نسرین خدایاری: با گوش سپردن به صحبت‌های پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها تاریخ به گونه‌ای مرور می‌شود که چندان برای ما آشنا نیست.آنها روایتگر تعلقاتی هستند که این روزها معنای چندانی ندارند.در گذشته نه چندان دور مردم به خانه،محله و شهرشان چنان وابسته بودند که تخریب یک دیوار از محیط زندگیشان را به معنای تخریب بخشی از خاطراتشان می‌دانستند بنابراین کمتر دست به تغییر محل زندگیشان می‌زدند و به نوعی میراث فرهنگیشان را به بهترین شکل ممکن نگه می‌داشتند و به آن احترام می‌گذاشتند اما امروز دیگر خبری از آن وابستگی‌ها نیست.این روزها بارها و بارها اخبار تخریب خانه‌ها و بناهای تاریخی به گوش می‌رسد.این در صورتی است که کمتر کسی به عمق این فاجعه آگاه است.
خبرنگار دیباچه در این گزارش به سراغ یکی از کارشناسان عرصه میراث فرهنگی و گردشگری رفته تا از او بپرسد، نسل‌های کنونی به چه دلیل تعلق چندانی به محل زندگیشان ندارند و در مقابل شنیدن خبر تخریب بناها و خانه‌های تاریخی واکنش مناسبی نشان نمی‌دهند؟
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به ما گفت:مهمترین دلیل کاهش تعلق و وابستگی مردم به محل زندگیشان تغییر معیشت و روش زندگی آنها است.تولید همراه با وابستگی به محل زندگی است اما متأسفانه با اجرایی شدن طرح اصلاحات ارضی ،شیوه زندگی مردم تغییر کرد و بیشتر مردم کشورمان به سمت مصرفی شدن رفتند.در چنین شرایطی مردم تلاش کردند برای امرار معاش کارهای خدماتی انجام بدهند بنابراین به شهرها مهاجرت کردند و علاقه‌شان به زمین نسبتا از بین رفت.در همین زمان برخی از مردم به دیار و سرزمین مادری خود خدمت می‌کردند و همچنان به آن تعلق خاطر داشتند.
او تأکید کرد:زندگی شهری به تدریج تعلق خاطر انسان به زادگاهش را کم‌رنگ کرد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تغییرات اقلیمی را یکی دیگر از دلایل کم‌رنگ شدن تعلق خاطر مردم به زادگاهشان دانست.
چایچی بیان کرد:مردم بر اثر بروز تغییرات اقلیمی کوچ کردند.فرهنگ و روابط انسان‌ها نیز در کاهش وابستگی انسان به زادگاهش بی‌تأثیر نبود البته میزان تأثیر آن روی روش زندگی مردم مقطعی و زودگذر است.
او ادامه داد:امروزه مردم بیشتر به دلایل اقتصادی وابستگی به زادگاهشان را کم‌رنگ می‌کنند.صادرات تک‌محصولی کشورهای جهان سوم درآمد و ثروت کاذبی را ایجاد کرد.این در صورتی است که ثروت واقعی هر مملکتی،داشته‌های آن مملکت به حساب می‌آید. از جمله این داشته ها که کمتر مورد توجه قرار می گیرند محیط زیست ، بناهای تاریخی و محوطه های باستانیست.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار کرد:مردم کشورهای جهان سوم با وجود ثروت کاذب به سراغ داشته‌های مملکتشان نمی‌روند به عنوان مثال یکی از بناهای تاریخی تهران مدت زمانی محل اتحادیه یک صنف بود و در آن مدت به حیات خود ادامه می‌داد البته دخل و تصرف‌هایی نیز در آن دیده می‌شد.این بنا پس از تغییر کاربری به فراموشی سپرده شد.
چایچی گفت:با آمدن پاندمی حیات بناهای تاریخی کشورمان مجددا به خطر افتاد.با مرور تاریخ کشورمان متوجه می‌شویم که رسیدگی به وضعیت بناهای تاریخی از عهده هیچ کدام از نهادها و سازمان‌های کشور برنمی‌آید.رسیدگی به وضعیت این بناها در صورتی به نتیجه مطلوب می‌رسد که کاربری مناسبی برای محیط آنها تعریف شده و در نظر گرفته شود.
متأسفانه در ایران مفهوم موزه با مفهوم مخزن اشتباه گرفته می‌شود
او افزود:گاهی مواقع بناهای تاریخی به موزه تبدیل می‌شوند.اگر این موزه حیات نداشته باشد،زندگی بنای تاریخی نیز در خطر میافتد.متأسفانه در ایران مفهوم موزه با مفهوم مخزن اشتباه گرفته می‌شود.مدیران مؤسسات و اداره‌ها فکر می‌کنند که اگر بنایی را مرمت کنند و اشیایی را داخل آن بگذارند،به معنای تبدیل آن بنا به موزه است و با این کار به نوعی رفع تکلیف می‌کنند اما حیات یک موزه به کار پرسنل آن وابستگی دارد.یک موزه با فعالیت موزه‌دار،پژوهشگران و برپاکنندگان نمایشگاه‌ها زنده می‌ماند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به افتتاح موزه‌های متعدد در سال‌های اخیر بیان کرد:باید ببینیم سرنوشت این موزه‌ها چه می‌شود.باید پرسید وضعیت موزه‌هایی که در مناطق دورافتاده کشور افتتاح شده‌اند،با توجه به میزان بودجه سازمان‌ها و اداره‌ها چگونه است؟
چایچی ادامه داد:بنایی که در ظاهر موزه است اما در باطن چنین کاربری ندارد،به مرور زمان تخریب می‌شود و هزینه‌ای را به کشور تحمیل می‌کند.ما در سطح دنیا موزه خودکفایی نداریم.نگهداری همه موزه‌ها وابسته به درآمد آنها است.این درآمد یا باید از بودجه سالانه مملکت تأمین شود و یا موزه محل کسب درآمدی داشته باشد.زمانی که یک کشور بودجه انقباضی دارد نمی‌تواند هزینه لازم برای نگهداری از موزه‌ها را تأمین کند.
