دیباچه: شهرام کرمی دبیر پنجمین جشنواره تئاتر شهر گفت:من یک بخش در حوزه خودم را می‌توانم پاسخگو باشم.ما نهادهای مختلف هستیم که فعالیت تئاتری می کنیم.هر کدام با سیاست های خودمان . من نمی توانم تئاتر مرکز و حوزه هنری و غیره را تغییر دهم.من پنج هدف با ضرورت را اشاره کردم  و اینکه من چه امکاناتی در اختیار دارم؟واقعیت این است که در شرایط فعلی من هیچ ظرفیتی در اختیارم نیست.



به گزارش خبرنگار تئاتر دیباچه؛آیا ما با ترویج کتاب توانستیم به کتابخوانی کمک کنیم؟ نه. از چه روشی می شود؟ دوره ایی کتابهایی را در ویترین های شهری گذاشتند با هزینه های بالا . اما به کتابخوان شدن کمکی نکرد . ما نسل کتابخوانمان به شکل خودجوش و بدیهی رشد می کند . یکی از اهداف عمده ما توجه به مخاطب است.ما نمی‌توانیم معجزه کنیم.هیچ جشنواره ایی نمی تواند بگوید «ما سعی کردیم تاثیر در مخاطب داشته باشیم». اینها بخشی از صحبت‌های شهرام کریمی دبیر پنجمین جشنواره تئاتر شهر است. مدیری که دغدغه تئاتر را دارد اما خودش بیش از همه با محدودیت‌های پیش رو آشناست.


جشنواره تئاتر شهر به دبیری شهرام کرمی که از فروردین فراخوان خود را اعلام کرده است با بیش از 1200 گروه متقاضی و  70 گروه منتخب درحال برگزاری است.به بهانه جشنواره تئاتر شهر با او به گفتگو نشستیم.

برای شروع گفت‌وگو به عنوان یکی از مدیران تئاتری که تجربه برگزاری جشنواره‌های مختلف را هم دارید؛ اول به این موضوع بپردازیم که آیا برگزاری این همه جشنواره در حوزه تئاتر ضرورت دارد؟

اگر خاطرتان باشد همیشه با یک جمله مواجه بودیم که خیلی ها مخالف جشنواره ها بودند و می گفتند پولی که صرف جشنواره ها می شود ، چرا صرف تولید و اجرا نمی شود ، درست هم بود . یک زمانی تعداد جشنواره های ما از تولیداتمان بیشتر بود . یعنی 15 سال پیش هر ارگانی جشنواره اجرا می کرد در صورتی که در تئاتر شهر دو ماه یکبار یک نمایش اجرا می شد . به نظرم آن موقع درست بود ولی الان که بیش از صد گروه نمایشی در تهران فعال هستند و شبی صد نمایش اجرا می شود یعنی ظرفیت خوبی از تولید کنندگان تئاتر مشغولند و تعداد زیادی از هنرمندان به تئاتر می پردازند . بنابراین وقتی روند تولید ، هنرمندان و گروه ها خوب است پس جشنواره یک رویداد خوب است که از پیش از میلاد مسیح وجود داشته است . جشنواره با هدف نکوداشت هنرتئاتر و گرد همایی هنرمندان تئاتر، در طول سالها برپا شده و تفاوت آنها در سبک و شیوه و نوع مخاطب تئاتر است که باعث شده جشنواره ها رونق بگیرد . من برگزاری جشنواره های تئاتری را یک ضرورت می دانم . جشنواره ها انواع دارد.مثلا جشنواره کودک و نوجوان به همان مخاطب اختصاص دارد. جشنواره معلولین همینطور. بعضی از اینهاسبک و شیوه خاصی را قائل می شوند مثل جشنواره آیینی سنتی،عروسکی، این سبک و ژانر تئاتری را دنبال می کنند.

در مورد اهداف تئاتر شهر بفرمایید؟ ما خیلی جشنواره داریم که موازی با هم پیش می روند. این جشنواره به دنبال چه ایده جدیدی است که متفاوت با بقیه باشد؟

