به گزارش دیباچه ، سال تحصیلی ۱۴۰۱ـ۱۴۰۰ از شنبه سوم مهر ۱۴۰۰ آغاز شد و فرایند آموزش به صورت حضوری در برخی مدارس، به شکل مجازی از طریق شبکه «شاد» و آموزش‌های تلویزیونی شروع شد.
قبل از شروع سال تحصیلی، وزارت آموزش و پرورش، الگوی بازگشایی مدارس را به همه مدرسه‌ها ابلاغ کرد و قرار شد بر اساس یک روند تدریجی مدارس دایر شوند.
در گام اول، مدارس کم جمعیت روستایی و عشایری، فعالیت حضوری را آغاز کردند و بعد از آن، مدارس پرجمعیت عشایری و روستایی به این بخش اضافه شدند. حالا قرار است مدارس دیگر هم کم‌کم اضافه شوند.
روایت بازگشایی مدارس از نگاه آقای سخنگو
* خانواده‌ها دچار سردرگرمی شدند که دقیقا مدارس چه زمانی باز می‌شوند. به عنوان مثال فرض کنید خانواده‌ای یک فرزند چهارم دبستان در تهران در یک مدرسه دولتی دارد. اکنون تکلیف این خانواده چیست؟ چه زمانی می‌تواند فرزندش را به مدرسه بفرستد؟ اگر مدارس باز شود، تمام وقت است یا چند روز در هفته دانش‌آموز به مدرسه می‌رود؟
موضوع فعالیت‌های اجتماعی در شرایط بیماری و نگرانی‌هایی که جامعه نسبت به مسائل دارد، موضوع خیلی ساده‌ای نیست که بشود با یک نسخه، مسائل آن را حل کرد.
در گذشته در دریافت‌های حوزه‌های تخصصی از موضوع و تحلیل این مسأله، این پیچیدگی‌ها، آثار خود را گذاشته است و در قالب نوسان در تصمیم‌گیری‌ها، خود را نشان داده است.
خوشبختانه در زمینه بازگشایی مدارس از یک ماه پیش، وزارت بهداشت و آموزش و پرورش به یک دریافت واحدی از حیث ضرورت بازگشایی رسیدند و بر همین اساس و تأکیداتی که شخص ریاست جمهور داشتند، الگوی بازگشایی مدارس تدوین شد و از ۲۶ شهریور که الگو برای مدارس ارسال شده است.
ما بر یک مسیر مشخصی پافشاری کرده و آن را تشریح کردیم. آمادگی‌های لازم را به مدارس و خانواده‌ها دادیم و فعلا هم همان الگو حاکم است و خوشبختانه وزارت بهداشت هم در کلیت الگو شریک بوده و از این جهت در ستاد کرونا هم یک همسویی نسبت به الگو وجود داشته است.
این الگو برای دولت هم ارسال شده است. خانواده‌ها هم آگاهی دارند؛ ضمن اینکه اگر ابهامی باشد در مقاطع مختلف متناسب با اجرای فازهای مختلف از الگو، توضیح می‌دهیم و این ابهامات رفع می‌شود.
ما در مرحله اول، بازگشایی را در مهرماه داشتیم که مدارس روستایی و عشایری و هنرستان‌ها که دروس مهارتی را ارائه می‌دهند، در این مرحله دایر شدند همچنین در مدارس ابتدایی شاهد حضور دانش‌آموزان اول ابتدایی به صورت مدیریت شده بودیم.
*این بازگشایی مدارس، چند درصد دانش‌آموزان را شامل می‌شود؟
این مدارس حدود ۵۶ درصد مدارس کشور را شامل می‌شوند چون مدارسی بودند که کم جمعیت بودند و به همین دلیل از حدود ۱۱۲ هزار واحد آموزشی، ۵۶ درصد در زمره گروهی قرار گرفتند که در فاز اول، بازگشایی شدند.
منتها جمعیت آنها ۳۱ درصد جمعیت دانش‌آموزی و حدود ۳۷ درصد کل کلاس‌ها را تشکیل می‌دهد.
۴.۵ میلیون نفر مشمول بهره‌گیری از فرصت‌های حضوری آموزشی قرار گرفتند و آموزش‌های‌شان را شروع کردند.
خوشبختانه بازگشایی در مناطق روستایی بود و امکان فاصله‌گذاری بیشتر فراهم شد؛ اقلام بهداشتی هم بین آنها توزیع شد؛ به عبارت دیگر همه فرایندها طی شد و مجوز را هم دریافت کردند و مدارس کارشان را شروع کردند.
