دیباچه: عادل بزدوده معتقد است در شرایط امروز تئاتر ایران هنرمندان تئاتر عروسکی از جان و زندگی خود می‌گذرند
به گزارش خبرنگار تئاتر دیباچه؛ عادل بزدوده؛ استاد دانشگاه، نویسنده و کارگردان تئاتر، سازنده عروسک و عروسک‌گردان که تا کنون عروسک‌های آثاری همچون «تابه‌تا»، «خانه مادربزرگه» و مجموعه عروسک‌های «شهر موش‌ها 1 و 2» را ساخته است و همچنین یکی از مهمترین و فعال‌ترین نویسنده و کارگردان تئاتر عروسکی، با نمایش «کوزه عسل نیست» در شانزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی «تهران مبارک» حضور دارد. به همین بهانه با این هنرمند عرصه تئاتر عروسکی گفت‌وگو داشته‌ایم.
شما با نمایش «کوزه عسل نیست» در شانزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی حضور دارید که این نمایش اجرای عمومی خود را در بهمن‌ماه 1394 به انجام رسانده است. آیا این اثر در اجرای جشنواره‌ای دستخوش تغییرات می‌شود؟
95درصد از شاکله این نمایش بدون تغییر باقی مانده است. پنج درصد تغییرات به چند تغییر جزئی در برخی از نقش‌ها بازمی‌گردد. از آنجا که دوستان این نمایش را دیده بودند و تمایل داشتند همان اثر در جشنواره حضور داشته باشد، نمی‌توانستم به بازبین‌ها یک اثر را نشان دهم و بعد در اجرای جشنواره‌ای تغییرات بنیادینی را بر این نمایش اعمال کنم. درنتیجه همان نمایش را با پختگی بسیار بیشتری در جشنواره اجرا می‌کنم. البته پس از مشخص شدن مکان اجرا، احتمالا تغییراتی بر صحنه نمایش اعمال می‌شود. هر کجا که دوستان بزرگوارم در ستاد جشنواره را برای اجرای نمایمشم در نظر بگیرند، به فرامین آنها گردن می‌نهم. حتی ممکن است با تغییراتی جزئی در طراحی صحنه، «کوزه عسل نیست» در دوران شانزدهمین جشنواره تئاتر عروسکی از سالنی به سالن دیگر برود.
شما معمولا با نمایش‌هایی در این جشنواره شرکت می‌کنید که اجرای عمومی خود را گذرانده‌اند. از دید شما این‌گونه حضور در جشنواره چه مزیتی نسبت به تولید تئاتر برای جشنواره دارد؟
اصولا نمایش‌های من برای اجرا شدن در جشنواره‌ای خاص تولید نمی‌شوند و تولید با هدف اجرای عمومی صورت می‌گیرد. اصولا نمایش باید در دید تماشاگر به اجرا درآید تا نگاه تماشاگر به اثر بخورد و مخاطب آن را نقد کند تا کارگردان اثرش را به پختگی لازم برساند. به طور قطع و یقین هنرمندانی که از کشورهای دیگر در جشنواره شرکت می‌کنند، آثارشان را برای این جشنواره تولید نکرده‌اند بلکه این آثار سالیان سال و در جشنواره‌های مختلف اجرا رفته‌اند. درنتیجه به شکلی بسیار بسیار منطقی و درست به جشنواره ما می‌آیند. به احتمال قوی در این دوره از جشنواره، «کوزه عسل نیست» یکی از معدود آثاری است که اجرای عمومی داشته است؛ اغلب کارگردان‌های حاضر در این دوره از جشنواره تئاتر عروسکی، در حال تکاپو هستند تا نمایش‌هایشان را برای فقط و فقط یک اجرا در جشنواره آماده کنند. این مساله که این آثار چگونه روی صحنه بروند؛ چه کاستی‌هایی داشته باشند و کارگردان‌ها با چه تمهیدات و دشواری‌هایی آثارشان را برای جشنواره آماده می‌کنند را خدا عالم است. کار تئاتر عروسکی، بسیار هزینه‌بر است، زمان بسیار زیادی را برای ساخت‌وساز عروسک نیاز دارد، به گروهی هنرمند عرصه تئاتر عروسکی احتیاج است تا در طول سال در کنار یکدیگر حضور داشته باشند تا وقتی نتیجه کارشان روی صحنه می‌آید، نشان دهنده فکر گروه و تیمی باشد که آن را تولید کرده است. برای پیشرفت اوضاع تئاتر عروسکی، باید با نقصان‌ها مواجه شویم و برای رفع آنها تلاش کنیم. از هیات گزینش آثار گرفته تا دبیرخانه، دبیر جشنواره، هنرمندان و ...، همه با جان و دل کار می‌کنند و نمایش عروسکی را دوست دارند. نمایشگران عروسکی تلاش می‌کنند در عرض هفت الی 10 روز ماحصل فعالیت‌هایشان را به منصه ظهور بگذارند و تماشاگران آنها را ببینند. کاش می‌شد که در طول سال ما در این زمینه برنامه‌ریزی انجام دهیم.
پس شما اعتقاد دارید بهتر است تمام اثار حاضر در جشنواره اجرای عمومی خود را گذرانده باشند.
