فرزاد اژدری معتقد است بزرگترین معضل برنامه‌های تلویزیونی بحث آموزشی بودنشان است.

نسرین خدایاری : کودکان و نوجوانان بخشی از جوامع بشری را شامل می‌شوند.روانشناسان معتقدند کودکی مهم‌ترین بخش زندگی هر انسانی است.

کودکان در ابتدای امر ،جهان پیرامونشان را در آینه برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌های سینمایی ویژه خودشان درک می‌کنند.آنها با توجه به نوع شناختشان از جهان و محیط اطراف هویتشان را شکل می‌دهند بنابراین میزان کیفیت و نحوه تولید فیلم‌های سینمایی و برنامه‌های ویژه آینده‌سازان جوامع بشری بسیار مهم است.

ما در این گزارش به سراغ فرزاد اژدری کارگردان آثار سینمایی چون «وروجک‌ها»،«عملیات مهد کودک»و «سلام بر فرشتگان»رفتیم تا حال فعلی سینمای کودک و نوجوان و برنامه‌های تلویزیون برای آینده‌سازان کشورمان را با کمکش ارزیابی کنیم.

فرزاد اژدری نویسنده،تهیه‌کننده و کارگردان سینما و تلویزیون در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری دیباچه وضعیت سینمای کودک و نوجوان کشورمان را چنین ارزیابی کرد:هنر سینما به دست اندرکاران تولید آثار ویژه کودکان و نوجوانان و مخاطبان آنها خیلی اهمیت نمی دهد. سهم فیلم های سینمایی کودکان و نوجوانان از اکران های هر فصل و میزان توجه تهیه کنندگان و سرمایه گذاران به فیلم های سینمایی ویژه کودکان و نوجوانان این موضوع را تائید میکند.

او افزود:نوع نگاه هنر سینما و دست‌اندرکاران آن به سینمای کودک و نوجوان باعث می‌شود نزدیک به 200نفری که در این ژانر سینمایی فعالیت می‌کنند،کم کم ناامید شوند و به ساخت و ساز فیلم‌های بزرگسال روی بیاورند و مخاطبان فیلم‌های ویژه کودک و نوجوان را هر چه بیشتر تنها بگذارند.

این کارگردان بیان کرد:متأسفانه مخاطبان نیز منتظر نمی‌نشینند و به محض آنکه احساس کنند کمبودی هست،نیاز خودشان را از منابع دیگری چون اینترنت،ماهواره و شبکه‌های غیر قانونی تأمین می‌کنند.به مرور زمان این دایره تنگ‌تر و تنگ‌تر می‌شود و  مخاطبان ما که هدف اصلی سینمای کودک و نوجوان هستند،از محصولات و هنرمندان وطنی دور و دورتر می‌شوند.

-عرصه سینمای ما در آینده چقدر از فاصله ایجاد شده بین کودکان و نوجوانان با محصولات و هنرمندان وطنی ضربه خواهد خورد؟

در انتها ضرر اصلی را سینمای کشورمان متحمل خواهد شد زیرا مخاطب هیچ وقت منتظر نمی‌نشیند تا برایش متریال تصویری و نمایشی ساخته شود.این ذات بشر است که منتظر نمی‌ماند بلکه آن کمبودها و نیازهایش را از منابع دیگر تأمین می‌کند.

وقتی که ما به دلایل مختلف اجتماعی،تاریخی یا هر چیزی به یک ژانر مشخص مثلا سینمای اجتماعی توجه خیلی زیادی می‌کنیم، از ژانرهای دیگر غافل می‌شویم .فکر می‌کنیم که نیاز آن برهه زمانی کشورمان سینمای اجتماعی است ولی نمی‌دانیم زمانی که احساس  می‌کنیم نیاز مخاطب ،سینما یا حتی تولیدات تلویزیونیمان سینمای اجتماعی است،گروه دیگری هم هستند که احتیاج به ژانرهای دیگر و تنوع ژانری دارند.