* گام دوم از آبان آغاز شده است؟
بله، بر اساس الگو، گام دوم در آبان‌ها آغاز شد. گام دوم باز یک فرایند است و باید مدرسه برای شروع فعالیت‌های حضوری، مجموعه‌ای از اقدامات را انجام دهد؛ مثلا ارزیابی اولیه را از شرایط بهداشتی در سامانه ltms ثبت کند تا توسط منطقه مورد بررسی قرار بگیرد و مجوز برای مدرسه صادر شود و کتبا هم به دست مدرسه برسد.
این مجوز در سامانه هم ثبت می‌شود تا ما و منطقه هم کنترل و نظارت داشته باشیم. در ادامه باید اقدامات توجیهی صورت گیرد یعنی مدرسه باید آگاهی‌های لازم را درباره پروتکل‌های بهداشتی و روزهای حضور و زمان بندی حضور به خانواده‌ها ارائه بدهد.
یک فرم ۳ الف وجود دارد که ناظر به فعالیت‌های حضوری است. چون مدرسه تا به امروز غیرحضوری فعالیت می‌کرد حالا از این به بعد که وارد فاز حضوری خواهد شد باید فرم ۳ الف را تکمیل کند که فعالیت ترکیبی یعنی حضوری و مجازی را شامل می‌شود.
پس بعد از کسب مجوز و آگاهی خانواده‌ها و فراهم کردن شرایط، مسؤولان مدرسه مجاز هستند که مدرسه را باز کنند.
* یک پروسه زمان‌بر است و به نظر می‌رسد یکی، دو روزه به نتیجه نرسد؟
بله، خود این پروسه ممکن است دو هفته طول بکشد. یعنی از اول آبان که آغاز می‌کنند تا نیمه دوم آبان، شرایط مهیا می‌شود و مجوز را دریافت می‌کنند و از نیمه دوم آبان فعالیت‌هایشان را آغاز می‌کنند.
* یعنی از اول آبان مدارس باز نشدند؟
ببینید پروسه بازگشایی شروع شد. البته ممکن است تعدادی از مدارس کوچک در گذشته اقدام کرده بودند و تا به امروز مجوز دریافت کرده باشند که فعالیت‌شان را آغاز کردند چون همه این مراحل را باید انجام دهند.
* سرپرست وزارت آموزش و پرورش گفت که ۹۵ درصد مدارس آمادگی بازگشایی را ثبت کردند و برای ۵۰ درصد مجوز بازگشایی صادر شده است.
بیش از ۹۵ هزار واحد آموزشی چک لیست را تکمیل کردند که تکمیل چک لیست، اولین قدم برای مراحل بازگشایی است.
قدم بعدی این است که بررسی شده و تأیید شود که می‌توانید مدارس را دایر کنید. بیش از ۵۰ هزار واحد آموزشی مجوز دریافت کردند و اینها همان گروهی هستند که در فاز اول وارد پروسه بازگشایی شدند و بخشی هم حدود ۱۲ هزار مدرسه هم مجوز برایشان برای آبان صادر شد.
پس مدارسی که باز شدند، زیر ۳۰۰ نفر بودند که مطابق با الگو هست و اگر مجوز دریافت کردند و اقدامات توجیهی را انجام دادند، مدرسه دایر شده است؛ از جمله اقدامات توجیهی این بود که به خانواده و دانش‌آموز اطلاع داده باشند که شما شنبه به مدرسه بیایید.
بنابراین به صورت واضح عرض می کنم که اگر واحد آموزشی کمتر از ۳۰۰ دانش‌آموز است اما با خانواده و دانش‌آموز تماس نگرفته و اطلاعیه نداده، جلسه نگذاشته و آنها را برای فعالیت حضوری دعوت نکرده، بازگشایی این مدرسه در هفته دوم آبان نخواهد بود و آن مدرسه باید فرایند را طی کند و احتمالا در نیمه دوم آبان ماه، بازگشایی‌اش انجام خواهد شد.
* یعنی پس همه مدارس زیر ۳۰۰ دانش‌آموز هم الان بازگشایی نشدند؟
بله، پیش‌بینی می‌کنیم فعلا ۱۰ درصد مدارس اضافه شدند اما تا پایان آبان، این تعداد بیشتر می‌شوند و حجم گسترده‌ای از مدارس را شامل می‌شود. ضمن اینکه این ۱۰درصد نسبت به گروه قبل پرجمعیت هستند . جمعیت بیشتری شامل می‌شود.
