سیده هستی حسینی، مترجم و ویراستار در گفت و گو با «دیباچه» در خصوص کتاب های تألیفی و ترجمه حوزه کودکان در بازار نشر ایران بیان کرد: طبق آماری که خانه ی کتاب به صورت ماهانه منتشر می کند، شاهد این هستیم که درصد آثار تألیفی در حوزه کودکان و نوجوانان بیشتر است و فکر می کنم سال گذشته، در کانال انجمن صنفی مترجمان تهران گزارش تحلیلی از بررسی و مقایسه آثار ترجمه و تألیفی در این حوزه بر اساس آمار منتشر شده خانه کتاب منتشر شد و این گزارش موید این است که طبق آمار، آثار تألیفی ما در حوزه کودکان و نوجوانان بیشتر است. اما وقتی منِ مخاطب به کتابفروشی ها می روم آثار ترجمه را بیشتر می بینم و دلیلش را نمی دانم؛ ولی شاید توزیع ناشران فعال در این حوزه مناسب نیست یا به خوبی تبلیغات نکرده اند که ما آثار تألیفی کمتری در حوزه کودکان و نوجوانان در بازار می بینیم و یا درباره آن ها می شنویم و اگرچه شاید مترجمان پُرکارتری در حوزه کودکان داریم اما آمارها حاکی از این هستند که آثار تألیفی ما بیشتر هستند. ضمن این که اقبال ناشران به آثار ترجمه، بیشتر و علتش هم این است که هزینه های کمتری برای تولید کتاب پرداخت می کنند.
این مترجم با اشاره به دلیل استقبال بیشتر ناشران از ترجمه کتاب کودکان تا تألیف آن تصریح کرد: دلیل این که فعالیت و استقبال بیشتری از ترجمه کتاب کودک می شود به خاطر این است که ناشران مجبور نیستند هزینه تصویرگری پرداخت کنند و با توجه به این که برخی از افراد و حتی ناشران، ترجمه را خیلی ساده می پندارند و فکر می کنند اگر کسی برای مدتی خارج از کشور بوده است، مدرک آیلتس و یا حدنصاب نمره تافل را دارد و در این میان، اگر به روان شناسی کودک نیز، اشراف داشته و اسم و رسمی هم داشته باشد به طور قطعی می تواند مترجم خوبی باشد. به همین خاطر، دوستان ناشر که اغلب کپی رایت پرداخت نمی کنند اگرچه با کشور موردنظر وارد مذاکره می شوند ولی با ناشر به توافق نمی رسند و یکی از دلایلش هم سختی های گرفتن کپی رایت و الزام آور نبودن آن در ایران است و به همین دلیل، یک کتاب اورجینال تهیه کرده و تصاویر را اسکن می کنند و با حداقل هزینه، کار را برای چاپ می فرستند. از اینرو، بنده احساس می کنم به دلیل این که تعداد آثار ترجمه در دنیا بسیار زیاد است و ناشران کشورمان هم، می خواهند هزینه هایشان کمتر شود خیلی به سمت ترجمه رفته اند و شاید این موضوع باعث شود که آثار تألیفی ما کمتر دیده شود و ناشران قدرتمند با پخش، توزیع و تبلیغات خوب، بیشتر در حوزه ترجمه کار کرده اند و شاید از نظر ظاهری، به چشم من مخاطب آثار ترجمه بیشتر هستند. این در حالی است که آمارها نشان می دهند آثار تألیفی در این حوزه سهم بیشتری را به خود اختصاص داده اند.
