به گزارش دیباچه، رئیس کانون پخش‌کنندگان تاکید دارد که بیش از ۴۰ فیلم دارای پروانه‌ی نمایش نیز از سال‌های قبل منتظر فراهم شدن شرایط اکران هستند و حال فیلم‌های که به هر دلیل پروانه‌ی نمایش نگرفته‌اند را نیز فعلاً «تولید نشده» فرض می‌کنیم؛ اما مشکل از کجاست؟ عده‌ای می‌گویند «باندبازی» و «لابی‌گریِ» افراد صاحب نفوذ در مقوله‌ی پخش و اکران موجب این «بی‌عدالتی» است. عده‌ای نیز برنامه‌ریزی نادرست اکران را موجب «فیلم‌سوزی» می‌دانند، در حالی که برخی نیز «قوانین» را بی‌چون و چرا می‌پذیرند یا از اساس منکر وجود فیلم‌سوزی می‌شوند.

در آستانه‌ی پایان سال سینمایی بررسی می شود که چرا همچنان تعدادی از فیلم‌ها فرصت نمایش پیدا نکرده‌اند، در حالی که قطعا پس از جشنواره تعداد دیگری فیلم به این جمع اضافه خواهد شد و شرایط سخت‌تر خواهد شد.

در ادامه گفت‌وگو با برخی از سینماداران، تهیه‌کنندگان و پخش‌کنندگان سینما رامی‌خوانید که کمبود سالن، زیادبودن تولید و اکران «فیلم‌های دولتی» ترجیع‌بند سخنان آنان است.

در تولید فیلم یازدهم هستیم اما در اکران ...

مدیرعامل مؤسسه‌ی فیلمیران با تأکید بر اینکه مشکل سینمای ایران از دیرباز، در بخش تولید بوده است به ایسنا گفت: سال‌هاست این را می‌گوییم که قیف تولید سینمای ایران خیلی بزرگ شده است. خروجی این تولیدات باید در سالن‌های سینمایی اتفاق بیفتد اما سالن‌هایی که داریم کشش این حجم را ندارد.

علی سرتیپی با اشاره به اینکه ما در تولید فیلم در دنیا دهم یا یازدهم هستیم، در حالی که از نظر تعداد سالن‌های سینما حوالی رتبه‌ی صدوسی‌ام قرار داریم، اظهار کرد: در نتیجه ما گنجایش اکران این همه فیلمی که تولید می‌شود را نداریم و برای چاره‌ی این مشکل باید فکری اساسی کنیم.

این تهیه‌کننده‌ی سینما راه حل را در تغییر شرایط تولید دانست و اظهار کرد: گرچه تولید فیلم موجب اشتغال‌زایی برای سینماگران می‌شود اما در این شرایط باید کاری کنیم که تولیدات سینمایی یا کم شوند یا دسته‌بندی شوند. به این صورت که هر فیلمی که تولید می‌شود وارد چرخه‌ی اکران نشود. حتی در کشورهایی که چهار پنج هزار سالن سینما دارند، اینطور نیست که هر فیلمی که ساخته ‌شد، اکران شود و برخی از این تولیدات از طریق ویدئو پخش می‌شوند.

مدیرعامل مؤسسه‌ی سینمایی «فیلمیران» که در هر سه زمینه‌ی تولید، پخش و سینماداری فعال است، در پاسخ به این پرسش که آیا در شرایط فعلی امکان برنامه‌ریزی بهتر برای جلوگیری از فیلم‌سوزی نیست، گفت: این کارها قبلاً شده و هرساله دوستان بسیاری در این کار زحمت زیادی می‌کشند اما مشکل از جای دیگری است.

سرتیپی با اشاره به اینکه تنها راه اساسی افزایش سالن‌های سینماست، گفت: خوشبختانه در یکی دو سال اخیر با رونق سینما عده‌ای در بخش خصوصی و دولتی تمایل پیدا کرده‌اند که سالن سینما احداث کنند؛ اگر این نهضت ادامه پیدا کند، بخشی از مشکلات حل خواهد شد. در شرایط فعلی یا باید در تولید محدودیت ایجاد شود یا اینکه بسوزیم و بسازیم و فیلم‌ها را به جریان بازار آزاد بسپاریم.