* فرآیند بازگشایی برای مدارس کمتر از ۳۰۰ دانش‌آموز از اول آبان آغاز شد. یک عده مجوز را گرفتند و باز شدند و یک عده فرایند را انجام دادند و از نیمه دوم آبان شروع می شود اما تکلیف مدارس بالای ۳۰۰ دانش‌آموز چه می‌شود؟ فرایند بازگشایی آنها هم از ۱۵ آبان شروع می‌شود؟
بله، البته می‌توانند فرایند را آغاز کنند اما قطعا از نیمه دوم آبان به بعد مجاز هستند مدارس را باز کنند.
در آبان این پروسه کامل می شود و فکر می‌کنیم در آذر نهایتا شاهد این باشیم بخشی یا تمام فعالیت‌های تمام مدارس به صورت حضوری باشد.
* بنابراین خانواده باید منتظر پیامک مدرسه و اطلاع‌رسانی از سوی مدرسه باشد؟
بله؛ اگر مدرسه‌ای این فرایندها را طی نکرده باشد، دانش‌آموزان آن مدارس طبیعتاً پیام حضور را دریافت نکردند.
اگر دریافت نکردند اصلا نگران نباشند فعالیت‌های آنها به صورت غیرحضوری در فضای مجازی است و به آن روش‌هایی که بوده ادامه دهند تا مدرسه از آنها برای حضور دعوت کند.
*یک سری مدارس هم از خانواده‌ها درخواست کردند که فرزندشان را به مدرسه بیاورند اما نمی آورند؛ اگر یک عده‌ای از خانواده‌ها، وقتی مدارس باز شود، فرزندشان را به مدرسه نیاورند چه می‌شود؟ حضور دانش‌آموزان در مدارس اجباری است یا اختیاری؟
مایل نیستیم از واژه اجباری یا اختیاری اصلا استفاده کنیم به این دلیل که مأموریت داریم فرصت‌های تعلیم و تربیت را بر اساس آنچه که دولت و حاکمیت متعهد به آن هست، ایجاد کنیم.
این فرصت‌ها را باید در سطح جامعه برای دانش‌آموزان به وجود آورد یعنی شرایطی که احساس ایمنی بیشتر باشد به وجود آوریم و تلاش‌های خود را برای اغنای افکار عمومی انجام دهیم که خوشبختانه این اتفاقات در حال انجام است.
تصورمان این است که خانواده‌ای که آمده است، فرزندش را در مدرسه ثبت‌نام کرده قصدش یک تعلیم و تربیت نسبتا با کیفیت‌تر هست و برای آموزش در فضای مجازی ثبت‌نام نکرده است اما چون شرایط، خودش را به ما تحمیل می‌کند طبیعتاً نگرانی‌های را دارد.
ولی با افزایش روند واکسیناسیون در جامعه که از جمله استانداردهایی است که وزارت بهداشت اعلام می‌کند، نگرانی‌ها برطرف می‌شود.
مثلا وقتی واکسیناسیون به ۸۰ درصد جامعه می‌رسد حتی برای کودکان هم یک شرایطی از ایمنی فراهم می‌شود چون بخشی از این موارد، نگرانی‌هایی است که در انتقال از کودکان به بزرگسالان وجود دارد.
از سوی دیگر دانش‌آموزان گروه سنی ۱۲ تا ۱۸ سال هم واکسن دریافت می‌کنند و نگرانی‌ها به تدریج در جامعه از بین می‌رود.
البته یک قدری هم در طول ۱۹ ماه گذشته در جامعه دمیدیم که نگران باشید و مراقبت کنید پس طبیعی است که نگرانی‌هایی را تولید کرده است. اما به تدریج فکر می‌کنیم که افکار عمومی به این سمت خواهد رفت که دانش‌آموزان با شرکت در عرصه‌های حضوری تعلیم و تربیت، کیفیت بهتری را دریافت خواهد کرد و اصلا لزومی ندارد که اجبار کنیم.
البته ممکن است که دانش‌آموزی دارای شرایطی باشد که امکان حضورش در مدرسه نیست مثلا خانواده یا خودش مبتلا باشد یا جزو گروه آسیب‌پذیر باشد و توصیه ما هم عدم حضور برای آنهاست چون پروتکل‌ها این را برای ما تجویز کرده است و ان‌شاأالله بعد از بهبودی و اطمینان از سلامت، به مدرسه برگردند و فعالیت‌هایشان را انجام دهند.