اول-پرداخت به موضوع و مضامین شهری : ما در جامعه نوبینی زندگی می کنیم که 70% ساکنین زمین ساکنین شهر ها هستند با تمام معضلات زیست محیطی که خود تبدیل شده به نوعی فرهنگ که روی ارتباطات، گویش و فرهنگ‌ها اثر گذاشته است.هدف دوم- کمک به رشد تئاتر در مراکز است.ما در مرکز فرهنگی هنری شهرداری هستیم که بیش از 250 مرکز داریم . در این مراکز حدود 80 تا 90 کانون فعال تئاتری داریم . ما وظیفه خود می دانیم به این گروه ها کمک کنیم.مثل کانون های تئاتر محلی ، فرهنگسراها و گروه هایی که به تولید و اجرا می پردازند.سومین هدف- این است که اساسا برگزاری این جشنواره موجب روند خلاقانه تولید و اجرا می شود . یعنی ایجاد انگیزه می کند که می خواهیم یک رویداد موثر ایجاد کند که قشر وسیعی از هنرمندان را در بر بگیرد . وقتی یک اثر تولید می شود یک گروه حداکثر 50 نفر درگیر می شوند ولی وقتی جشنواره ایی را برگزار می کنیم این تعداد به 70 اثر و حدود سه هزارنفر می رسد که این روند آفرینشگری روند خوبی است .

چهارمین هدف:توجه به هنرمندان جوان است که تا امسال رویکرد ما حرفه ایی نبوده است . ولی از سال بعد می توانیم این رویکرد را عوض کنیم ، چون پتانسیل آن وجود دارد . این نوید را می دهیم که اگر سالن های حرفه ایی داشته باشیم بخش جوان و حرفه ایی را کنارهم برگزار می کنیم ولی از هدف اصلی دور نمی شویم . اگر چهار دوره گذشته را بررسی کنید با نام کارگردانهایی مواجه می شوید که از طریق همین جشنواره های تئاترشهر به فضای تئاتری معرفی شدند مثل نازنین سهامی زاده ، میلاد محمدی که اولین کارهایشان از جشنواره شروع شد.گاه نمایش هایشان هم پرمخاطب شده است .

پنجمین هدف ما این است که به عنوان سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران،یک سازمان موثر در روند اجرا تئاتر و فرهنگ و هنر جامعه نقش دارد در رویداد هنری نقش داشته باشیم و به اعتلای هنر و فرهنگ جامعه کمک کنیم.ما معتقدیم جشنواره های تئاتری خیلی موثراند در رشد فرهنگ و هنر هر جامعه اینکه ما چقدر به این اهداف می رسیم یا نه مساله ایی جداست.ما با یک چشم انداز روشن ، یک هدف و راهبرد را آغاز کردیم.

اما بعضی جشنواره ها هم مانند تئاتر دانشجویی،تئاتر سوره و دانشگاه آزاد فرقی  باهم نمی‌کنند؟

همه اینها ضرورت کمک به رشد جشنواره است.جشنواره های تئاتری یک گردهمایی هنرمندان و کمک به رشد تئاتر است.یکسری جشنواره های موضوعی هم کمک می کنند مثل تئاتر عروسکی، ما تئاتر مستمر عروسکی نداریم ولی جشنواره تئاترعروسکی داریم. یا مثلا جشنواره آیینی سنتی که خیلی وقت است نمایش های آیینی سنتی مان مستمر نیستند ولی در جشنواره ها حضور دارند.

شما فرمودید می‌خواهید به گروه های تئاتری کمک کنید .وقتی یک گروه حتی برای شکل گیری مشکل دارد ، یک جشنواره چقدر می تواند به آن گروه کمک کند؟چرا به جای این هزینه هایی که در جشنواره صرف می شود کمک نمی کنند یک گروه اول برپا شود بعد به جشنواره فکر کنند ؟

هر چیزی باید روند خود را طی کند . ما وقتی از گروه تئاتر جوان حرف می زنیم یعنی نیاز دارد یک چیزهایی را تجربه کند نمی توانیم فکر کنیم یک گروه اول تثبیت شود و همه چیز برایش مهیا شود بعد بیاید در جشنواره. ما هم البته در خیلی از ارگان ها ضعف داریم.



* یکی از ضعف‌های ما نداشتن سالن است

من این سوال را به همین دلیل از شما به عنوان یک مدیر دلسوز می‌پرسم چون انگشت شمارند مدیرانی که دغدغه شان تئاتر است و تئاتری.درست است که مشکل وجود دارد ولی اگر بخشی از این هزینه ها به این اختصاص داده می شد که گروه ها بتوانند به راحتی سالن های دولتی را بگیرند و مافیاهای تئاتری که تالار وحدت و تئاتر شهر رااز تئاتری ها گرفتند را از بین برد، بچه ها راحت تر اجرا می رفتند و بعد در جشنواره شرکت می کردند ؟

