به گزارش خبرنگار موسیقی دیباچه، شهرام ناظری در عرصه موسیقی نامی آشنا برای ایران و همه جهان در 30 سال گذشته بوده است. در سال ۲۰۰۷، از سوی دولت فرانسه نشان لژیون دونور و در سال ۲۰۱۴ «نشان شوالیه ملی لیاقت» فرانسه به او اهدا شد. نیویورک تایمز به او لقب «بلبل فارسی» داده است و کریستین ساینس مانیتور او را «لوچانو پاواروتیِ ایران» نامید.

وی در خانواده ای کرد زبان و آشنا به موسیقی و شعر در کرمانشاه در 29 بهمن ماه سال 1328 دیده به جهان گشود.

بنیان نهادن سبک ترکیبی ادبیات حماسی عرفانی ایران با موسیقی

او هنرمندیست که از 30 سال پیش تاکنون از شعرهای شورانگیز مولوی در موسیقی ایرانی بهره برده و از این روست که توانسته سبک جدیدی از ترکیب ادبیات حماسی عرفانی ایران با موسیقی را بنیان گذارد. این شیوه جدید و ابتکارهای وی باعث شده که در جذب مخاطبان جوان موسیقی همچنین مخاطبان موسیقی غرب موفق بوده باشد.


ناظری نخستین استاد آواز ایرانی است که به خاطر ارایه کارهای هنری منحصر به فرد و مبتکرانه همچنین معرفی موسیقی ایران توانسته بالاترین نشان فرهنگی دولت فرانسه ملقب به نشان شوالیه ادب و هنر را کسب و از سوی وزارت فرهنگ آن کشور دکترای افتخاری دریافت کرد.

وی در مهرماه سال ۱۳۸۶ و همزمان با سال جهانی مولوی برای سه دهه تلاش و پیشرو بودن در معرفی اثار مولوی به دنیای غرب جایزه انجمن آسیایی نیویورک را بدست آورد. همچنین از سوی دانشگاهها و مرکزهای فرهنگی هنری مختلف و همچنین خانه موسیقی ایران مورد سپاس قرار گرفت.


این استاد آواز ایران تاکنون بیش از 40 آلبوم هنری را منتشر کرده که در این میان گل صدبرگ - که در زمان خود انقلابی در موسیقی سنتی محسوب می شد - به عنوان پر تیراژترین اثر در تاریخ موسیقی ایرانی دست یافت. همچنین اثر یادگار دوست که اولین سمفونی ایرانی است توسط شهرام ناظری به یاد هشتصدمین سال تولد مولانا منتشر شد. این یاد و یادواره دو دهه بعد و در سال ۲۰۰۷بار دیگر تکرار شد و این بار جهانیان بودند که این گرامیداشت را برای زنده سازی آثار جاویدان مولانا استماع می کردند.

از دیگر آثار برجسته ایشان می توان به آلبوم شور رومی (مولویه) اشاره کرد که از سوی بوستون گلوب و لس آنجلس تایمز به عنوان یکی از پنج آلبوم برتر موسیقی سال ۲۰۰۷ در سطح جهان انتخاب شد.


نخستین پرورش دهنده استعداد موسیقیایی وی مادرش بوده که از دوران خردسالی او را با موسیقی و شعر آشنا کرده است. بعدها نیز دوره های موسیقی را نزد استادان بزرگ موسیقی ایران همچون عبدالله دوامی، نورعلی برومند، محمود کریمی، احمد عبادی، علی اصغر بهاری، فرامرز پایور و داریوش صفوت ادامه داد. یازده ساله بود که برای نخستین بار در تلویزیون ملی ایران به اجرای برنامه پرداخت و در نخستین کنکور موسیقی سنتی (آزمون باربد) در سال ۱۳۵۵ در رشته آواز مقام نخست را کسب نمود. پیشرفتش در زمینه موسیقی چنان بود که در بیست و هفت سالگی مشتاقان بسیاری را برای موسیقی اش بدست آورد.

وی سه تار را نزد استاد احمد عبادی مشق نمود و آموخته های ادبی خود را با رهنمودهای استاد بهزاد کرمانشاهی، دکتر شفیعی کدکنی، ه. ا. سایه و شاعر حماسه سرای معاصر مهدی اخوان ثالث تکمیل کرد.


تبیین لحن های گمشده حماسی آواز ایرانی توسط ناظری

یکی از مشخصات بارز شهرام ناظری نسبت به خوانندگان هم عصر خویش توجه وی به اسطوره ها و تحقیق و جستجو در خصوص لحن های گمشده حماسی آواز ایرانی است. حدود سی سال پیش دکتر داریوش صفوت بنیان گذار مرکز اشاعه و حفظ موسیقی سنتی، ارزش صدای ناظری را در ویژگی های حماسی آن تشخیص داده و چنین تشریح کردند که در صدای ناظری لنگرها، دندانه ها و آکسان های خاصی وجود دارد که به آن حس حماسی بخشیده است.

این لحن حماسی قرن ها پیش در آواز ایرانی وجود داشته اما به دلیل مسایل تاریخی کمرنگ شده و به تدریج از بین رفته است. از همین روی در آثار به جا مانده در 100 سال اخیر هیچ یک از خوانندگان مطرح آواز سنتی به شاهنامه فردوسی نپرداخته اند.