* آیا واکسیناسیون دانش‌آموزان اجباری است؟
ببینید ما در زمینه واکسیناسیون در گروه‌های سنی مختلف، صلاحیت اظهارنظر نداریم. این یک بحث پزشکی و تخصصی است که خود مرجع اصلی که وزارت بهداشت است نظر می‌دهد اما اینکه جزو شروط بازگشایی بوده یا خیر؟ قطعا جزو شروط بازگشایی در تمام دنیا نیست و نبوده است.
به همین دلیل از قبل از اینکه فرایند واکسیناسیون آغاز شود در گروه سنی دانش‌آموزان، الگوی بازگشایی را بر اساس توصیه‌های ستاد ملی کرونا تدوین کردیم و با هماهنگی وزارت بهداشت وارد فرایند بازگشایی شدیم اما خوشبختانه توسعه روند واکسیناسیون هم در جامعه و هم در گروه سنی ۱۲ تا ۱۸ بسیار خوب است و بخش اعظمی از دانش‌آموزان واکسن تزریق کردند و از این جهت یک احساس ایمنی بیشتری پیدا کردند که این کار ما را سرعت بخشیده است.
به عبارت دیگر نه می‌خواهیم منافع و مصالحی که برای جامعه از گذر واکسیناسیون گروه سنی دانش‌آموزان ایجاد شده است، انکار کنیم که بسیار اثرگذار است و به ما یک اطمینان قلبی داده است و نه می‌خواهیم بگوییم جزو شروطمان بوده است.
قبل از اینکه واکسیناسیون آغاز شود کار بازگشایی را شروع کردیم و این هم باز با صلاحدید مراکز بهداشتی بوده است و البته آنها در برنامه‌ریزی‌ها داشتند که این روند را به وجود آورند اما واکسیناسیون جامعه جزو مواردی بوده است که بسترها را مهیا می‌کرده و مورد توجه مجموعه وزارت بهداشت قرار داشته است.
*یکسری از مدارس از خانواده‌ها تعهدنامه یا ضمانت‌نامه می‌گیرند مبنی بر اینکه اگر بچه‌تان در مدرسه اتفاقی افتاد، گردن خودتان است؟ این تعهدنامه، قانونی است؟
لزومی ندارد از دانش‌آموز و خانواده تضمین در زمینه مباحث بهداشتی و سلامتی گرفته شود و مدارس مجاز به این کار نبوده و نیستند.
ما باید نسبت به حفظ سلامتی دانش‌آموزان هم در مدرسه اهتمام داشته باشیم و هم به صورت دقیق پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنیم و خانواده‌ها و دانش‌آموزان هم باید آگاهی نسبت به رعایت بهداشت فردی خودشان داشته باشند. مثلا ماسک برنند، دست‌ها را مرتب شسته و فاصله اجتماعی را رعای کنند یعنی اقداماتی که عقل سلیم ایجاد می‌کند و هم جزو پروتکل‌هایی است که باید آگاهی‌هایش از سوی دست‌اندرکاران مدرسه به خانواده‌ها و دانش‌آموزان داده شود.
بنابراین اگر مدیر همه این کارها را انجام داده باشد، وظیفه خود را انجام داده و لزومی ندارد که تضمینی از خانواده‌ها بگیرد که سبب نگرانی بیشتر شود.
خوشبختانه امروز آگاهی‌ها در این زمینه افزایش پیدا کرده و نگرانی‌ها کاهش پیدا کرده است اما نسبت به رعایت ابعاد بهداشتی، مدیر وظیفه و تکلیف دارد که آنها را باید مراقبت کند.
تصورمان این است بخشی از آن چیزی که عنوان می‌شود مدرسه امضا می‌گیرد، این است که تعهد بگیرد اطلاعات از حیث اطلاع‌رسانی را در اختیار خانواده‌ها قرار داده است و آنها تأیید کنند که آگاهی‌ها را دریافت کرده‌اند اما در آن تعهدنامه نباید تأکیدی برای این باشد که حفظ سلامت و ایمنی، به خود شما بر می‌گردد.
بدیهی است که سلامت فردی به خود فرد باز می‌گردد و رعایت بهداشت فردی توسط خود فرد و خانواده باید انجام شود اما باید شرایط محیطی را مدرسه فراهم کند برای اینکه دانش‌آموز قادر باشد که بهداشت فردی خود را تأمین کند.
*سرپرست آموزش و پرورش عنوان کرده است که بازگشایی مدارس را به انجمن اولیا و مربیان مدرسه واگذار کردیم، منظورشان شورای مدرسه بود؟
بله، در شورای مدرسه خوشبختانه انجمن اولیا و مربیان نقش دارد و شورای مدرسه مرکب از نمایندگان معلمان و دبیران، مدیر مدرسه و نماینده انجمن اولیا و مربیان است.