این موضوع متأسفانه خیلی در سینمای ما مشهود است.هم‌اکنون بحث سینمای اجتماعی،طنز و در برخی از مواقع سخیف خیلی پررنگ شده است و مسئولان امر فکر می‌کنند دیگر کسی به فیلم و سینمای کودک و نوجوان نیازی ندارد.این طرز فکر باعث می‌شود بچه‌هایی که مجموع آثار تصویری و هنری را می‌بینند به تدریج با آثار هنرمندان کشورشان بیگانه شوند و از آثار هنرمندان کشورهای دیگر استقبال کنند.این چنین کودکان ما از فرهنگ و مسائل بومی ،اسلامی و ایرانی خودشان دور می‌شوند و متأسفانه در 10سال آینده و زمانی که به سن بزرگسالی می‌رسند هیچ گونه ارتباطی با کشور خودشان و جامعه اطرافشان نخواهند داشت و به تبع آن پذیرش قوانین این اجتماع را به گردن نمی‌نهند ،از والدینشان اطاعت نمی‌کنند و شرایط اقتصادی و اجتماعی حاکم بر محل زندگیشان را تحمل نمی‌کنند.

-از نظر شما دولت و سرمایه‌گذاران چرا به سینمای کودک و نوجوان اهمیت نمی‌دهند؟

هر 4یا8سال یک بار رئیس جمهور کشورمان تغییر می‌کند و به تبع آن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز عوض می‌شود،بنابراین ما شاهد طرح و اجرای برنامه‌های جامع 10یا15ساله نیستیم.در چنین شرایطی قطعا برنامه‌هایی که برای ارتقای سینما و عرصه‌های فرهنگی کشورمان برنامه‌ریزی می‌شوند،به مدت 4،5یا حداکثر6سال اجرا می‌شوند و به نتیجه مطلوب نمی‌رسند.این تقصیر هیچ کسی نیست.فرهنگ‌سازی اصولا زمان‌بر است؛مثلا اگر می‌خواهید نسلی را چنان پرورش دهید که به کشورش پایبند باشد، باید حداقل 50یا100سال تلاش کنید تا به نتیجه مطلوب برسید.در عرصه فیلم کودک و نوجوان نیز همینطور است.متأسفانه برنامه‌های کوتاه‌مدت یا اَبتری از طرف دولتمردان قبلی مطرح شده‌اند که باعث شده‌اند دیگر کسی روی سینمای کودک و نوجوان و تولیدات این ژانر سینمایی سرمایه‌گذاری نکند؛ مثلا به یاد دارم زمانی قرار شد ستاد و مرکزی برای ساماندهی نمایش‌های سینمای کودک تشکیل شود،این کار نیاز به بودجه ،نیروی انسانی،طراحی و برنامه داشت ولی فقط در حد حرف ماند و اتفاقی نیفتاد و یا زمانی قرار بود سینماهایی برای نمایش فیلم‌های کودک و نوجوان در شهرها وجود داشته باشند، منتها نه سینمادارها زیر بارش رفتند  و نه قوانین لازمه اجرا شدند؛ البته مسئولان خیلی از سالن‌های خالی علاقمند بودند که این اتفاق بیفتد اما آن سالن‌ها به خاطر استاندارد بودن، شاید نتوانستند در طرح مذکور شرکت کنند، یعنی عرض می‌کنم اگر قرار باشد طرحی از طرف دولت برای سینمای کودک و نوجوان مطرح و اجرا شود،باید این طرح حداقل 10یا15ساله باشد.

از طرف دیگر وقتی تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار می‌بیند که هیچ ثباتی در تصویب و اجرای قوانین سینمایی نیست،از حمایت از سینمای کودک و نوجوان دلسرد می‌شود و تصمیم می‌گیرد پولش را در ژانری خرج کند که امکان برگشت سرمایه دارد.

کسانی هم که در عرصه تولید فیلم‌های کودک و نوجوان تلاش کرده‌اند و زحمت می‌کشند، هم‌اکنون به انتهای سن خودشان نزدیک می‌شوند.ما بسیاری از بزرگانمان را مخصوصا در ایام همه‌گیری ویروس کرونا از دست دادیم و بسیاری دیگر از افراد مُجَرَب در عرصه تولید آثار ویژه کودکان و نوجوانان هم در آستانه پیری و از کار افتادگی هستند و دیگر مثل سابق نمی‌توانند آثار درخشانی در زمینه سینمای کودک و نوجوان تولید کنند.ما متأسفانه جایگزین هم نکردیم ،یعنی نظام شاگرد و استادی که در خیلی از عرصه‌های هنری دیگر وجود دارد و شکل گرفته ،در زمینه سینما شکل نگرفته است.

