دیباچه: رضا فیاضی معتقد است که به تئاتر کودک و نوجوان پرداخته نمی‌شود و فعالیت در عرصه تئاتر نوجوان، دشوار است.
رضا فیاضی در گفت و گو با خبرنگار دیباچه گفت این روزها با نمایش «پدر یک دقیقه‌ای» در مقام نویسنده، کارگردان و بازیگر در تالار هنر روی صحنه است. به همین بهانه درباره این نمایش و شرایط تئاتر کودک با او گفت‌وگو کرده‌ایم.
تالار هنر، مخاطبانش را تفکیک نمی‌کند
به نظر می‌رسد نمایش «پدر یک دقیقه‌ای» بیشتر مختص نوجوانان باشد.
این نمایش مختص کودک و نوجوان است اما بیشتر به سمت مخاطب نوجوان میل دارد. اما چون تالار هنر ویژه کودکان است و مخاطبانش را به بخش‌های خردسال، کودک و نوجوان تفکیک نکرده است، مجبوریم برخی از بینندگانی که نمایش برای آنها تعریف نشده است مثلا برخی از خانواده‌ها که نوزادانشان را به تالار هنر می‌آورند را قبول کنیم چون نمیتوانیم پذیرای آنها نباشیم. گروه اجرایی «پدر یک دقیقه‌ای» برای اینکه شرایط را برای همه بینندگان، فراهم کند، تلاش کرد یک فضای شاد و پرنشاط ایجاد کند. قبل از اجرا، در سالن انتظار، یک خاله پری هست که با بچه‌ها شوخی می‌کند. همچنین در سالن انتظار موسیقی نیز داریم تا بچه‌ها کمی آماده شوند. در خود نمایش، به‌خاطر بچه‌های کودک و خردسال، از شعر و موسیقی و رنگ استفاده کرده‌ام اما حرف اساسی من با نوجوان و پدران و مادران است . این نکته را در پوستر با لفظ «کودک‌خانواده» نیز نوشته‌ام، تلاشم بر این است که اتفاق اصلی برای پدر و مادر به همراه بچه‌هایشان بیفتد تا در کنار یکدیگر نمایش را ببینند چون در رابطه نوجوانان و پدر و مادرهایشان تعاملی به وجود می‌آید. آن دسته از نوجوانان که در مقابل پدر و مادرشان می‌ایستند و مقاومت می‌کنند، بحرانی را در خانواده به وجود می‌آورند که پدر باید این بحران را کنترل کند.
خطوط قرمز مشکل پرداختن به آثار نوجوانان
یکی از مسائلی که در زمینه تئاتر کودک و نوجوان مطرح می‌شود این است که تئاتر نوجوان در میان گونه‌های تئاتری ما چندان جدی گرفته نمی‌شود. به نظر شما علاقه‌مند نبودن نوجوانان به تئاتر دلیل این اتفاق است یا دشواری‌های پراختن به این گروه سنی؟
کاملا درست است. در حوزه تئاتر نوجوان، بسیار کم کار هستیم و به نظر من بخش مهم این مساله، دشوارتر بودن تئاتر نوجوان است. به‌خاطر خطوط قرمزی که در رابطه با موضوع‌های مرتبط با نوجوانان وجود دارد، نمیتوانیم وارد حوزه نوجوان شویم. نوجوان به بخش فیزیکی خودش توجه می‌کند، به بلوغ می‌رسد، به جنس مخاطب فکر می‌کند، ممکن است درگیر مساله اعتیاد شود، درگیر بیماری‌هایی می‌شود که اگر از چند و چون آنها اطلاع پیدا نکند، آسیب می‌بیند. ما باید بتوانیم در تئاتر، تمام خطرهایی که ممکن است نوجوان با آنها مواجه شود را بیان کنیم تا بتوانیم برای آنها برنامه بسازیم. حتی همین قضیه‌ای که در تئاتر «پدر یک دقیقه‌ای» به آن پرداخته می‌شود، با نقصان و پوشیده عنوان شده است. همچنین اگر کودکان و نوجوانان بدانند جایگاهی برای آنها اختصاص داده شده است و می‌توانند در آن کار خود و شخصیت خود را ببینند، مطمئنا برای تئاتر دیدن ترغیب می‌شوند. در سوئد تجربه جالبی داشتم. یک تئاتر جدی و بزرگسال برای جوانان تخفیف 50 درصدی در نظر گرفته بود. آنها می‌دانند که جوان‌ها به سالن تئاتر نمی‌آیند اما چون برای‌شان حضور این قشر اهمیت دارد، برای آنها تخفیف 50 درصدی در نظر می‌گیرند تا آنها را فرا بخوانند و به تئاتر علاقه‌مند کنند.
