فاطمه شعبانی : فرقی نمی‌کند هرموقع روز که وارد مترو بشوی از میان دستفروشان مترو به فروشندگانی برمی خوری که در بساط خود انواع و اقسام بدلیجات را دارند و از قضا جز پرفروش‌های مترو هم هستند. بدلیجاتی که گاه به سختی می‌توان از اصل تمیز داد. دختران و زنانی را می‌بینی که با ذوق و شوق دستنبد یا انگشتر یا سرویس بدل را به مبلغ چند ده هزار تومان می‌خرند و روی دست و بدن خود امتحان می‌کنند و در چشمانشان برق خوشحالی را می‌توان دید. سال‌های سال است که زن‌ها استفاده از طلا و جواهرات را نوعی تفاخر و عزت زن را به زینت آلات دست و گردنش می‌دانستند. این روز‌ها با توجه به تورم بعضی با بدلیجات سعی می‌کنند از این بازار رقابت جانمانند. دلایل گرایش مفرط زنان به بدلیجات را با «دکتر مجید ابهری» استاد دانشگاه و آسیب شناس بررسی کرده ایم.
علاقه تاریخی!
دکتر «مجید ابهری با اشاره به اینکه امروزه کمتر زن و دختر یا حتی مردی را در سنین وشرایط مختلف اجتماعی وفرهنگی می‌توان یافت که زینت آلات بدلی همراه خود نداشته باشد و انگشتر، حلقه، گردنبند وگوشواره وسایر اقلام زینتی درشکل‌ها واندازه‌های مختلف و باقیمت‌های متفاوت دربازار‌های امروز در ردیف اولین کالای مورد توجه وانتخاب است می‌گوید: «استفاده از زینت الات یکی از رفتار‌های بانوان است که در طول تاریخ و در جغرافیای مختلف دنیا مورد علاقه توجه و بهره گیری آن‌ها بوده است. بانوان برای رفتن به مهمانی‌ها و مجالس مختلف از اینگونه اقلام استفاده می‌کردند و می‌کنند و درعرف رفتاری بانوان، استفاده از زینت آلات نوعی تفاخر اجتماعی به حساب می‌آید. در دهه اخیر بهره گیری از زینت آلات مصنوعی و بدلی به شدت رونق گرفته و ایجاد کانال‌ها و سایت‌های مجازی برای نمایش فروش و عرضه زینت آلات بدلی زیاد شده است. حتی در فروشگاه‌ها و مراکز مختلف خرید نیز می‌توان این گونه اقلام را ملاحضه کرد.»
گرانی اصل!
عشق به بدلیجات تا آنجا پیش رفته که به قول رییس اتحادیه طلا وجواهر سالیانه۵۰۰ تن از این زینت آلات در ایران خریداری می‌شوند که باتوجه به وزن ناچیز هریک از این زیورالات می‌توان محاسبه کرد که ۵۰۰ تن زینت آلات بدلی چه تعداد و چه مقدار می‌شود. این آسیب شناس در پاسخ به این سوال که این کالای زینتی همیشه مورد توجه دختران وپسران جوان بوده است، اما چرا الان تا این سطح وحجم مورد علاقه واستقبال مردم قرار گرفته است؟ جواب می‌دهد: «از نگاه رفتار شناسی گرایش به بدلیجات و پسند وانتخاب آن‌ها را می‌توان در دلایل زیر خلاصه نمود:گرانی ناگهانی طلا خرید زیورآلات اصل را از توانایی بسیاری از مردم وخانواده خارج کرده تا جایی که دیگر امکان خرید اینگونه اقلام در حد آرزو و رویا برای برخی از افرادشده است. ار طرفی فخر فروشی در بعضی از بانوان به صورت یک رفتار نهادینه وجود دارد که با استفاده از این اقلام می‌توانند این حس را ارضا کنند. همچنین تنوع وتعدد اقلام بدلی و زیبایی خیره کننده آن‌ها همچنین دقت وظرافت در انتخاب جنس ومواد اولیه آن‌ها تا جایی جلو رفته که گاهی تشخیص اصل از بدل غیرممکن شده است. به این‌ها قیمت تقریبا مناسب در کنار زیبایی وتنوع بدلیجات را هم اضافه کنید که می‌تواند مناسب باهر سن وسلیقه‌ای انتخاب شوند. البته از حس رقابت جویی وارضای چشم هم چشمی بین بعضی از خانم‌ها و اینکه خرید وانتخاب اینگونه زیورالات غریزه طلا دوستی برخی زنان را اشباع می‌کند را نباید نادیده گرفت که این عوامل باعث ایجاد بازار گسترده برای عرضه وانتخاب این اقلام گردیده است.»