رئیس کانون پخش‌کنندگان سینمای ایران درخصوص تعداد فیلم‌های دارای پروانه‌ی نمایش پشت اکران مانده نیز گفت: در حال حاضر بیش از ۴۰ فیلم سینمایی از سال‌های قبل آماده‌ی اکران هستند اما به دلیل کمبود سالن نوبت اکران به آنها نرسیده است؛ این بدون درنظر گرفتن تولیدات سال جاری است. گرچه تاپایان سال بخشی از این فیلم‌ها اکران می‌شوند اما باز هم بخشی از تولیدات امسال به سال آینده سرریز می‌شود.

مدیر دفتر پخش رسانه‌ی فیلمسازان نیز با اشاره به کمبود سالن‌های سینما در کشور، گفت: تعداد تولیدات ما درسال بیش از ظرفیت سینماهای ماست، ما در سال حدود ۱۰۰ فیلم تولید می‌کنیم در حالی که کشش سینماهای ما حدود ۶۰ فیلم است. گرچه برخی از فیلم‌ها در گروه «هنر و تجربه» اکران می‌شود اما در هر صورت تعداد پروانه‌ساخت‌هایی که صادر می‌شود بیش از ظرفیت سینماهای ماست و بحث فیلم‌سوزی و پشت اکران ماندن و باندبازی هم ناشی از همین است.

کمی ترمز ساخت کشیده شود

حبیب اسماعیلی با بیان اینکه وزارت ارشاد هم نمی‌تواند تولید را کم کند چون این تولیدات اشتغال‌زایی ایجاد می‌کند، افزود: باید توازنی بین اینها ایجاد شود و به نظر می‌رسد تنها راه، ساخت سالن‌های سینمایی است. در شرایط فعلی فیلم‌هایی که عید اکران می‌شوند، کمتر مشکل دارند اما در شش ماه دوم سال تعداد فیلم‌ها بیشتر می‌شود.

این تهیه‌کننده‌ی سینما گفت: باید شرایط صاحبان سینماها را هم درک کرد؛ اگر به فیلمی سینما ندهند می‌گویند با ما همکاری نکردند، اگر هم سالن بدهند، برخی فیلم‌ها تک‌سانس نمایش داده می‌شوند و زمانی هم که آن فیلم با استقبال روبرو نشود می‌گویند فیلم ما سوخت. چاره‌ی اصلی این است که تا زمانی که سینماهای جدید به بهره‌برداری برسد کمی ترمز ساخت کشیده شود.

اسماعیلی رونق گیشه در سال جاری را باعث تشدید این مشکل دانست و توضیح داد: در سال‌های گذشته بعضی فیلم‌ها با دو سه هفته اکران کف فروششان می‌افتاد و کنار می‌رفتند اما امسال اکثر فیلم‌ها ظرفیت دوره‌ی اکران خود را پُر کردند. باعث خوشحالی است که استقبال زیاد بوده اما از طرفی وقتی فیلم‌ها طولانی مدت اکران می‌شوند، فیلم‌های دیگر پشت اکران می‌مانند.

وی با بیان اینکه طبق آمار کانون پخش حدود ۵۰ فیلم با پروانه‌ی نمایش از سال‌های گذشته پشت اکران مانده‌اند، اظهار کرد: از این میان شاید ده، پانزده فیلم تا پایان سال اکران شوند اما به هر حال این فشردگی وجود دارد. فیلم‌هایی هم که در حال اکران هستند، کمابیش با استقبال مواجه شده‌اند. از اواسط آذر هم چهار فیلم جدید اکران می‌شود؛ در ماه‌های پایانی سال این فشردگی وجود دارد و باید راه‌حلی اساسی برای آن اندیشید.