از نظر من هنوز هم می‌توان وضعیت سینمای کودک و نوجوان را بهبود بخشید.اگر به مقدار زیادی فضا برای کار در عرصه سینمای کودک و نوجوان فراهم شود و حمایت‌های لازم صورت بگیرد ،به مرور شاهد بهبود وضعیت این ژانر سینمایی خواهیم بود.همه حمایت‌ها،مادی نیستند.به یاد دارم یک دوره تلویزیون اعلام کرد که آنونس فیلم‌های کودک را با 90درصد تخفیف پخش می‌کند.این طرح فقط در دوره‌ای خاص اجرا شد و ادامه‌دار نشد.

دولت نیز خیلی قبل اعلام کرد به بلیت سینماها سوبسید(یارانه)می‌دهد تا مردم فرصت سینما رفتن را از دست ندهند.این سوبسید و یارانه پس از مدتی و با شکوفایی نسبی سینماها برداشته شد ولی شاید لازم باشد این سوبسید همچنان برای فیلم کودک و نوجوان پرداخت شود.شاید لازم باشد که یک تیم زبده در شهرستان‌ها و شهرهای مختلفی که سالن‌های سینما یا سالن‌های کنفرانس بزرگی دارند اقدام به تجهیز و بازسازی سالن‌های مذکور از نظر استانداردهای سالنی بکنند و سپس این سالن‌ها را به مکان‌های مناسبی برای نمایش فیلم‌های ویژه کودکان و نوجوانان تبدیل کنند.

هم‌اکنون که دچار بحران همه‌گیری ویروس کرونا شده‌ایم و امکان جمع شدن تعدادی از افراد در یک مکان وجود ندارد شاید بهتر است دوستانی که مسئولیت مدیریت پلتفرم‌ها را برعهده گرفته‌اند،فضا را تا حدودی برای فیلم‌ها و تولیدات ویژه کودکان و نوجوانان باز بگذارند .این دوستان حتی می‌توانند همانگونه که برای تولید فیلم‌های ژانر اجتماعی سرمایه‌گذاری می‌کنند، برای تولید چند فیلم ویژه کودکان و نوجوانان هم سرمایه‌گذاری کنند و به نوعی به خیل افرادی که پیش از این در عرصه سینمای کودک و نوجوان فعالیت می‌کردند اما در حال حاضر بیکار شده‌اند،کمک کنند تا افراد مذکور مجبور نشوند فیلم‌ها و تولیداتی در ژانرهایی بجز فیلم کودک  تولید کنند.

-سینمای کودک و نوجوان ما، تا چه اندازه از ادبیات کشورمان الهام می‌گیرد و بهره می‌برد؟

شاید پیش از این سینمای کودک و نوجوان کشورمان تا اندازه مطلوبی از ادبیات کشورمان الهام می‌گرفت و بهره می‌برد اما الآن این بهره‌برداری بسیار کم شده است.

دلیل آن وجود یکسری قوانین دست و پا گیر است.به طور مثال من اگر بخواهم با الهام از  یک قصه کوتاه یا داستان فیلم سینمایی تولید کنم ،حتما باید اجازه نویسنده و ناشر اثر مذکور را بگیرم.گذر از این مسیر خیلی طول می‌کشد.

امروز شاید هنوز روند لازم برای رعایت قانون کپی‌رایت در کشور ما شکل نگرفته باشد تا نویسنده‌ای براساس آن اجازه بدهد فیلمی با الهام از اثرش ساخته شود، بنابراین بسیاری از دست‌اندرکاران عرصه سینما به دنبال الهام گرفتن از کتاب‌های نویسندگان معاصر نمی‌روند.