رابطه‌های نامناسب سینمایی، «هم‌بازی» را مثله کرد
آیا می‌شود مشکل کمبود تولید در زمینه تئاتر نوجوان را با تفکیک جشنواره تئاتر کودک و نوجوان حل کرد؟
در سینما این کار را کردند که اصلا جواب نداد. بخشی از جشنواره را بردند همدان و بخش دیگرش را در اصفهان برگزار کردند که طبق ضرب‌المثل معروف، شد آش در هم جوشی که نگو و نپرس! ما در همین برگزار کردن جشنواره تئاتر کودک و نوجوان مانده‌ایم. درواقع چه در سینما و چه در تئاتر، بضاعت درست پرداختن به بخش نوجوان را نداریم. اصلا در این بخش تولید نداریم. وقی هم کار تولید می‌کنیم، با تبلیغات ضعیف و سالن‌های بدی که در اختیارش قرار می‌دهیم، فرصت سوزی می‌کنیم. مثلا فیلم «دزد و پری» اثر حسین قناعت که الان روی اکران است را دیده‌ام و کار خوبی در ژانر کودک است. سینماهای بسیار بدی را در اختیار این فیلم قرار داده‌اند، همچنین تبلیغ خوبی بر روی آن نشده است. در صورتی که کار کودک اساسا باید پرفروش‌ترین آثار باشد چون خانواده‌ها به همراه کودکانشان در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند. از سویی دیگر الان فصل تابستان است و طبیعتا باید میزان فروش آثار مرتبط با کودک بیشتر باشد اما این اتفاق نمی‌افتد. یا مثلا فیلم شریف «هم‌بازی» به کارگردانی علیرضا رمضانی که در آن به همراه حمید فرخ‌نژاد، نیکی کریمی، خسرو احمدی و ... بازی کردم، یکی از آثاری بود که متاسفانه در رابطه‌های مناسب سینمای ایران مثله شد. به قدری با این فیلم که همه عناصر برای پرفروش بودن، ازجمله حضور بازیگران مطرح، داستان جذاب و ... را داشت، بد رفتار شد که به فروش مناسبی دست نیافت.