سیده هستی حسینی، درمورد کیفیت آثار کودکان در بازار نشر تأکید کرد: یک بخشی از آن را می توان از لحاظ کیفی و بخش دیگر آن را به صورت سلیقه ای موردبررسی قرار داد که شاید برخی از آن ها موردپسند بنده نباشند. اما با توجه به این که وقتی آثار ناشران مطرح وارد بازار می شوند بیشتر آن ها را می خرم یا می خوانم و به کارهای منتشر شده اشراف دارم. به همین دلیل، به نظرم اغلب آن ها کتاب های خوبی هستند و در راستای مهارت پروری، کتاب های زیادی با گرایش های روان شناسی کودک برای رده سنی کودکان داریم و مسائل مهمی که شاید نسل ما خیلی درگیر آن ها نبودند. اما نسل جدید خیلی با آن ها چالش دارند یا این که در نسل ما والدین و جامعه آگاهی زیادی به آن مسائل نداشتند ولی الان، در قالب کتاب ها در حال مطرح شدن هستند و نسل آینده، با خیلی از مسائل راحت تر از نسل ما کنار می آید و خیلی از چیزها در راستای خودشناسی، مهارت ها و تفکر خلاقانه تر و.... را زودتر و بهتر یاد می گیرد و این برای فرهنگ سازی بسیار مهم است. چون کتاب های بسیار خوبی در این زمینه وجود دارند. البته کتاب هایی هم هستند که از لحاظ محتوایی خیلی جذابیت ندارند یا حتی خوب نیستند. اما با این وجود، تعداد آثار نامطلوب، بی کیفیت و بد را خیلی کمتر می بینم.
او درمورد بیشترین ژانری که در حوزه کودکان ترجمه می شود مطرح کرد: نمی دانم که براحتی می توان برای رده سنی کودکان دسته بندی و خط کشی کرد یا خیر؟! اما آن چیزی که از میان تعداد کتاب های منتشر شده در بازار شاهد هستیم، این است که آن ها بیشتر در راستای مهارت پروری، تفکر خلاق و نقادانه و نکات روان شناسی هستند و در مقابل، آثار کمتری در زمینه ادبیات و سرگرمی وجود دارند و اگر بخواهیم کتاب های تصویری را یک ژانر یا گونه درنظر بگیریم باید بگوییم که بار زیادی از معنا بر دوش تصویر است و کودک را همراه می کند. چون کودک نباید صرفاً بنشیند و گوش کند و به همین دلیل، همراه با تصاویر پیش می رود و حتی خودش قصه گویی و قصه خوانی کرده و با آن ها ارتباط برقرار می کند.
بنابراین، اگر چنین کتاب هایی را ژانر یا گونه درنظر بگیریم کتاب های کودک زیادی در این حوزه وجود دارند؛ به طوری که اغلب کتاب ها در این گروه سنی تصویری هستند.
سیده هستی حسینی با بیان این که متأسفانه، به اندازه کافی مترجم خوب در بازار نشر نداریم ادامه داد: متأسفانه، مترجم خوب به اندازه کافی نداریم و این خلأ را نه تنها در حوزه کودکان بلکه در گروه سنی بزرگسال نیز، می بینم. اما به دلایل مذکور و کم بودن حجم مطالب کتاب های کودک که به ترجمه نیاز دارند ورودی مترجمان حوزه کودکان بیشتر است؛ به طوری که خیلی کم پیش می آید مثلاً فردی به دلیل این که آمریکا زندگی کرده است به ترجمه چندین صفحه رمان آمریکایی بپردازد. به همین دلیل، متأسفانه مترجمان خوب در حوزه کودکان بسیار کم هستند و بستر فعالیت مترجمان هم، خیلی خوب نیست. زیرا بسیاری از ناشران یک حفاظ و مانعی دارند و نمی خواهند با مترجمان ناشناخته کار کنند و خیلی شاهد این موضوع در زمینه کودکان هستیم؛ به طوری که متأسفانه، خیلی روابط حاکم هستند و حتماً باید کسی به جایی معرفی شود تا بتواند کار کند.
