فاطمه شعبانی : در سالهای نه چندان دور در خیلی از خانواده ها عمه خانم و خاله خانم هایی بودند که هیچ وقت ازدواج نکرده و بچه دار نشده بودند؛ از آنجایی که آن زمان بیشتر خانواده ها تعداد زیادی فرزند داشتند، اغلب این عمه و خاله خانم ها بعد از یک مقطع سنی یکی ازبرادر زاده یا خواهر زاده ها را نزد خود نگه می­ داشتند و این بچه ها هم در سن پیری عصای دستشان می­شدند و هم به عنوان فرزند خوانده وارث زندگی شان. در سالهای اخیر با تغییر سبک زندگی و علاقه مندی دختران به کار و تحصیل تعداد دختران مجردی که به هر دلیل ازدواج نکرده اند افزایش یافته است؛ سال 1392 مجلس شورای اسلامی قانون اصلاحی حمایت از کودکان بی­ سرپرست و بدسرپرست را تصویب کرد که طبق این قانون دختران مجرد بالای 30 سال می توانند متقاضی دریافت فرزند خواندگی از مراکز بهزیستی باشند. 6 سال بعد از تصویب این قانون با دکتر« مهشید موقر» معاون اجتماعی بهزیستی استان تهران این موضوع را بررسی کرده ایم.

به نظر شما چرا دختران بین ازدواج و فرزند آوری و تجرد و فرزند خواندگی گزینه دوم را انتخاب می کنند؟

هر دختری طبق غریزه ای که خداوند در وجودش به ودیعه گذاشته است، تمایل به ازدواج و فرزند آوری دارد و طبق همین غریزه کمتر دختری هست که بگوید: من خواستگار دارم اما ازدواج نمی­کنم و ترجیح می­دهم به جایش فرزندخوانده بگیرم. اغلب دختران متقاضی کسانی هستند که سنشان بالا رفته و امیدی به ازدواج ندارند و حتی در صورت ازدواج- چون اغلب بالای 40 سال سن دارند- از لحاظ پزشکی امکان فرزند دار شدن ندارند. اکثرا معلم یا مدیر بازنشسته هستند که پختگی و تحصیلات خوبی دارند و مستقل هستند والبته شاید متقاضیانی هم باشند که سنشان پایین تر باشد  و بگویند نمی­خواهیم ازدواج کنیم و می خواهیم فرزند خوانده داشته باشیم؛ اغلب اینها در همان ابتدای امرفرایند فرزندخواندگی، منصرف می­شوند. بیشتربرنامه ریزی ما در خصوص زنان مجردی است که همه جوره توانمندی های لازم را دارند. البته اینها می­توانند هم فرزند خوانده داشته باشد و هم در صورت ازدواج بچه به دنیا بیاورند و از لحاظ قانونی منعی ندارند.

اکثریت دختران مجرد متقاضی فرزندخواندگی از چه قشری هستند؟

ما از همه طبقات جامعه متقاضی داریم بیشترشان دختران شاغل و موفق با تحصیلات دانشگاهی و شغل ثابت و فعال فرهنگی و اجتماعی هستند. در مصاحبه اولیه متقاضی را انتخاب می­کنیم که  بهترین و کامل ترین شرایط را داشته باشد.

زنان مجرد تمایل دارند بچه های چه رده سنی را به فرزندخواندگی قبول کنند؟

اغلب متقاضیان در ابتدای امر تمایل به سرپرستی بچه های خیلی کوچک و نوزاد را دارند  اما زمانی که برای مصاحبه می­ آیند و کارشناس راهنمایی­های لازم را انجام می­دهد و مشاوره فرزند پذیری صورت می­گیرد ما تمام تلاشمان را می­کنیم که هم الویت قانون را رعایت کرده باشیم هم هدایت گری به سمتی برود که بچه های سن بالاتر هم بتوانند از خانواده بهره مند شود. اگر آن خانم مجرد کودک سن بالاتر را انتخاب نکند به سمت بچه های پیگیر درمان یا یک معلولیت سوق می­دهیم که زنان مجرد  در زمینه سرپرستی این طیف از بچه ها و بچه های سن بالاتر نسبت به شیرخوار و سن پایین تر موفق بوده اند. با توجه به اینکه ما به شدت متقاضی زوج مواجه داریم الویت اول این است که بچه ها از خانواده کامل بهره مند شوند و سرپرستی شیرخوار را برای زنان مجرد در نظر نمی­گیریم.

سالانه چه تعداد کودک بی سرپرست به شما تحویل داده می­شود و به چه دلایلی این بچه ها بی سرپرست می­شوند؟

 هر پرونده موضوع خاص خودش را دارد. در سالهای اخیر در استان تهران بیشترین پذیرش ، بچه های بدسرپرستی هستند که با آسیبهای اجتماعی روبرو شده و مسائل و مشکلاتی را پشت سرگذاشته اند مانند بچه هایی که خانواده های معتاد دارند یا در زندان به سر می برند.