ایرادات بدلیجات!
به گفته این استاد دانشگاه استفاده از بدلیجات این ایراد‌ها را دارد: «از آنجا که زیور آلات بدلی بعد از خرید و استفاده در مدت کوتاه تبدیل به کالای بی ارزش وبلا استفاده می‌شوند وبرعکس طلا هیچ گونه ارزش بعدی ندارند فقط هزینه‌های بی مورد وبی محلی هستند که برای چند روز وحتی چند ساعت جذابیت دارند. وسپس درگوشه‌ای از کمد یا میز توالت خانم‌ها یا کمد آقایان جاخوش می‌کنند. همچنین اکثر تولید کنندگان این اقلام درچین مالزی اندونزی تایوان پاکستان و هند حضورداشته و تولید این اقلام به یکی از منابع اصلی کسب درآمد وجذب ارز در این کشور‌ها تبدیل شده اند تا جایی که زیباترین تسبیح‌ها درچین تولید شده وبازار‌های ممالک اسلامی را تسخیر نموده اند؛ چون ما اغلب مصرف کننده هستیم سالانه مقادیر زیادی ارز بابت این بدلیجات از کشور خارج می‌شود. از طرفی از لحاظ شخصی هم ایجاد حساسیت‌های پوستی وبعضی از بیماری‌های جلدی؛ ناشناخته بودن عوارض بسیاری از این فلزات وسنگ‌ها آسیب‌های ناشی از استفاده از آن‌ها بوده ودرکنار تحمیل هزینه به سبد اقتصادی خانواده و تنوع طلبی و تقویت گرایشات کاذب از ایرادات علاقه شدید به بدلیجات است.»
خودفریبی!
این روانشناس با تاکید براین نکته که زینت دوستی و علاقه به استفاده از زیور آلات در فطرت انسان مخصوصا بانوان وجوداشته واز ابتدای تاریخ استفاده از آن‌ها توسط زنان صورت می‌گرفته است و مجسمه‌ها وتصاویر به جا مانده از دوران فرعون وپیش از آن، تصاویر موجود در تخت جمشید گویای توجه به زیورالات است و نمی‌توان گرایش و علاقه به اینگونه اقلام را به خودی خود به عنوان نقطه ضعفی قلمداد کرد اذعان کرد: «اما صحبت اینجاست که عبور از حد تعادل وخروج از مرز منطق موجب بروز بسیاری از مشکلات می‌گردد که بخشی از آن‌ها گفته شد و نکته پایانی آنکه افزایش استفاده از اینگونه اقلام در هر جامعه نشانه خود فریبی در راستای دیگر فریبی است.»
آسیب نیست!
این آسیب شناس اجتماعی علاقه شدید به بدلیجات را یک آسیب شناسی اجتماعی قلمداد نمی‌کند، اما معتقد است: «در حال حاضر این موضوع در قالب یک مسئله اجتماعی مورد توجه است و اگر استفاده از بدلیجات بیشتر از این شود و به صورت افراطی پیش برود آنگاه تبدیل به یک آسیب اجتماعی می‌شود که باید فکری برایش کرد. فعلادر سبد اقتصادی خانواده یک هزینه تحمیلی به حساب می‌آید که آن را به یک مسئله اجتماعی تبدیل کرده است.»، اما اگر این قضیه تبدیل به یک آسیب اجتماعی شود پیامدهایش چه خواهد بود؟: «اگر استفاده بیش از حد از بدلیجات تبدیل به آسیب اجتماعی شود علاوه بر لطمه براقتصاد کشور با خروج قابل توجه‌ای ارز از مملکت از یک طرف و تنوع گرایی و تقویت آن دربانوان به عنوان اصلی‌ترین عوارض این آسیب خواهند بود.»
زینت روح
اما چه کنیم که این مسئله اجتماعی به مرور تبدیل به یک آسیب اجتماعی نشود؟ دکتر ابهری می‌گوید: «باید بانوان توجیه کنند که اینگونه اقلام حتی جواهرات و زینت آلات اصل هم دلیلی برامتیاز اجتماعی برای بانوان نخواهد بود بلکه باتوجه به شرایط اقتصادی جامعه اینگونه حرکات ایجاد رقابت مسموم بین بانوان خواهد بود که گاهی موجب اختلافات مختلف هم می‌گردد. بانوان باید خودشان را به زینت آلات فکری آراسته کنند. همانطور که بسیاری از زنان و دختران ما در عرصه‌های علمی و فرهنگی و ورزشی خود را ارتقا داده و با آراستن خود با این امتیازات خود را برجسته کرده اند.»