بهره‌گیری از ادبیات فلکلور و کهنمان نیز مسائل مختلفی دارد.متأسفانه تغییر رای در زمینه آثار و متون کهن خیلی اتفاق میفتد .به یاد دارم حدود 20یا 25سال قبل من در رادیو متنی درباره داستان‌های شاهنامه نوشته بودم.فردی که آن زمان مسئول بود گفت ما با شاهنامه مشکل داریم زیرا کلمه شاه در عنوان و داستان‌های این کتاب دیده می‌شود.سالها بعد من متوجه شدم که نظر فرد مذکور به کلی برگشته به گونه‌ای که او از شاهنامه حرف می‌زند و از این کتاب دفاع می‌کند.

موضع‌گیری‌های غلط برخی از افراد که با متون کهن کشورمان آشنا نیستند، باعث می‌شود که بسیاری از دست‌اندرکاران عرصه سینمای کشورمان به سراغ این متون نروند؛ البته متون ما سرشار از اتفاقات و رخدادهای بی‌نظیر هستند و می‌توانند منشأ اثر بسیار عالی برای سینمای ما باشند منتها ما آشنایی کافی با آنها نداریم اما دست‌اندرکاران سینمای کشورهای دیگر از این متون الهام می‌گیرند و آثاری را تولید می‌کنند که صدا و سیمای ما آن آثار را می‌خرد و پخش می‌کند.

-کیفیت کار تلویزیون برای کودکان و نوجوانان را چطور می‌بینید؟

خیلی وقت است که به صورت گذری برنامه‌های تلویزیون را تماشا می‌کنم، چون به نظرم تلویزیون در قالب  تولید آثار ویژه کودکان یکسری آموزش‌های نادرست را به بچه‌ها می‌دهد.همین آموزش‌ها در برخی از دروس و فضای بعضی از مدارس نیز دیده می‌شوند؛ یعنی کلا به نظر من فضاهای آموزشی ما حالتی تخریب‌گرانه نسبت به بچه‌ها می‌گیرند و بچه‌ها را از اینکه تلاش کنند روی پای خودشان بایستند و قهرمان زندگی خودشان و دیگران باشند،بازمی‌دارند.

متأسفانه تلویزیون به خاطر اینکه بیننده زیادی دارد ،به راحتی چیزهایی را به بچه‌ها آموزش می‌دهد که اصلا مناسب بچه‌ها نیست.

ما نمی‌گوییم سینمای هالیوودی و شبکه‌های ماهواره‌ای مباحث خوبی را به بچه‌ها آموزش می‌دهند.آنها یکسری چیزها می‌گویند که نباید بگویند.تلویزیون ما نیز از این طرف چیزهایی را نباید بگوید که می‌گوید.

بزرگترین معضل برنامه‌های تلویزیونی بحث آموزشی بودنشان است، یعنی متأسفانه تَخَیُل به اندازه بسیار زیادی از برنامه‌ها دور شده ،برنامه‌ها به دلیل هزینه بالای تولیدشان دیالوگ محور شده‌اند و شما می‌بینید که اغلب یکی دو تا مجری،یکی دو تا آدم بزرگسال فقط با هم صحبت می‌کنند، حتی وقتی یک سریال نمایشی به اصطلاح با کیفیت می‌بینیم متوجه می‌شویم همه حرف یا داد می‌زنند.هیچ روایت تصویری در این سریال‌ها دیده نمی‌شود و از همه بدتر در حوزه کودک و نوجوان این است که همه دارند نصیحت می‌کنند.همه،همه چیز را بلد هستند و در خصوص همه چیز اظهار نظر می‌کنند.کلمه همه را که در اینجا به کار می‌برم ،یعنی شما در یک برنامه تلویزیونی می‌بینید مجری که شاید سنش بیشتر از 14یا15سال نباشد راجع به مسائل فلسفی بچه‌ها اظهار نظر می‌کند.قطعا این متن را به او داده‌اند که بخواند ولی وقتی اجرا می‌کند بچه‌ها فکر می‌کنند متن خوانده شده ،نقطه نظر آن مجری است.

پر رنگ بودن آموزش در برنامه‌های صدا و سیما و تلویزیون متأسفانه باعث شده است که خیلی از بچه‌ها از تلویزیون فاصله بگیرند و برنامه‌ها را نبینند.