من یک بخش در حوزه خودم را می توانم پاسخگو باشم . ما نهادهای مختلف هستیم که فعالیت تئاتری می کنیم . هر کدام با سیاست های خودمان . من نمی توانم تئاتر مرکز و حوزه هنری و غیره را تغییر دهم. من پنج هدف با ضرورت را اشاره کردم  و اینکه من چه امکاناتی در اختیار دارم ؟ واقعیت این است که در شرایط فعلی من هیچ ظرفیتی در اختیارم نیست. ما سالن های چندمنظوره فرهنگسراها را داریم که مناسب اجرای گروه های جوان نیست . شما جدول ما را ببینید من تالار مولوی را گرفتم یا محراب که در سالن های دولتی مناسب اجرا بروند.سال پیش تئاتر شهر را گرفتیم و این ظرفیتی که در اختیارم نیست بهتر از این نمی توانم از استفاده کنم. الان بیشتر فرهنگسراها تئاتر کودک و نوجوان اجرا می کنند چون پرتابل است و می تواند در هر سالنی اجرا کند و درآمدزا هست . تئاتر کودک و نوجوان کم توقع است ولی در تئاتر بزرگسال ما دچار ضعف هستیم.من هم معتقدم اگر ظرفیت داشته باشیم و استفاده نکنیم و جشنواره برگزار کنیم غلط است.ما فقط می توانیم از فضای موجود یک جشنواره برگزار کنیم. جشنواره فقط یک هفته نیست.گروه ها اجرا می کنند و کمک هزینه می گیرند . و تقریبا بیش از نصف آثار اجرا شده است.ولی جشنواره های دیگر عموما یک رویداد است.من همیشه می گویم سالن نداریم ولی گروه ها بروند اجرا کنند و بودجه بگیرند.سعی کردیم جشنواره تئاتر شهر رویداد تبلیغاتی نباشد.یکی از ضعف های ما نداشتن سالن است.که اگر سال دیگر با شما صحبت کنم این نوید را می دهم که پردیس‌هایی که داریم می توانند کمک کنند و من بهانه ایی ندارم برای نداشتن خروجی مناسب.

چقدر بودجه در اختیار جشنواره تئاتر شهر گذاشته می شود؟

نکته خیلی مهم این است که ما هزینه ایی نمی کنیم برای جشنواره . ما هزینه سه گروه حرفه ایی را در اختیار داریم. چیزی حدود پانصد میلیون . اما 71 گروه جوان در آن شرکت می کنند با 1255 هنرمند که مشغول و شناسایی می شوند . ما 400 میلیون این هزینه را به عنوان کمک هزینه به گروه‌ها می‌دهیم و بقیه هزینه بازبینی‌ها می‌شود.ما بعد از جشنواره دانشجویی کم خرج ترین جشنواره در ایران هستیم. ما داریم تلاش می کنیم به اندازه جشنواره دانشجویی مفید باشیم.ما را به عنوان مجموعه شهرداری می شناسند که باید پولدار باشیم ولی این طور نیست . ما یک بودجه سالیانه داریم که سهم اندکی از آن به تئاتر اختصاص دارد.

* نمی‌توانیم معجزه کنیم

ما در ایران با معضل مخاطب تئاتربین مواجه هستیم.این جشنواره چقدر در فرهنگسازی تئاتربین شدن مردم نقش دارد ؟

بدون شک کمک می کند.معتقدم ما چندین برابر این باید کار کنیم. مخاطبین ما محفلی هستند.هر سالنی مخاطبین خاص خود را دارد .آیا ما با ترویج کتاب توانستیم به کتابخوانی کمک کنیم؟ نه. از چه روشی می شود؟ دوره ایی کتابهایی را در ویترین های شهری گذاشتند با هزینه های بالا . اما به کتابخوان شدن کمکی نکرد . ما نسل کتابخوانمان به شکل خودجوش و بدیهی رشد می کند . یکی از اهداف عمده ما توجه به مخاطب است.ما نمی‌توانیم معجزه کنیم.هیچ جشنواره ایی نمی تواند بگوید «ما سعی کردیم تاثیر در مخاطب داشته باشیم».

ما در مدرسه تئاتر سیصد نفر را جذب کردیم که پایه ایی آنها را آموزش بدهیم . این گروهی از مخاطبان علاقه مند را جذب کرده است . تئاتر شورایی ما در مواجه با مخاطب غیر حرفه ایی تئاتر شکل گرفته و ششصد نفر از مخاطبین غیرحرفه ایی را جذب کردیم . تئاتر کودک ما گروهی از مخاطبین عامه را جذب کرده است . اینها را اگر ارزیابی کنیم با جمعیت کلان تهران شاید بگویید کار مهمی انجام نشده ولی این به این معنی نیست که ما نباید این کار را بکنیم . کار فرهنگی هنری یک کار جدی و موثر در فرهنگ است.