این سینماگر مشکل دیگر را تولید و اکران «فیلم‌های دولتی» و «متعلق به ارگان‌های خاص» دانست و با اشاره به اینکه این فیلم‌ها اغلب مخاطب چندانی ندارند، اظهار کرد: این فیلم‌ها سینما را اشغال کرده‌اند و حق فیلم‌های حرفه‌ای سینما را می‌گیرند. بهتر است به اندازه‌ی ظرفیتمان تولید کنیم و شاید بد نباشد قواعد این حوزه کمی سختگیرانه‌تر باشد. بعضی از فیلم‌ها با وجود اینکه سازندگانشان هم مدعی اکران هستند، اما مناسب اکران عمومی نیستند و بهتر است در شبکه‌ی نمایش خانگی یا تلویزیون پخش شوند. شاید اگر کارشناسی دقیقی در این زمینه انجام شود و تولید و اکران این نوع فیلم‌ها حساب‌شده‌تر باشد، سال آینده شاهد اتفاقات بهتری باشیم.

مشکلات اکران چندان به شورای صنفی نمایش مربوط نیست

مدیر دفتر پخش نسیم صبا نیز درباره‌ی تعدد فیلم‌های پشت اکران گفت: بالعکس دوستانی که مدعی‌اند باید در سال ۲۰۰ فیلم بسازیم، من معتقدم با این تعداد سینمایی که داریم و ضریب اشغال پایین بیشتر سینماهای قدیمی، در سال می‌توانیم ۶۰ فیلم در سینماهای سرگروه و حدود ۱۰ فیلم در سینماهای آزاد اکران کنیم و باقی فیلم‌ها هم می‌ماند برای گروه هنر و تجربه؛ در حال حاضر پنج شش پردیس سینمایی نصف فروش سینما را رقم می‌زنند و باقی فروش در تمام سینماهای کشور رقم می‌خورد. این نشان می‌دهد سینماهای خوبی که فروش بالایی داشته باشند کم است.

سعید خانی با اشاره به اینکه شورای صنفی نمایش امسال برای اینکه فیلم‌های بیشتری اکران شود تعداد سرگروه‌ها را به شش سرگروه افزایش داده،ادامه داد: وقتی می‌خواهیم در سال ۱۰۰ فیلم اکران شود، طبعاً این مشکلات را داریم و در این میان فیلم‌هایی که قوی‌ترند راهشان را پیدا می‌کنند و اوایل سال اکران می‌شوند ولی شش ماه دوم سال دعواست!

این پخش‌کننده درخصوص وضعیت قراردادهای اکران در ماه‌های پایانی سال گفت: قراردادهایی بسته می‌شود که مثلاً فلان فیلم بعد از دو سه فیلم دیگر اکران شود، اما شاید صاحبان فیلم‌ها متوجه این قضیه نباشند که به دلیل فشردگی زمانی قبل از جشنواره، اکرانشان به سال بعد موکول می‌شود. صاحب فیلم به پخش‌کننده فشار می‌آورد که چرا فیلم ما اکران نمی‌شود، پخش‌کننده هم ناچار با سینمادار قرارداد می‌بندد و صاحب فیلم دلش خوش است که فیلمش اکران خواهد شد. صاحبان فیلم‌ها اگر منطقی نگاه کنند، می‌بینند در این مدت کم که یک سرگروه با چهار فیلم قرارداد می‌بندد، امکان ندارد فیلم آنان اکران شود. واقعیت این است که خیلی از این فیلم‌ها هم قابلیت اکران ندارند و بهتر است اصلاً پخش‌کننده‌ها آن فیلم‌ها را نگیرند.

خانی با بیان اینکه مشکلات اکران چندان به شورای صنفی مربوط نیست و به ارتباط پخش‌کننده با سینمادار مربوط است، گفت: شورای صنفی تنها می‌تواند تا حدی سرگروه‌ها را مدیریت کند تا قراردادهای زیادی نبندند که بعداً نتوانند آنها را اکران کنند. در این صورت شاید اوضاع ده درصد بهبود پیدا کند اما مشکل اساسی یعنی تولید بی‌رویه‌ی فیلم و کمبود سالن هنوز پابرجاست.

این تهیه‌کننده در پاسخ به این پرسش که کم‌کردن سقف اکران فیلم‌ها کمکی به حل مشکل نمی‌کند، گفت: اگر شورای صنفی سقف مدت اکران را کم کند، منافع سینمادار تهدید می‌شود. اگر یک فیلم پرفروش را عوض کنیم چه تضمینی هست که فیلم بعدی هم فروش داشته باشد؟ برای مثال فیلم‌های عید را سر هفت هفته عوض کردند در حالی که فروششان هنوز بالا بود اما اکران دوم عید به مراتب فروش ضعیف‌تری داشت. تنها کمکی که می‌شود به وضعیت اکران کرد، این است که بعضی فیلم‌های دولتی یا ارگانی را مدیریت کرد. فیلم‌هایی که اکران می‌شوند و مخاطب چندانی هم ندارند اما سالن‌ها را اشغال می‌کنند. غیر از این کار ویژه‌ای نمی‌شود کرد.

