به گزارش خبرنگار تئاتر دیباچه، طی روزهای گذشته پریسا مقتدی رئیس تالار هنر ضمن اعلام برنامه های تالار هنر (تنها سالن تخصصی ویژه اجرای نمایش های کودک و نوجوان) گفته هدف از برگزاری برخی از برنامه های آموزشی، بردن تئاتر به داخل خانواده هاست؛ برنامه هایی چون اجراهای آموزشی و برگزاری کارگاه های آموزشی برای کودکان و دانش آموزان. حال با اینکه برگزاری چنین برنامه هایی همیشه لازم و ضرروری است؛ اما واقعیت این است که تئاتر کودک و نوجوان بر خلاف تئاتر بزرگسال با مشکل مخاطب همراه نیست؛ بلکه وجود کاستی‌ها و کمبودهای دیگر است که مخاطب را از دیدن تئاتر کودک و نوجوان منصرف می‌کند و باعث می‌شود والدین مشتاق، فرزندان خود را از دیدن تئاتر محروم کنند. 

ضعف نمایشنامه، نبود مطالعۀ کافی کارگردانان و نویسندگان در حوزۀ کودک و نوجوان، عدم وجود رشتۀ تخصصی با موضوع تئاتر کودک و نوجوان و...  از مباحثی هستند که این یادداشت با رویکردی آسیب شناسانه به آن می‌پردازد. 

 

داوود کیانیان یکی از کارگردان های برجسته عرصه تئاتر کودک و نوجوان می گوید«درست است که هر نمایش، قصه‌ای دارد و عرضۀ قصه، عامل مؤثری در نمایشنامه نویسی است، ولی نمایشنامه (قصه نیست)، متنی است که برای نمایش دادن و روی صحنه رفتن پدید می‌آید. حتی ممکن است گاه قصه به معنای رایج آن در نمایشنامه نباشد، اما به نمایش درآید». 

داوود کیانیان موضوعات و سوژه‌های تکراری، ایده‌های نخ نما، شیوه روایت‌های یک شکل ، شیوۀ برخورد مستقیم و ارائۀ پیام‌های مستقیم و سطحی و عاری از خلاقیت را در اصطلاح (کلیشه‌زدگی) خلاصه می‌کند. 

یکی از مشکلات تئاتر کودک و نوجوان کمبود نمایشنامه است. نگاهی اجمالی به اجراهای سالانۀ تئاتر کودک و نوجوان گواهی بر این اتفاق غم‌انگیز است. 

تئاتر کودک بنا به حساسیت سنی کودکان و ویژگی‌های جسمی، روحی و روانشناختی آنها تخصصی‌تر و علمی‌تر از سایر شاخه‌ها و سبک‌های تئاتری است.  

در این میان نبود مطالعۀ کافی در حوزۀ کودک و نوجوان و عدم شناخت معضلات رده های سنی کودک و نوجوان یکی از دلایل ضعف موجود است و این تنبلی در تحقیق و مطالعه حتی در نمایشنامه‌نویسان حرفه ‌ایی تئاتر دیده می‌شود. 

پریسا مقتدی با توجه به تلاش عدۀ معدودی از کارشناسان تئاتر در شناختن و شناساندن تئاتر کودک و نوجوان به دست اندرکاران و مخاطبان این عرصه، هنوز تئاتر کودک و نوجوان آنچنان که باید توسط کارگردانان و نویسندگان تئاتر جدی گرفته نشده است و این جدی نگرفتن تا آنجا است که گاه نویسندگان تازه ‌کار به عنوان تمرین و مشقِ نوشتن دست به نگارش نمایشنامۀ کودک می‌زنند و گروهی تازه کار آن را به روی صحنه می برند! 

 

متأسفانه در هیچ‌کدام از محیط‌های آموزشی، از کلاس‌های درس گرفته تا دانشگاه‌های دولتی و غیر انتفاعی و آزاد صحبتی از نمایشنامه و تئاتر کودک و نوجوان و تفاوت‌های آن با نمایشنامه و تئاتر بزرگسالان نیست! البته به تازگی تلاش‌ برای راه اندازی رشتۀ ادبیات کودک و نوجوان در یکی از دانشگاه‌ها در مقطع کارشناسی ارشد به نتیجه رسیده است؛ اما باید منتظر ماند و دید که نتیجه چه خواهد شد و فارغ التحصیلان چقدر در پیشبرد این گونه نمایشی موفق خواهند بود؟ 

 

موضوع دیگر که وضعیت موجود را بغرنج‌تر می‌کند عدم پژوهش و کنکاش در فرهنگ خودمانی و عدم استفاده از منابع ادبی و عامیانه از جمله متل‌ها و قصه‌های ایرانی است.  بی شک منابع غنی و بی نقصی در ادبیات خودمان وجود دارد که با وجود کهن بودن، آنقدر بکر و بدیع و دست نخورده هستند که با مراجعه به آنها بتوان آثار تازه و بدیع‌تری خلق کرد. منابعی چون کلیله و دمنه، منطق الطیر، قابوس نامه و هزار و یک شب و ... 

«در کلیله و دمنه، استفاده گسترده‌ای از حیوانات به عمل آمده و داستان‌ها در مورد اخلاقیات و آداب اجتماعی، در سطح متعالی هستند و این نشان دهندۀ تفکر فلسفی متعالی موجود در کلیله و دمنه است. اما در هزار و یک شب، فایل‌ها فاقد پیچیدگی و نثر موزون و متعالی هستند و بسیار بسیار ساده‌تر از حکایت‌های کلیله و دمنه می‌نمایند. هر دو اثر، داری مفاهیم اخلاقی و تعلیمی می‌باشند». 

 

با همۀ کمبودها و نواقص موجود، خوشبینانه اگر بنگریم هنوز هستند گروه‌ها‌ و تشکل‌هایی که به صورت علمی و کارشناسانه در مسیر درست حرکت می‌کنند با این امید که قدمی در جهت ارتقاء ادبیات کودک و نوجوان بر دارند. ماهنامه‌ها و فصلنامه‌هایی که به طور ویژه به ادبیات کودک و نوجوان می‌پردازند هرچند به تعداد انگشتهای یک دست هم نمی‌رسند اما وجودشان مثمر ثمر و مثبت است.  

به امید آنکه تئاتر کودک و نوجوان، یکی از تخصصی ترین گونه های نمایشی، توسط مسئولان و هنرمندان عرصه تئاتر جدی گرفته شود. 

 

 

یادداشت وحید خانه ساز