متأسفانه عنصر خیال از کارتون‌ها و انیمیشن‌های وطنی نیز دور شده است.این تولیدات به آثاری تبدیل شده‌اند که شاید بتوان با یک دوربین معمولی هم ضبط کرد.

به نظر من سطح کیفی برنامه‌های تلویزیون برای کودک و نوجوان نزول پیدا کرده است.بچه‌ها با آموزش‌ها و شعارگویی‌های مستقیم هیچ سنخیتی ندارند و آموزش مستقیم در هیچ جای دنیا جواب نداده است.

امروزه خیلی راحت می‌توان پیچیده‌ترین مباحث آموزشی را با سرگرمی و خیال‌پردازی تلفیق کرده و به بچه‌ها منتقل کرد.

از همه بدتر این است که امروزه بچه‌ها در زمان تماشای تلویزیون بیشتر ترجیح می‌دهند سریال‌های ویژه بزرگسالان را ببینند .سریال‌های ویژه بزرگسالان نیز از نظر دراماتیک بودن،اجرا و محتوا اشکالات عدیده‌ای دارند.

مردم همه کشورها تلویزیون‌های وطنیشان را بیشتر از شبکه‌های ماهواره‌ای نگاه می‌کنند .شاید تنها در کشور ما است که مردم بیشتر شبکه‌ها یا سریال‌های خارجی را نگاه می‌کنند چون وقتی سریال‌های تلویزیونی خودمان را نگاه می‌کنند احساس می‌کنند که آنچه در این سریال‌ها دیده می‌شود،روایتگر دنیای دیگری است و به دنیای ما تعلق ندارد.

امروزه برخی از مباحث مربوط به دوران نوجوانی از جمله بلوغ و مسائل مرتبط با آن در تلویزیون نادیده گرفته شده است.کسی درباره این موضوعات برنامه تولید نمی‌کند و خدای نکرده اگر کسی درباره‌شان برنامه‌ای تولید کند،در حد یک بچه 5ساله درباره آنها صحبت می‌کنند.این در صورتی است که دست‌اندرکاران تولید برنامه‌های تلویزیونی می‌توانند برمبنای بررسی‌های درست و به صورت کارشناسانه مباحث مرتبط به تغییر و تحولات دوران نوجوانی را به بچه‌ها آموزش بدهند.

در چنین شرایطی شبکه‌های ماهواره‌ای به راحتی با پرداختن به این مباحث ذهن نوجوانان را بمباران کرده و پیام خودشان را به آینده‌سازان کشورمان منتقل می‌کنند.

ما با حرف نزدن درباره برخی از مسائل که در جامعه تبدیل به تابو شده‌اند،نسل آینده‌مان را در برابر رسانه‌ها و تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای خلع سلاح می‌کنیم و بعد می‌گوییم چرا بچه‌های ما اینطور شده‌اند.

در عرصه سینما نیز کسی حوصله ساختار درست ایجاد کردن برای تولیدات ژانر کودک و  نوجوان را ندارد.

-الآن در حال کار روی چه پروژه‌هایی هستید؟

فعلا کار خاصی نمی‌کنم . در همینجا از فرصت استفاده می‌کنم و از همه همکارانی که در عرصه سینمای کودک و نوجوان فعالیت می‌کنند،می‌خواهم همچنان فیلم،سریال و برنامه تلویزیونی برای آینده‌سازان کشورمان تولید کنند و به خاطر سختی کارشان از فعالیت در این عرصه ناامید نشوند.

من امیدوارم شرایط به گونه‌ای شود که سینمای کودک و نوجوان و فعالان این عرصه استقلال نسبی پیدا کنند تا دیگر نگران تولید و اجرای فیلم‌ها و سریال‌های ویژه آینده‌سازان کشورمان نباشیم.

انشاءالله تعداد سرمایه‌گذاران و حامیان دولتی و غیر دولتی سینمای کودک و نوجوان افزایش پیدا کنند تا بتوانیم به دوران طلایی تولید آثار ویژه آینده‌سازان کشورمان برگردیم.