ما تابع قانون هستیم / این فیلم‌سوزی نیست

مدیر دفتر پخش هدایت فیلم اما تابعیت از قوانین موجود را اصل دانست و گفت: اینکه سقف مدت اکران فیلم‌ها چقدر باشد، آیین‌نامه‌ی شورای صنفی است و قوانینی است که از طرف سازمان سینمایی تدوین می‌شود و در اختیار پخش‌کنندگان قرار می‌گیرد؛ ما نمی‌توانیم آنها را تغییر دهیم. ما همه تابع قانون هستیم و ممکن است فیلم ما تا روز آخر اکران هم فروشش بالا باشد اما من باید فیلمم را پایین بیاورم، من موظفم مثل بقیه دفترهای پخش قانون را رعایت کنم. من باید تابع قانون باشم و به بقیه همکارانم این فرصت را بدهم که فیلمشان را اکران کنند.

احمد مختاری همچنین درخصوص بالا بودن تعداد فیلم‌های تولیدی و فیلمسوزی در اکران اظهار کرد: نمی‌توان گفت که تعداد فیلم‌ها زیاد است؛ به هر حال هرکسی که فیلمساز است کارش را انجام می‌دهد و نمی‌داند فیلمش در اکران با چه مسائلی روبرو خواهد شد. زمانی که قرارداد بسته‌ می‌شود باید این قوانین را قبول می‌کنیم؛ در غیر این صورت نباید فیلمی تولید کنیم؛ این به نظر من فیلم‌سوزی نیست. فیلم اگر قدرت اکران داشته باشد پخش‌کننده هم می‌تواند برای آن برنامه‌ریزی کند و آن را در شش ماه اول سال اکران کند و استفاده ببرد اما این منوط به این است که فیلم پتانسیل داشته باشد، در واقع این به خود فیلم و استقبال مردم برمی‌گردد.

این پخش‌کننده که فیلم‌هایی نظیر «خوب، بد، جلف» و «آشوب» را در دست پخش دارد، گفت: اینکه فیلمی باوجود فروش بالا از اکران کنار گذاشته شود، لطمه زدن به فیلم نیست؛ ما نمی‌توانیم برخلاف قانون شورای صنفی و قوانین سازمان سینمایی اظهارنظر کنیم. ما تابع قانونیم و هرزمان حتی در ایام جشنواره و اسفندماه نوبت اکران ما باشد تابع خواهیم بود چون با سینما قرارداد بسته‌ایم و کسی این وسط مقصر نیست.

مشکلات اکران ناشی از شرایط تولید است

مدیر پردیس سینمایی آزادی نیز با اشاره به اینکه فیلم‌هایی که با سرگروه‌ها قرارداد می‌بندند تحت شرایطی اکران می‌شوند و صاحب فیلم هم می‌داند با چه شرایطی فیلمش را اکران می‌کند، مشکلات اکران را ناشی از شرایط تولید دانست و گفت: اگر زمانی که فیلم را می‌سازند به این مسائل فکر کنند اصلاً بحث فیلم‌سوزی مطرح نمی‌شود. اگر به جدول فیلم‌های امسال نگاه کنید، می‌بینید بیش از نیمی از فیلم‌هایی که ما اکران کردیم میلیاردی شده‌اند. قطعاً هزینه‌های تولید فیلم هم بالا رفته اما سؤال اینجاست که چرا باید فیلمی ساخته شود که مجموع فروشش در ایران هفت یا ده میلیون تومان باشد!؟ در حالی که بعضی فیلم‌ها در یک شب در یک سینما، ۴۰ میلیون می‌فروشد.

