مشاعره؛ جایگزین مناسب برای بازی‌های رایانه ای!

یک نویسنده و مربی مشاعره‌ی کودکان گفت: مشاعره این قابلیت را دارد که جای بسیاری از بازی‌های رایانه‌ای فردی و یا بازی‌های غیرایرانی گروهی را بگیرد.

سوفیا منشی‌پور، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی، مربی شاهنامه و مشاعره‌ی کودکان در گفت و گو با «دیباچه» درباره‌ی آیین ایرانیِ مشاعره بیان کرد: مشاعره یکی از آیین‌های جذاب ایرانی است که شوربختانه، امروزه درحال فراموشی است. در روزگاری نه‌چندان‌دور، مشاعره رونق و رواج بسیاری داشت و شاید این سوال مطرح شود که مشاعره چیست؟ مشاعره گونه‌ای بازی یا مسابقه‌ی ادبی است که به این ترتیب اجرا می‌شود: ابتدا یکی از شرکت‌کنندگان یک بیت را می‌خواند، نفر بعد با آخرین حرف از آخرین واژه‌ی شعر خوانده‌شده، شعری را انتخاب می‌کند و می‌خواند و این ترتیب تا نفر پایانی ادامه می‌یابد. این جریان چندین دور تکرار می‌شود؛ اگر کسی با حرف موردنظر، شعری در حافظه نداشت، یک امتیاز را از دست می‌دهد و نوبت به نفر بعدی می‌رسد. داور مسابقه در پایانِ هر دور، مشخص می‌کند که چه کسانی بیشترین امتیاز را گرفته‌اند و به مرحله‌ی بالاتر صعود می‌کنند. درنهایت، یک نفر به مرحله‌ی پایانی می‌رسد که برنده مسابقه است. این شکل از مشاعره، مشاعره‌ی الفبایی نام دارد که شکل سنتی مشاعره محسوب می‌شود؛ اما می‌توان این آیین را به‌روزرسانی کرد و با اندکی تغییر در اجرا و یا افزودن بخش‌هایی به آن، جذابیت آن را برای داوطلبان و مخاطبان بالا برد.
سوفیا منشی پور گفت: براساس آن‌چه گفته شد، جزئیات اجرای مشاعره، با توجه به میزان آمادگی و مهارت شرکت‌کنندگان و یا میزان آسانی یا دشواری مسابقه، دستخوش تغییر می‌شود. مثلاً، در بعضی از مشاعره‌ها، علاوه بر مشاعره‌ی الفبایی، مشاعره‌ی موضوعی نیز اجرا می‌شود؛ یعنی داور مسابقه یک واژه را انتخاب می‌کند که شرکت‌کنندگان باید شعری را بخوانند که آن واژه در آن شعر موجود باشد. مثلاً با موضوع «درخت» این بیت شعر از حافظ مناسب است: «درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد/ نهال دشمنی برکن که رنج بی‌شمار آرد». به نظر می‌رسد می‌توان در شیوه‌ی اجرای مشاعره نوآوری‌هایی داشت که مسابقه را جذاب‌تر کند.

این مربی شاهنامه و مشاعره‌ی کودکان، درباره‌ی ضرورت آموزش مشاعره به کودکان و نوجوانان تصریح کرد: این ضرورت را از چند جنبه می‌توان بررسی کرد: یکی این‌که از طریق آموزشِ مشاعره، دایره‌ی واژگان ما افزایش می‌یابد و واژگان زیباتر و متناسب‌تری در ذهن خواهیم داشت که در جایگاه مناسب از آن‌ها بهره خواهیم گرفت. دیگر این که، با خوانش و تمرین اشعار موزون و مقفی، ارتباط ما با متون نظم (شعر) بیشتر خواهد شد و به‌واسطه‌ی خوانش اشعار متعدد، بسیاری از شاعران را خواهیم شناخت و گنجینه‌ی مطالعاتی ما درخصوص ادبیات غنی‌تر خواهد شد. جنبه‌ی دیگری که در مشاعره بسیار اهمیت دارد، حفظ آیین‌های زیبای ایرانی است که بسیاری از آن‌ها امروزه از بین رفته‌اند.

سوفیا منشی پور درمورد اهمیت مشاعره و جایگزینی آن با اغلب بازی های رایانه ای تأکید کرد: مشاعره این قابلیت را دارد که جای بسیاری از بازی‌های رایانه‌ایِ فردی و یا بازی‌های غیرایرانی گروهی را بگیرد، که از این نظر، هم جنبه‌ی سرگرمی دارد و هم به زنده‌ ماندن فرهنگ زیبای ایرانی کمک می‌کند. البته برای مشاعره مزیت‌های دیگری نیز می‌توان تعریف کرد.

این مربی شاهنامه و مشاعره‌ی کودکان با توجه به تجربه آموزش مشاعره به کودکان و نوجوانان مطرح کرد: فراگرفتن و به حافظه سپردن اشعار، محدود به سن‌ و سال نمی‌شود و ما شاهد این هستیم که کودکانی که هنوز سواد خواندن و نوشتن ندارند، به کمک والدین و مربی خود مشاعره را می‌آموزند و در مسابقات می‌درخشند و این نکته نیز، به جذابیت این آیین ایرانی می‌افزاید.

سوفیا منشی پور با اشاره به تجربیات شیرین چندساله‌ی خود در زمینه‌ی آموزش مشاعره به کودکان و نوجوانان خاطرنشان کرد: می‌توان با کمی حوصله و تمرین، این مهارت را به دست آورد و اگر والدین در این زمینه فرزندان خود را همراهمی کنند، این بازی و مهارت جذاب به‌زودی به جمع خانواده های ایرانی برخواهد گشت. بنده به عنوان یک آموزگار ادبیات، پیشنهاد می‌کنم خانواده‌ها به‌جای این که کودکان خود را با انواع بازی‌های رایانه‌ای سرگرم کنند، کمی بیشتر به فکر پرورش ذهن و روان آن‌ها باشند؛ چرا که بازی‌های رایانه‌ای در جسم و روان و ذهن انسان‌ها تأثیر مخربی دارند. با افسوس بسیار باید بگویم که بسیاری از بازی‌های بومی و گروهی که با جنبش و تکاپوی کودکان همراه بود، امروزه فراموش شده و کُنجِ دنج اتاق و تنها یک رایانه یا گوشی تلفن همراه، همدم کودکان ما در شهرها و روستاها شده است.

گفت و گو از فاطیماه میرزایی