توصیه و تاکید استاد داریوش صفوت به ناظری همواره به منظور حفظ و نگهداری از این طرز بیان و لحن حماسی بوده که مبادا تحت تاثیر خوانندگان همدوره خود این موج ها و دندانه ها صاف و اتو کشیده شوند و آن فضای حماسی جای خود را به شیوه های متداول داده و در نهایت به سوی نوحه خوانی سوق پیدا کند.

اثر مولويه که پایه حرکتي بزرگ براي طرح جهانی مولانا بود در سال جهاني مولانا با موفقيتی کم نظير به دنيای موسيقی معرفي شد. اکنون فعاليت هاي او پس از ارایه بی نظیر طرح جهانی مولانا با اجراهاي متعدد و موفقی که در خارچ و داخل کشور همراه بوده بر روی طرح فردوسی تمرکز یافته است. بي گمان شاهنامه خوانی به زبان کردی ( اثر آواز اساطير ) تحت تاثیر يک دهه تحقيق براي چگونگی اجراي شاهنامه فردوسي است.

وی اعتقاد دارد که تحقیق بر روی اشعار مولوی بدون شك راه را به فردوسى خواهد رساند و این دو شاعر را دارای وجوه مشترك زيادى می داند.


قابل ذکر است که اشعار فردوسی تا به امروز در حوزه آواز اصیل ایرانی اجرا نشده و به جهت حماسی بودن کلام اجرای آن کاری دشوار بوده و تمرينات ويژه و گسترده ای را طلب می کند. مطالعات پیوسته و تحقیقات گسترده او بر روی چگونگی اجرای اشعار فردوسی و تاثیر آن در فضای فکری و حسی پیرامون خود به حدی بوده که حافظ ناظری، فرزند وی به هنگام تحصیل در نیویورک آهنگسازی و کار بر روی اشعار فردوسی را به عنوان پایان نامه تحصیلی خود برگزید.

استاد ناظری در اردیبهشت ماه ۱۳۸۸ اولین اجرای شاهنامه خوانی را در پاریس با موفقیت انجام دادند و در اجراهایی که در نیمه دوم همین سال در آمریکا داشتند نیز این راه را ادامه داده که این حرکت با استقبال کم نظیری از دوستداران فرهنگ دوست مواجه شده است.

از معروف‌ترین تصنیف‌های شهرام ناظری می‌توان به تصنیف‌های «اندک اندک» با شعر مولانا، «آتشی در نیستان» با شعر مجذوب علیشاه، «کاروان شهید» با آهنگ محمدرضا لطفی و «شیدا شدم» با شعر خودش اشاره کرد که غالباً از ساخته‌های خود او هستند. تصنیف «شیدا شدم» یک بار با سازهای غربی در کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان و یک بار با سازهای ملی در آلبوم مولویه اجرا شده‌است. هم‌چنین، آثاری که ناظری به زبان مادری‌اش، زبان کردی نیز اجرا کرده، شهرت بسیار دارند. از معروف‌ترین آثار کردیِ ناظری می‌توان به تصنیف‌های قدیمیِ «شیرین شیرین» و «واران وارانه» اشاره کرد که او بازخوانی کرده‌است.


شهرام ناظری در سه دهه گذشته اجراهای زنده بسیاری را در داخل و خارج از کشور داشته است. اجراهای وی همیشه با تحسین های فراوانی در سطح جهان همراه بوده بطوریکه بارها جایزه های جشنواره های هنری بین المللی را بدست آورده است.


او در سالن ها و جشنواره های معروف دنیا اجراهای صحنه ای بسیاری داشته که از آن جمله می توان به فستیوال اکس پرونس فرانسه ،فستیوال آویگنون فرانسه، تیاتر شهر پاریس، جشنواره تابستانی توکیو دانشگاه توکیو، سالن اسکار (کداک) لس آنجلس ، رویال آلبرت هال لندن، باربیکن، سالن فستا دل پیپل ایتالیا ، جشنواره بیتدین لبنان ،فیلارمونی آلمان ، انجمن آسیایی ، موسسه جهانی موسیقی ، آکادمی موسیقی بروکلین در نیویورک ، جشنواره اروپایی رم در ایتالیا ، جشنواره سائوپولو در برزیل، جشنواره فاس مراکش، فستیوالهای فلورانس، ونیز، بارسلون، مادرید، ژنو، بروکسل، آمستردام، استکلهم، نروژ(اسلو) و کپنهاگ اشاره کرد.

از معروف‌ترین تصنیف‌های شهرام ناظری می‌توان به تصنیف‌های «اندک اندک» با شعر مولانا، «آتشی در نیستان» با شعر مجذوب علیشاه، «کاروان شهید» با آهنگ محمدرضا لطفی و «شیدا شدم» با شعر خودش اشاره کرد که غالباً از ساخته‌های خود او هستند. تصنیف «شیدا شدم» یک بار با سازهای غربی در کنسرت شهرام ناظری و لوریس چکناوریان و یک بار با سازهای ملی در آلبوم مولویه اجرا شده‌است. هم‌چنین، آثاری که ناظری به زبان مادری‌اش، زبان کردی نیز اجرا کرده، شهرت بسیار دارند. از معروف‌ترین آثار کردیِ ناظری می‌توان به تصنیف‌های قدیمیِ «شیرین شیرین» و «واران وارانه» اشاره کرد که او بازخوانی کرده‌است.

تولد این هنرمند را تبریک گفته و برایش آرزوی طول عمری پر برکت آرزو می کنیم.

گرد آوری آزاده فضلی