وقف برای موزه ها چندان در کشور ما شناخته شده نیست
او گفت:وقف یکی از محل‌های کسب درآمد موزه‌ها است اما وقف برای موزه ها چندان در کشور ما شناخته شده نیست.موزه ملک تنها موزه وقفی شناخته شده کشورمان است.حاج‌آقا ملک برای سرپا ایستادن موزه‌ای که در صدد افتتاح آن بود،برخی از اموالش را وقف کرد.باغ‌های میوه در میان موقوفات او دیده می‌شوند.محصول این باغ‌ها نوسان قیمت دارند و در سالی که میوه آنچنان که باید و شاید فروش ندارد،درآمد موزه ملک کاهش می‌یابد و این به معنای کاهش بودجه نگهداری از این موزه است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به فعالیت‌های مجازی برخی از موزه‌ها در طول زمان همه‌گیری کرونا اشاره کرد و گفت:این موزه‌ها در دو سال اخیر به دلیل بروز پاندمی در قالب برنامه‌های مجازی کاملا فعال شده‌اند. از جمله این فعالیت‌ها می توان به نگار گذرها یعنی نمایشگاه‌هایی در محل های عبور و مرور اشاره کرد. پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، موزه ملک ، راه آهن و شهرداری ها تجربه های موفقی در این خصوص داشتند. دست آخر باید به فعالیت های شرکت پست و موزه ارتباطات اشاره کرد که تجربه های جهانی داشتند. شرکت ملی پست تمبر جهادگران بر علیه کورونا را منتشر کرده است.
چایچی بیان کرد:در شهرستان‌ها نمونه‌های موفقی از تأسیس رستوران‌ها ، غذاخوری‌ها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در بناهای تاریخی دیده می‌شوند.
او ادامه داد:برخی از بناهای تاریخی نیز ثبتی هستند.بودجه رسیدگی به آنها باید در زمان ثبت اثر پیشبینی شود.نمی‌توان به بهانه افزایش ثبت بناهای تاریخی،بودجه رسیدگی به برخی از آنها را کاهش داد. ما باید فصل بودجه‌ای برای رسیدگی به وضعیت بناها و بافت‌های تاریخی داشته باشیم.زمانی که با نمایندگان مجلس و مدیران فرهنگی کشور صحبت می‌کنیم،آنها رسیدگی به بناهای تاریخی را اولویت نمی‌دانند.این افراد باید بدانند که بناها و بافت‌های تاریخی درآمدزا هستند و این درآمد با حرف حاصل نمی‌شود.کسب آن نیاز به اجرای طرح‌های پشتیبان دارد.از طرف دیگر باید خلأهای قانونی موجود بر سر راه وزارتخانه نوپای میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی پر شوند تا اختیارات این وزارتخانه بهتر از گذشته مشخص شوند و مدیران آن با اشراف به سطح اختیاراتشان کارشناسی و مرمت بناهای تاریخی را انجام دهند.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت:من بناهای تاریخی را می‌شناسم که افرادی در آنها زندگی می‌کنند.صاحبان این بناها برای مرمت آنها به وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی مراجعه می‌کنند اما این مدیران این وزارتخانه علی‌رغم میل باطنی از تأمین هزینه مرمت بنا سر باز می‌زنند زیرا بودجه کافی برای این کار را ندارند.در چنین مواقعی با خروج مالک از بنای مورد نظر،وضعیت آن بنا بدتر از گذشته خواهد شد.
چایچی خاطرنشان کرد:پیش از این هزینه رسیدگی به بناها حتی در اجاره‌نامه‌ها پیشبینی شده و در نظر گرفته می‌شد اما امروز فرهنگ ما مقداری تغییر کرده است.
او بیان کرد:بهتر است که مسئولان مربوطه در صورت ناتوانی در پرداخت بودجه لازم برای تعمیر بناهای تاریخی که مالک دارند،زمینه اعطای وام بلندمدت و کم‌بهره به مالک آنها را فراهم کنند البته انجام این کار مشکلات اداری و اجرایی زیادی دارد.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری خاطرنشان کرد: نمی توان به بناهای تاریخی مثل برج طغرل کاربری داد این بناها در مجموعه بافت تاریخی مرتبط با خود باید دیده شوند. چنین بناهایی توسط وزارت میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی اداره می‌شوند.
چایچی ادامه داد:برج طغرل می‌تواند به سایت‌موزه‌ای تبدیل شود که هزینه نگهداری خودش را تأمین کند.
جای کتاب‌های درسی مستقل مختص به میراث فرهنگی خالی است
او بیان کرد:تخریب برخی از بناهای تاریخی در فرهنگ مردم ریشه دارد.وزارت آموزش و پرورش می‌تواند مردم را از سال‌های تحصیلات ابتدایی و با تدوین کتاب‌های درسی مختص به میراث فرهنگی با نحوه نگهداری از بناها و بافت‌های تاریخی آشنا کند.البته روند آموزش روش نگهداری از میراث فرهنگی کشور به دانش‌آموزان در سال‌های گذشته به خوبی پیگیری شد و دانش‌آموزان در قالب تورهای آموزشی به صورت مرتب از موزه‌ها بازدید می‌کردند،امید است که این روند پس از پایان همه‌گیری کرونا از سر گرفته شود اما هنوز جای کتاب‌های درسی مستقل مختص به میراث فرهنگی خالی است.
انتهای پیام/