روند پذیرش فرزندخواندگی برای یک دختر مجرد چیست؟

دختران مجرد متقاضی برای بررسی اولیه باید به بهزیستی محل سکونتشان مراجعه کنند. در ابتدای امر توسط کارشناس فرزند خواندگی از آنها مصاحبه اولیه انجام می­شود و طبق مصاحبه اگر حائز شرایط باشند و طبق مفادی که در قانون قید شده است اگر همه آن شرایط احراز و و مدارک ارائه شود  فرایند تشکیل پرونده انجام می­شود و به کمیته فرزندخواندگی ارسال می­گردد. کمیته  با توجه به شرایط سنی و درخواست متقاضی تصمیم گیری نهایی را انجام می­دهد وکودک مناسب را در نظر می­گیرد. سپس پرونده متقاضی وکودک مورد نظر جهت حکم 6ماهه به دادگاه اعلام می­شود و بعد از صدور حکم 6 ماهه طی دوره شش ماهه بررسی و نظارت کارشناسی مددکاری انجام می­گیرد تا در اتمام دوره آزمایشی با توجه به نظر کارشناس بهزیستی حکم سرپرستی دائم به دادگاه ارائه شود  و بعد از قطعیت حکم فرایند صدور شناسنامه انجام می­گیرد.

از زمان تصویب این قانون چه تعداد کودک به دختران مجرد تحویل داده شده است؟

 از زمان تصویب قانون حدود 28 زن مجرد توانسته اند سرپرستی کودک را برعهده بگیرند.

در صورت ازدواج این مادران مجرد تکلیف بچه ها چه می­­شود؟ بهزیستی بچه ها را پس می­گیرد یا اتفاق دیگری می­افتد؟

در قانون این موضوع لحاظ شده است و طبق مفاد قانون موضوع بررسی و با دستور قضایی آنچه که به مصلحت کودک است انجام می­شود.

 یعنی هنگام تحویل کودک از این دختران تعهدگرفته نمی­شود که تا آخر عمر ازدواج نکنند؟

این موضوع در در مفاد قانون آمده و هدف قانون گذار این است که بچه وارد خانواده شود، در صورت کامل شدن خانواده پیش بینی شده که کار به نحوی پیش برود که هم رعایت مصلحت کودک شود و  هم بچه با ورود یک پدر خوانده در شرایط بهتر و مناسب تر قرار بگیرد.

 ضرورت واگذاری این کودکان به دختران مجرد چیست؟ آیا اگر این کودکان به خانواده که شامل پدر و مادر است واگذار شوند آینده بهتری نخواهند داشت؟

 طبق الویت های مندرج در قانون، الویت اول زوج های فاقد فرزند است، ما در بهزیستی خصوصا در بهزیستی استان تهران تمام برنامه ریزی و تلاشمان این است که این الویت را رعایت کنیم. در صورتی که برای کودکی که معرفی کردیم طبق الویت اول زوج متقاضی نداشته باشیم به سمت کودکانی می­رود که سن بالاتر دارند - با توجه به قانون جدید که سن فرزند خواندگی را تا 16 سالگی تعریف کرده است- تلاشمان این است که تمام بچه ها را ساماندهی کنیم و همه بچه ها در همه گروه های سنی بتوانند از خانواده بهرمند شوند.

شما چه تعداد متقاضی خانم دارید؟

 در سطح استان تهران حدود 3 هزار متقاضی داریم. که 90 درصد تمایل به سرپرستی دختربچه دارند. با توجه به اینکه دختران مجرد نمی­توانند سرپرستی پسر را برعهده بگیرند سعی ما این است نگاه کل جامعه به سمتی برود که سرپرستی کودکان پسرسن بالاتر را به زوجین بسپاریم و این پسران بتوانند از خانواده بهره مند شوند.

از میان این مادران مجرد موردی بوده که نظر شما را جلب کرده باشد؟

خانم مجردی که از مدیران بازنشسته است و چند سال قبل یک دختربچه9 -8 ساله را به فرزند خوانندگی قبول کردند و مجددا سرپرستی دختر 11 ساله ای را برعهده گرفتند ایشان خانمی بسیار موفق و توانمند هستند که توانسته اند با صبر و حوصله و علم و دانش از عهده این کار بربیایند و همه جوره مشکلات بچه ها را مدیریت و این بچه ها احساس خوشبختی کنند. این خانم اسوه یک مادر نمونه است که همه جوره فعالیت اجتماعی داشته و معلم نمونه بوده و به دلایل شخصی نتوانسته ازدواج کند اما خوشبختانه با این قانون توانست سرپرستی 2 دختر بچه را برعهده بگیرند و به نحوه احسن از عهده این کار بربیاید.