این ایده خوب است اما باید سازوکار آن انجام گیرد.مثلا من یکی از کارگردان‌هایی هستم که شرایط روی صحنه رفتن نمایش برایم فراهم شده بود اگر چنین فرصتی در اختیار تمام گروه‌های تئاتر در طول سال فراهم شود و نتیجه و برآیند تمام تئاترها به جشنواره بیایند، به نظر من غلظت و قوام آثار به‌شدت بیشتر می‌شود اما این اتفاق به حمایت بیشتر و برنامه‌ریزی کلان در حوزه تئاتر دارد. این اتفاق از دست هنرمندان عرصه تئاتر خارج است و باید دوستانی که مدیران ارشد حوزه تئاتر هستند به این مساله بپردازند و نه فقط برای تهران، بلکه برای ایران برنامه‌ریزی کنند. نمی‌دانم چه میزان این فکر من سندیت داشته باشد اما اگر می‌شد تعدادی کارگردان و نویسنده را تعیین کنند تا این افراد برای جشنواره‌ای که دو سال بعد قرار است برگزار شود، اثر تولید کنند. در این صورت این افراد امکان پیدا می‌کنند در مدت زمانی مناسب نسبت به تولید متن، انتخاب بازیگر، تولید عروسک و ... اقدام کنند. این‌گونه می‌توان برای ارائه اثری مناسب به مخاطبان امیدوار بود. در این صورت رقابتی سالم به وجود می‌آید و رفاقت اهالی تئاتر عروسکی بیش از پیش می‌شود. دوستان بزرگواری را سراغ دارم که تنها توانسته‌اند 10 الی 15 دقیقه از نمایششان را تحت شرایط سختی که اهالی تئاتر درگیر آن هستند، آماده کنند و آن را به بازبین‌ها نشان داده‌اند اما بازبین‌ها حق دارند آثار را کامل ببینند چون فرستادن اثری که به‌صورت کامل مورد بازبینی قرار نگرفته است به جشنواره، ریسک است. ما همواره این ریسک را پذیرفته‌ایم اما این اقدام ما به ریزش ذهن و تفکر در کار منجر می‌شود و به جشنواره آسیب می‌زند. می‌توان برای این مساله برنامه‌ریزی کرد. برای آن بودجه و حیطه وظایف تعیین کرد البته این بودجه باید مورد وثوق تمام نمایشگران عروسکی باشد. نمایش عروسکی یعنی یک بازیگر به همراه یک عروسک؛ عروسک شیئی است که ساخته می‌شود؛ طراح، سازنده و ... دارد. متاسفانه در این حوزه ما به کمترین‌ها بسنده کرده‌ایم. تنها هدف ما اجرای نمایش در جشنواره بوده است.در این 15 دوره همه از خود گذشتگی انجام داده‌اند و جانفشانی کرده‌اند و با کمترین‌ها ساخته‌اند اما این وضعیت نمی‌تواند تا ابد این‌گونه بماند. باید امکان اجرای تئاتر عروسکی در طول سال انجام شود. مگر ما چند سالن تئاتر در تهران یا در سراسر ایران داریم و این تعداد چه نسبتی با تعداد گروه‌های تئاتر دارد؟ وزارت ارشاد باید به این مساله ورود کند و نمایش عروسکی را به سبد مردم؛ از تهران گرفته تا دور افتاده‌ترین شهرهای ایران ببرد. این، آرزوی اهالی تئاتر عروسکی نیست بلکه خواسته ماست. با یک حمایت منطقی و بودجه منطقی می‌توان سیستمی چید که فعالان حوزه تئاتر عروسکی مطمئن شوند درآمد سالیانه‌شان را می‌توانند از حرفه‌شان یعنی اجرای تئاتر عروسکی تامین کنند. مگر چند نمایش عروسکی را می‌توان در یک سال روی صحنه برد؟ یک الی دو تئاتر. این‌گونه نمی‌توانند زندگی خودشان را تامین کنند تا نمایشگران عروسکی با دلی قرص و مطمئن نسبت به تولید تئاتر عروسکی اقدام کنند.
ایجادسالن تخصصی برای تئاتر عروسکی چقدر می‌تواند در این زمینه راه‌گشا باشد؟
تکنیک‌های سالن عروسکی متفاوت است درنتیجه یک سالن نمی‌تواند جواب‌گوی تمام تکنیک‌ها باشد البته ما بالاجبار تمام این امکانات را در یک سالن خلاصه می‌کنیم. با چند سالن تخصصی با جمعیت 200 نفره می‌توان تمام نیازهای تئاتر عروسکی را تامین کرد. فواید این اقدام به جامعه و فرهنگ‌سازی بازمی‌گردد. تمام این اتفاقات با برنامه‌ریزی بسیار بسیار مدون قابل اجرا است.
پس اگر یک دپارتمان تئاتر عروسکی با سالن‌های مجزا برای انواع تئاتر عروسکی، می‌تواند در این زمینه راه‌گشا باشد.
این‌گونه مخاطب می‌داند در هر زمانی که به این مکان مراجعه کند، می‌تواند تئاتر عروسکی در سبک مورد علاقه خودش را ببیند. البته نکته اینجاست که باید این امکان را تنها برای تهران در نظر نگیریم و خواسته ما ایجاد دپارتمان تئاتر در سراسر ایران است. باید در نظر داشته باشیم که ممخاطب تئاتر عروسکی بسیار گسترده است، این نوع تئاتر کودکان، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان را شامل می‌شود. در ایران سن میان کودک و بزرگسال یعنی نوجوانان و جوانان را فراموش کرده‌ایم. ما با تمام این مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کنیم و امیدواریم حل شوند. این اتفاق برنامه‌ریزی بسیار بسیار بلند مدتی را نیاز دارد که همگی ما باید آستین بالا بزنیم و به برنامهریزان خواسته‌هایمان را بگوییم و دز این صورت این اتفاقها شدنی هستند و دور از دست نیستند.