این مترجم گفت: افرادی را می شناسم که بیش از ۵۰ عنوان کتاب در رزومه شان دارند اما ناشر می گوید یا با مترجم تازه کار همکاری نمی کند و یا عنوان می کند با توجه به این که چنین فردی با این حجم از کتاب منتشر شده صرفاً با فلان نشر همکاری کرده و شاید کارش خوب نیست که نشر دیگری با آن همکاری نکرده است کارهای او را ارزیابی نمی کنند تا متوجه شوند سطح کیفی کارش مطلوب است، در حالی که هر فردی برای شروع کارش باید از جایی و نقطه ای وارد شود. به همین خاطر، اغلب ناشران فضا را برای مولف و مترجمانی که شناخته شده نیستند تنگ می کنند و بخشی از آن به دلیل بالا رفتن هزینه های تولید و انتشار کتاب است. چون در زمینه کودکان، کتاب ها باید اغلب رنگی و گلاسه باشند و همین موضوع، ناشر را مجبور می کند تا تعداد کتاب های کمتری را کار کند. البته کتاب های خوبی را انتخاب می کنند. چون این وسط بحث مالی و اعتبار کاری شان مطرح است. در نتیجه، یک مترجم کودک در سال می تواند دو یا سه کتاب کار کند چراکه فرآیند تولید زمان بر است.
سیده هستی حسینی تصریح کرد: متأسفانه، در فضاهای آموزشی کمتر می بینیم در حوزه ادبیات کودک فعال باشند. این در حالی است که برای ترجمه ادبی مقطع سنی بزرگسالان، کارگاه های آموزشی، وبینار و کلاس های مختلفی وجود دارد و مترجمان پیشکسوت ما هم، خیلی تمایل یا فرصت ندارند که دوره های آموزشی ترجمه برای کودکان برگزار کنند و بیشتر ترجیح می دهند به همان کار ترجمه کتاب بپردازند تا تدریس و این موضوع باعث افت کیفیت فعالیت مترجمان تازه کار می شود.
این مترجم مطرح کرد: معمولاً نشرها یک تیم ارزیابی، گروه تصمیم گیری و شورای سیاست گذاری دارند که سیاست های کلی آن نشر را تعیین می کنند و کتاب ها و آثار جدید ناشران را بررسی کرده و از بین آن ها کتاب های خوبی که در راستای سیاست هایشان است را انتخاب می کنند. به همین دلیل، همواره به مترجمان توصیه می کنم که کیفیت کار خود را بالا ببرند و رزومه خوبی داشته و فعال این عرصه باشند نه فقط مترجم. یعنی از بازار نشر خبر داشته و تحلیل بازار داشته باشند و بدانند چه کتاب هایی بهتر هستند و نویسنده ها و تصویرگران و جوایز این حوزه را بشناسند و رزومه خوبی تهیه کنند و کیفیت کار خود را بالا ببرند و اگر برای اولین بار است که می خواهند با ناشر حوزه کودک کار کنند باید کتابی را یا از اینترنت تهیه کنند و یا فردی از خارج از کشور کتاب را به دستشان برساند و از هر طریقی، به آن کتاب دسترسی داشته باشند و چند صفحه ای را به عنوان نمونه به همراه رزومه خود برای ناشران بفرستند و اغلب، ناشران از ترجمه های خیلی خوب استقبال می کنند. مگر ناشرانی که خیلی مطرح هستند و اصلاً با مترجمان تازه کار همکاری نمی کنند.
این مترجم یادآور شد: باور دوستان مترجم تا حدی درست است که بسیاری از ناشران به ویژه آن دسته که مطرح هستند به سختی با مترجم تازه کار یا افرادی که شناخته شده نیستند همکاری می کنند و معمولاً ترجیح می دهند که کتاب ها و مترجمان را خودشان انتخاب کنند. چون کتاب ها در حوزه سیاست های نشر آن هاست تا از کیفیت کار مطمئن باشند. اما توصیه ام این است که وقتی مترجم تازه کار، کتابی را به ناشران معرفی کند و بگوید دلیل جذابیت این کتاب برای او چیست و چه مزایایی دارد؟ و نمونه کار خود را نشان دهد و روی کیفیت کارش کار کند از میان چندین نشر، بالاخره ناشر یا ناشرانی پیدا می شوند که این همکاری را بپذیرند حتی اگر نتوان از این راه برای ناشران مطرح وارد همکاری شد.
گفت وگو از فاطیما میرزایی