رضا سعیدی‌پور افزود: به جای اینکه اسم این نوع اکران را بگذاریم فیلمسوزی باید بگوییم سالن‌خراب‌کنی! اینکه یک سینما با این همه هزینه، فیلمی اکران کند و شورای صنفی هم مجبورش کند چند سانس را به آن اختصاص بدهد اما یک بلیت هم نفروشد عقلانی نیست! با این هزینه‌ها نمی‌شود سیستم و سالن را برای یکی دو نفر روشن کرد بلکه باید برای عموم مردم روشن باشد.

این مدیر سینما با تأکید بر اینکه فیلمسوزی در ایران بد جاافتاده و ما اصلاً فیلمسوزی نداریم، گفت: اینکه بعضی فیلم‌ها با وجود فروش بالا بعد از پایان سقف مدت اکران کنار گذاشته می‌شوند، مقررات شورای صنفی است و حرفی در آن نیست؛ اما سینمایی که برای نمایش این فیلم‌هاست سرمایه‌ی اصلی است. یک فیلم با یکی دو میلیارد و گرفتن کلی امکانات ساخته می‌شود، حالا عده‌ای می‌گویند فیلمسوزی شده است، خب بشود؛ سرتاسر هزینه‌ی این فیلم یکی دو میلیارد است و اگر خیلی بفروشد پول فیلمش بر می‌گردد اما آن صاحب سینما چه بگوید که با میلیاردها تومان هزینه سینما ساخته و اگر فیلم را برای دو سه نفر نمایش بدهد نمی‌تواند هزینه‌های سینما را تأمین کند.

سعیدی‌پور با بیان اینکه برخی فیلم‌ها اصلاً نباید در چرخه‌ی اکران قرار بگیرند؛ اینها لابی می‌کنند و بی‌مورد فیلم را وارد چرخه‌ی اکران می‌کنند و این اتفاقات می‌افتد، اظهار کرد: اگر ما از میان فیلم‌هایی که ساخته می‌شود 20 فیلم را برای اکران درنظر بگیریم و بقیه را به شبکه‌ی نمایش خانگی بفرستیم. باید تعداد محدودی فیلم اکران شود و اگر یک فیلم فروش بالایی داشت، همچنان بتواند روی پرده بماند و در کنارش فیلم‌های روز و سه‌بعدی و انیمیشن هم اکران شوند و فیلمسازان ایرانی هم در این فضای رقابتی تلاش کنند، استاندارد کار خود را بالا ببرند.

مدیر سینما «آزادی» که تاپایان سال جاری با چهار فیلم سینمایی قرارداد اکران دارد، درخصوص تراکم فیلم‌های متقاضی اکران در ماه‌های پایانی سال نیز گفت: فیلم‌هایی که خوب بوده شش ماه اول اکران شده است و فیلم‌هایی که برای شش ماه دوم مانده همه در شرایط برابری‌ هستند و همگی متقاضی اکران؛ سینماها هم مجبور می‌شوند در سرگروهی اینها را اکران کنند اما می‌بینیم که در سینماهای دیگر فروش نمی‌کنند.

۱۳ فیلم «هلن»، «خیابان چهل‌ویکم»، «پری دریایی»، «شاباش»، «ماحی»، «مبارک»، «آشوب»، «چهار اصفهانی در بغداد»، «مالاریا»، «هفت ماهگی»، «ما همه گناهکاریم»، «افسونگر» و «تیک‌آف» با سینماهای سرگروه خود قرارداد اکران بسته‌اند و احتمالاً پس از اتمام اکران فیلم‌های روی پرده، نظیر «لاک قرمز»، «شرفناز»، «مشکل گیتی»، «جنجال در عروسی»، «فرار از اردو»، «نفس»، «متولد۶۵»، «سیانور»، «یتیم‌خانه‌ی ایران» «نیمه‌شب اتفاق افتاد»، «خشکسالی و دروغ»، «آس‌وپاس» و ... به نمایش در می‌آیند.

در همین حال به دلیل کم‌رونقی گیشه در این فصل، احتمال انصرف برخی از صاحبان فیلم‌ها از اکران نیز وجود دارد؛ همچنان که پیمان قاسم‌خانی از اکران «خوب، بد، جلف» در دی‌ماه انصراف داد و ترجیح داد برای اکران فیلمش منتظر «فرصتی بهتر» بنشیند.