مسعود کیمیایی، خالق لحظه های ناب لا به لای زخمهای رفاقت!

به گزارش خبرنگار سینمایی دیباچه، امروز هفتم مردادماه، زادروز یکی از تأثیرگذاران سینمای ایران است؛ هنرمندی که با ساخت فیلم «قیصر»، سینمای ایران را به فصلی دیگر ورق زد و پس از آن خط فکری مشخصی را پی گرفت تا در نهایت یکی از کارگردان های صاحب سبک ایرانی باشد. مسعود کیمیایی! استاد خلق لحظه های ناب و تکرار ناشدنی.

مسعود کیمیایی زاده مرادماه 1320است و بچه ری است! و بخش مهم زندگی اش را، جوانی اش را در کوچه پس کوچه های جنوب شهر، گذارنده و حاصل پلکیدن های کنکاش گرانه اش، شخصیت های نابی است که در فیلمنامه های گاه خوب و گاه ضعیفش خلق کرده است.

چه کسی می تواند فراموش کند شخصیت قیصر را در فیلم «قیصر»! یا سیدِ معتادِ همیشهِ رفیقِ فیلم «گوزنها» را؟! که در آخر نمی میرد و گلوله می خورد!

نوری در فیلم «سرب» را با بازی درخشان زنده نام هادی اسلامی با بده بستان هایی درست با بزرگی چون جمشید مشایخی و البته بازی خوب بانو فریماه فرجامی با آن سر کچل و حیرانی امین تارخ در نقش دانیال را چگونه می توان فراموش کرد!

فیلم «سلطان» نیز مملو از لحظات خاص مسعود کیمیایی است؛ اتفاقات به ندرت اما نابی که همه کیمیایی بازان را به دوست داشتن بیشترش وا می دارد در این فیلم موج می زند! فریبرز عرب نیا را، با آن نارنجک همیشه یارش که در آخر او وعده ای دیگر را در پارکینگ بزرگ گاراژی به روی هوا می فرستد، فراموش شدنی نیست.

«رد پای گرگ»، یکی دیگر از آثار درخشان مسعود کیمیایی است؛ اثری که چون سرب نزدیک به سینمای گنگستری است و فرامز غریبیان قهرمان آن است و زخمی و بر اسب در شهر چهارنعل می رود و در آخر فیلم، چاقو را تا دسته در تن منوچهر حامدی، زنده یاد منوچهر حامدی که ایفاگر نقش آدم بد قصه است، فرو می کند!

«مرسدس» نیز فیلم ماندگاری است که محمدرضا فروتن قهرمان است و در آخر فیلم آن را به آتش می کشد. کیانوش گرامی یکی از پای ثابت های فیلم های کیمیایی در این فیلم دیالوگ معروفی دارد که این است: «رستم می گه به چیزی که دل نداره دل نبند، به این ماشینم دل نبند»...

«فریاد» اثری مهجور از مسعود کیمیایی است که محمدرضا فروتن و میترا حجار در آن خوش درخشیدند و حیف! فیلم قیچی خورده از سانسور آن زمان، در اکران آنچنان دیده نشد.

محمدرضا فروتن در این فیلم راننده کامیونی است که با آن چهره خوش گریم و سبیل های خوش فرم ناجی میترا حجار می شود که در فیلم اسیریی است که مورد هجوم بعثیان عراقی قرار گرفته و گریخته است.

کیمیایی فیلمهای خوب در کارنامه اش زیاد دارد و اگر بنا پرداختن به آنها باشد پرونده ای طول و دراز لازم است. آثاری چون «غزل» با بازی زنده یاد محمدعلی فردین و فرامز غریبیان و پوری بنایی؛ یا «تیغ و ابریشم» فیلمی تراژیک درباره اعتیاد با بازی خوب محمد صالح اعلا که آن زمان جوان و سرحال بود و فریماه فرجامی که جایش همچنان در سینما خالی است.

اما روند فیلم سازی کیمیایی پس از فیلم «اعتراض»، که به بازی خوب زنده یاد مهدی فتحی مزین شده، رو به آشفتگی رفت؛ شاید به این دلیل که کیمیایی مانند قهرمان هایش از زمانه جامانده است؛ و شاید هم به این دلیل که قهرمان معنی فردی خودش را در نزد مخاطبان و در نهایت مردم از دست داده است؛ اما با این حال بازهم دیدن آثار کیمیایی کیف خودش را دارد.

البته باید گفت، فیلم های کیمیایی هنوز هم دیدنی هستند. «رئیس»، «حکم» و «محاکمه در خیابان» لحظات نابی دارند و جوهره دیالوگ نویسی خوب کیمیایی در تن آنها تزریق شده است.

«قاتل اهلی»، آخرین فیلم مسعود کیمیایی است که نظر دادن درباره آنرا باید به زمانی سپرد. هرچند این فیلم در جشنواره فجر سال پیش با حاشیه هایی اکران شد، اما همه لذت آثار کیمیایی به دیدن آنهاست نه شنیدنشان! پس با این حساب حق آنهایی که طرفداران کیمیایی هستند محفوظ است تا زمان اکران.

به هرحال، مسعود کیمیایی امروز هفتم مردادماه 73 ساله شد. او که پیر عرصه سینماست همچنان فیلم می سازد و همین به تنهایی، اتفاق خوبی است و سینمای ایران همواره از داشتن او خوشحال است. زادروزت مبارک مسعودخان کیمیایی!

یادداشت وحید خانه ساز