مقصود این است که یک مشارکت همگانی از طرف همه ذی‌نفعان، پروسه بازگشایی را حمایت می‌کند. خانواده‌ها طبیعتا در این زمینه نقش کلیدی دارند مخصوصا که امسال تأکید داشتیم حتما مدیران مدارس با خانواده‌ها جلساتی را داشته باشند.
توصیه کرده بودیم که حداقل دو جلسه را برگزار کنند. مرکز انجمن اولیا و مربیان دستورالعملی را در این زمینه فرستاده بود که هدفش اطلاع‌رسانی، اغنا و تلاش برای درک بیشتر از ضرورت‌های بازگشایی مدارس بود.
*بعضی از خانواده‌ها می‌گویند مثلا چرا یک مدرسه، سه روز در هفته باز است و بچه ما باید پنج‌شنبه ها به مدرسه برود یا یک روز در هفته حضوری درس بخواند؟
همانطور که در اصلی‌ترین ویژگی‌های راهبرد امسال برای بازگشت به آموزش‌های حضوری گفتیم، بازگشایی تدریجی است یعنی هم با حوصله و آرامش است و هم اقتضایی است.
وقتی می گوییم اقتضایی است یعنی یک مدرسه جمعیت دانش‌آموزی‌اش بالای ۱۰۰ نفر است یا بالای ۵۰ است و یک مدرسه دیگر بالای ۱۴۰۰ دانش‌آموز است. این مدارس طبیعتا به یک روش نمی‌توانند برخورد کنند.
برخی مدارس کلاس‌های ۱۵ نفره دارند، برخی کلاس‌های ۲۰ نفر و ممکن است کلاس های ۴۰نفره داشته باشند. طبیعتا آنچه اصل اساسی بوده است رعایت فاصله ۱.۵ متر دانش‌آموزان از هم برای هر دانش‌آموز بوده است. با توجه به اینکه کلاس ها از حیث فیزیکی شبیه هم نیستند، بچه‌ها گروه‌بندی می‌شوند.
ممکن است در گروه‌بندی یک تفاوت‌هایی وجود داشته باشد. دانش‌آموزان یک کلاس به سه گروه تقسیم شوند و هر گروه دو روز در هفته به مدرسه بروند یا تعداد دانش‌آموزان یک کلاس بر اساس پروتکل باشد و در نتیجه دانش‌آموزان تمام روزها را به صورت حضوری به مدرسه بیایند.
روز پنج‌شنبه را با مجوز شورای عالی آموزش و پرورش امکان حضور دادیم که زمان یک مقدار گسترش پیدا کند و امکان بهره‌گیری از آموزش های حضوری وجود داشته باشد.
* تعدادی از خانواده‌ها، نگران پیک ششم کرونا هستند و می‌گویند اگر پیک ششم بیاید و مدارس باز باشد، امکان بستن مدارس هست؟
در اقدامات اصلی‌مان که ناظر بر بازگشایی است، مصالح نظام تعلیم و تربیت را تبیین کرده و توجیه و دفاع می‌کنیم همچنین مقایسه‌های تطبیقی را انجام می‌دهیم و در ستاد کرونا به اطلاع عزیزان می‌رسانیم.
ضمن اینکه خود اعضای ستاد کرونا، افراد مطلع بوده و نسبت به مسائل جامعه حساس هستند و آنها دریافت‌های عمیق از موضوعات دارند.
آنچه که به عنوان مصوبه ستاد ملی کرونا محسوب می‌شود مبنای عملکرد ما در بازگشایی مدارس در کاستن از سرعت آن یا افزودن به سرعت بازگشایی است. بنابراین تا زمانی که تأییدیه ستاد ملی کرونا، پشتیبان اقدامات ما هست، مسیر خود را با همان سیاستی که طراحی شده است پیش خواهیم برد و احساس می‌کنیم این روند به مصلحت جامعه هست و اگر جایی لازم باشد که به هرحال تدبیر دیگری را بیندیشند حتما آموزش و پرورش استقبال می‌کند.
*مدارس به یک سری خانواده‌ها گفتند لباس فرم بگیرید مثلا ۸۰۰ هزار تومان می‌شود و نگرانی‌هایی از بایت گران شدن لوازم‌التحریر مطرح است.
بازگشایی مدرسه، ابعاد مختلفی دارد و پوشیدن لباس فرم سال گذشته، بُعدی نیست که خیلی تمرکز کنیم و مدارس هم نباید خیلی سخت‌گیری کنند.