بودجه کار کودک را به اندازه قد و قواره آنها تعیین می‌کنیم
الان برای تئاتر کودک، سه سالن اختصاصی داریم. آیا سخت‌افزار این سالن‌ها برای تولید اثر برای کودک و نوجوان مناسب است؟
با توجه به حجم کودکان و نوجوانان در تهران، تعداد سالن‌ها که بسیار کم است. این سالن‌ها نیز اصلا امکانات خاصی که لازمه تولید کار کودک است را ندارند. به عنوان مثال وقتی پیش از اجرای نمایش «پدر یک دقیقه‌ای» به تالار هنر آمدم، به‌قدری فضای سالن سرد بود که با بادکنک و فرفره سالن را پوشاندم تا وقتی بچه‌ها وارد سالن می‌شوند، وحشت نکند چون همه‌جا سیاه بود. اگر اجازه می‌دادند ما به‌درستی سالن را تزئین کنیم، بچه‌ها علاقه‌مندتر می‌شدند. امکانات که اصلا ندارند؛ نه صحنه گردانی وجود دارد ، نه بالابر و ... و نه امکانات تکنیکی خاصی. به عنوان مثال در صحنه‌ای از نمایشم، مادر خانواده می‌میرد و من می‌خواستم او به‌صورت یک فرشته به آسمان برود. هر طور فکر کردم دیدم با امکانات سالن هنر، اتفاق مسخره‌ای می‌افتد. تصمیم گرفتم مادر بلند شود و با پای خودش از روی صحنه بیرون برود. آن دو سالن دیگر نیز همین‌طورند و امکاناتی ندارند. ای کاش سالنی با تجهیزات کامل وجود داشته باشد چون می‌تواند بسیار خوب کودکان را جذب کند. ما بودجه کار کودک را به اندازه قد و قواره آنها تعیین می‌کنیم. حتی در صدا و سیما و سینما نیز شرایط بر همین منوال است؛ کمترین بودجه را برای کار ک.ودک در نظر می‌گیرند. واقعا نگاه به کودک و ساخت برنامه کودک، اسف‌بار است. به نظر من پرهزینه‌ترین کار ممکن است. باید در حد هری پاتر شگفتی‌ساز باشد و بچه‌ها را به دنیای فانتزی ببرد اما اصلا این اتفاق نمی‌افتد و برای کودک، هزینه و اقتصادی در نظر گرفته نمی‌شود.
درآمد تئاتر کودک صفر است
با این تفاسیر وضعیت تئاتر کودک باید بسیار اسف‌بارتر باشد چون اصلا تئاتر هنر کم بودجه‌ای است.
هزینه‌های تئاتر کودک که به مراتب بیشتر از تئاتر بزرگسال است. از یک‌سو بلیت تئاتر کودک در سالن‌های پارک لاله هفت‌هزار تومان است و در تالار هنر 14 هزار تومان. اما از آنجا که نمیتوانیم با این قیمت بلیت‌فروشی داشته باشیم، ناچاریم بلیت نیم‌بها در اختیار مخاطبان قرار دهیم که همان هفت هزار تومان است! گروه تئاتری که کار کودک می‌کند، از نظر درآمد، صفر است. این بها، در مقابل یلبت‌های 30 الی 40 هزار تومانی سایر سالن‌هاست. تئاتر کودک نسبت به تئاتر بزرگسال هم درآمد کمتری دارد و هم کمترین حمایت به این بخش از تئاتر اختصاص دارد!
در سینماها تئاتر اجرا نمی‌شود
آیا سالن‌های عادی که بلیت‌های 30 و 40 هزار تومانی را به مخاطبان ارائه می‌کنند، قبول می‌کنند تئاتر کودک اجرا کنند؟
سالن‌هایی مانند ایرانشهر که فکر نمی‌کنم قبول کنند اما تئاترهایی با نام کودک در سینماهایی همچون کوروش اجرا می‌شوند که تکلیف آنها مشخص است. دست دوستانی است که نه سلیقه و نه جدیت را چاشنی کارشان نمی‌کنند. مطمئن هستم اگر کار خودم را به این سالن‌ها ببرم، شکست مطلق می‌خورد چون تئاتر حرفه‌ای در آن سالن‌ها مخاطب ندارد.
اجرای عمومی؛ معضل دائمی جشنواره‌ها
جشنواره‌های تئاتر کودک و نوجوان چه میزان در شناساندن تئاتر کودک و نوجوان به مخاطبان موفق بوده‌اند.
در اصفهان و همدان برنامه‌های هنری برای کودکان و نوجوانان جایگاه خود را پیدا کرده‌اند و تئاتر کودک در این شهرها مخاطب دارد اما اعتقاد دارم تئاتری موفق می‌شود که پس از شرکت در جشنواره، امکان اجرای عمومی نیز داشته باشد. بسیاری از بچه‌های شهرستان امکان اجرای عمومی ندارند و کارشان بازخوردی ندارد. البته این مساله مختص تئاتر کودک نیست و اغلب جشنواره‌ها نسبت به اجرای عمومی آثار توجهی نمی‌کنند. البته بسیاری از فیلم‌های سینمایی هم این‌گونه‌اند و اکران نمی‌شوند.
