشته ام

نمایش «خسیس»، یکی از آثار ژان باتیست پوکلن متخلص به مولیر است و مریم کاظمی قرار است آن را تیرماه امسال در پردیس «تئاتر تهران»به روی صحنه ببرد.

مریم کاظمی درباره انتخاب این نمایشنامه برای اجرا به خبرنگار تئاتر دیباچه گفت: نمایش «خسیس» به دنباله تمایل و هدف گروه «تئاتر مستقل» که اجرای نمایش های کلاسیک و بزرگ جهان است انتخاب شده است.

کاظمی افزود: من و اعضای گروهم همواره به دنبال اجرای آثاری بوده ایم که داستان جذاب و همه پسندی داشته باشند تا طیف گسترده تری از مردم آنرا بفهمند و به این ترتیب فاصله روشنفکری و تفکر و سلیقه عامه کم شود.

این کارگردان با اشاره به اینکه آثار کمدی بار فشار روحی را کم می کنند گفت: معمولا نمایشنامه های کلاسیک کمدی، دارای مضامین اخلاقی، خانوادگی، رفتاری و گفتاری هستند که براساس خلق وخو و قوانین اجتماعی و ضعف های انسانی شکل گرفته اند؛ لذا به لحاظ مضمون تا زمانی که انسان وجود دارد دارای ضعف هایی است که این ضعف ها به نقد و هجو و جوک و کمدی کشیده خواهد شد.

مریم کاظمی در پاسخ به این سوال که چرا برای اجرای اثرش به سراغ ترجمه های پیشین نرفته و خود نمایشنامه را به فارسی برگردانده است گفت: حدود سه سال پیش که تصمیم گرفتم بعد ازاجرای کمدی «رام کردن زن سرکش» اثرشکسپیر، نمایش کمدی «خسیس» اثر مولیر را به روی صحنه ببرم ، ترجمه محمدعلی جمالزاده را در نظر داشتم؛ اما زمانی که روی متن برای اجرا دقیق شدم ، ضمن ارزشهای والا و تطبیق زبانی فوق العاده خوب و جایگزینی اصطلاحات زبان مبدا به زبان مقصد، به نظرم رسید دیالوگ ها وموقعیت ها را نمی توانم به حرکت صحنه ای تبدیل کنم؛ بنابراین به سراغ ترجمه های جدیدتر رفتم، اما همه آنها بر خوانش و وفاداری ادبی متن نمایشنامه متمرکز بودند و حتی متوجه نشدم محمد علی جمالزاده کمی هم تالیف کرده است که بسیار داستان را شیرین کرده بود ولی من نیاز به ترجمه ای داشتم که موقعیت صحنه ای و اجرایی بهتری ایجاد کند؛ لذا تصمیم گرفتم نگاهی به متن اصلی بیندازم و از کتابهای الکترونیکی «گوتنبرگ» به زبان انگلیسی استفاده کردم که آثار ادبی کلاسیک دنیا را آرشیو کرده و به راحتی می توان آنها را دانلود کرد.

این کارگردان در ادامه، درباره شیوه اجرای نمایشش گفت: شیوه ای که برای اجرا تمرین می کنیم ، در سبک قابل اسم گذاری نمی گنجد؛ زیرا سبکها دنباله رو اجراها هستند نه اینکه اجرا ازسبک و شیوه خاصی پیروی کند؛ اما اگر بخواهم تعریفی ارائه دهم شاید بتوان گفت این اجرا کمدی «فارس» است زیرا در اجرای آن از سبکها و شیوه های مختلفی مانند «کمدیا دل ارته ایتالیایی» ، «فیزیکال تئاتر» ، «رقص های کمدی ایرانی»، «نمایش سیاه بازی» ، «تعزیه و تخت حوضی» استفاده کرده ام.

مریم کاظمی در توضیحات بیشتر گفت: اصطلاح «کمدیا دل آرته» یا همان کمدی معروف ایتالیایی از بسیاری جهات شبیه کمدی های اصیل خودمان است؛ زیرا هر دو از آدمهای کوچه و بازار با مشاغل مختلف تأثیر گرفته اند که برای مخاطب بسیار آشنا و ملموس است.

مریم کاظمی ادامه داد: در این نمایش ها، موضوعات روزمره و مهمی مثل ازدواج، اهمیت خانواده و عشق یا مسائلی چون اخلاق، خیانت و باقی رفتارهای اجتماعی هربار با شخصیت های ثابت اتفاق می افتد و اغلب شخصیت ها در قالب درگیری های دوبه دو یا سه نفره و یا بیشتر با لباس و گریم و ماسک مشخص به محض ورود به صحنه قابل تشخیص هستند.

این هنرمند، ضمن اشاره به این موضوع که کمدی ایتالیایی در نمایش عروسکی نیز وجود دارد گفت: شخصیت «پونچینلا» با ماسک سیاه ، هم روی صحنه و هم در قالب خیمه شب بازی خود را نشان می دهد. «سیاه» نمایش تخت حوضی ایرانی ، در خیمه شب بازی هم به نام مبارک دیده می شود و مشاغلی چون رفتگر و کاسب و پاسبان و طبق کش و عروس و حاجی و پهلوان و .... با پانتالونه و کاپیتانو و آرلکینو و زانی مقایسه می شود.

مریم کاظمی استفاده از دوره گردهای سیار و نوازنده را یکی دیگر از شاخصه های نمایشهای «کمدیا دلارته» دانست و گفت: نوازندگان به صورت زنده تصنیف های ورد زبان عامه مردم را می نوازند و همه دم می گیرند و شریک اجراها می شوند، که من در نمایشم از تصنیف های شاد قدیمی و نوستالژیک ایرانی استفاده کرده ام .

این کارگردان گفت: در نمایش «خسیس» سعی کرده ام موقعیت ها را برای شخصیت ها بچینم و تأکیدی روی ایرانی کردن شخصیت ها نداشته ام؛ و اینکه شخصیت ها نمونه های تیپیکال هستند و مابه ازای تاریخی خودرا دارند.

مریم کاظمی درباره چند و چون تمرین و اجرای نمایشش گفت: من به اتفاق گروهم در یک سوم آماده سازی نمایش برای اجرا هستیم. تمرین های گروه موسیقی و گروه صحنه ای به طور موازی پیش می رود و ما ازهفته آینده آمادگی بازبینی شورای نظارت را خواهیم داشت؛ و البته طراحی لباس ها ، صحنه ، کلاه گیس ها وگریم ، ترانه ها ، پوستروبروشور و تبلیغات آماده است .

مریم کاظمی درباره اجرای نمایشش که قرار است با هماهنگی سازمان فرهنگی، هنری شهرداری در سالن تازه افتتاح شده پردیس «تئاتر تهران» به روی صحنه برود، گفت: امیدوارم قبل از اینکه باسیاست های غلط و غیر کارشناسانه ، این مکان جدید تبدیل به یک فرهنگسرای بزرگ شود ؛ بتوانم نمایش خسیس رادر آنجابه عنوان یک سالن تئاتر اجرا کنم ضمن اینکه سازمان فرهنگی هنری شهرداری طبق معمول از گروه عقب است.

مریم کاظمی نویسنده و کارگردان تئاتر، همچنین بازیگر تلویزیون و سینما است و دبیری جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان همدان امسال را به عهده دارد و این روزها مشغول تدارک برنامه های پیش از آغاز این رویداد مهم هنری است.