جشنواره تئاتر فجر بخش پلاس را اضافه کرده است.آیا این جشنواره هم قصد دارد چنین اقدامی را انجام دهد یا مایل به کمک گرفتن از سالن‌های خصوصی هست؟

بله قصد داریم .ما با کنش معاصر همکاری کردیم ولی سالن ها چون اجرا داشتند نتوانستند همکاری کنند . مولوی یک هفته تعطیل شد که ما جشنواره را برگزار کنیم . کسی که می آید تئاتر خصوصی راه می اندازد نمی تواند از آن سود ببرد . چون تئاتر هنر سود ده و اقتصادی نیست . چون اگر همان سرمایه را در حساب ثابت می ریختند سودش را می گرفتند، ولی سالن های خصوصی باید حمایت شوند . وام های بلند مدت بگیرند .من سالن هایی مثل باران و تئاتر مستقل و کنش معاصر را تقدیر می کنم.ما به عنوان شهرداری به سالن هایشان نظارت داشتیم تا استانداردها را رعایت کنند . اماکن بابت مجوزهایشان ،مرکز هنرهای نمایشی به مجوز اجرا ها نظارت دارد و این واقعا سخت است و باید به مدیران تماشاخانه های خصوصی درود فرستاد بابت کار جسورانه شان .

در مورد بخش های مختلف جشنواره را هم بفرمایید؟

ما در جشنواره هشت بخش داریم . صحنه ایی ، کودک و نوجوان ، خیابانی ، مسابقه نمایشنامه نویسی ، مدرسه تئاتر ، تئاتر شورایی که امسال برای اولین بار برگزار می شود و بخش ویژه یا خارج مسابقه که به توان یابان مربوط است . گروهی از هنرمندان معلول هستند . مرور آثار استاد خلج است که شش نمایشنامه از ایشان نمایشنامه خوانی می شود با حضور بازیگران حرفه ایی و چند نمایش هم در بخش خارج مسابقه است که قابلیت خوبی از نطر مضمون و اجرا دارند . بخش دیگر مسابقه عکاسی است که بسیار پایه ایی است و منحصر به فرد است . مثل مسابقه رالی است . عکاسان از نمایشهای اجرا شده هر روز عکس می گیرند و عکس های هر روز انتخاب می شود . هفتاد عکاس اینجا می آیند با حضور ده داور . ما هم آموزش داریم هم آرشیو از عکسهای منتخب را جمع می کنیم و هم عکاسی را به عنوان هنر جدی و معاصر دنبال می کنیم .

جای خالی بخش پژوهشی در جشنواره دیده می شود . برای آن چه تدبیری دارید ؟

ما سال گذشته چند عنوان کتاب چاپ کردیم.پژوهش بسیار ضروری است ولی ما جشنواره با موضوعی خاص داریم و متولی تئاتر نیستیم. حوزه پژوهش به متولیان تئاتر مثل اداره کل هنرهای نمایشی مرتبط است و باید به آن توجه کنند . ما صرفا سعی کردیم این رویداد را اجرایی ببینیم تا پژوهشی . ما بخش پژوهشی را به تئاتر فجر بردیم و مشارکت کردیم و به این ضرورت رسیدیم ولی کار ما جداست . ما با جشنواره عروسکی هم مشارکت کردیم . در سالهای پیش ما بخش تئاتر باران داشتیم یا همان تئاتر دینی . از سال پیش جدا کردیم و تئاتر سوگواری خمسه را برگزار کردیم . سه دوره هم برگزار شد .

* ما از ساکنان شهر تهران عوارض می‌گیریم که برای ساکنان تهران کار کنیم


این جشنواره قرار است سراسری و کشوری شود یا فقط در تهران است؟

ما چون شهرداری تهران هستیم و مسئولیتمان فقط حوزه شهر تهران است فقط به تهران می پردازیم.می شود سراسری شود ولی ضرورتی ندیدیم .ما از ساکنان شهر تهران عوارض می‌گیریم که برای ساکنان تهران کار کنیم و در سیاست گذاری کلان شهری توجیهی ندارد که کشوری شود ،اما شاید در سالهای بعد بین‌المللی برگزار شود.

در آخر بفرمایید چه جوایزی برای منتخبان در نظر دارید؟

90 نفر برگزیده می‌شوند. ما بیشترین جوایز را به نسبت جشنواره های دیگر می دهیم و یکی از مشکلات ما این است که در اختتامیه 90 نفر باید بروند روی صحنه و جایزه دریافت کنند.

گفت‌وگو:هدیه رحمت نژاد