فاطمه شعبانی: چهارمین جشنواره فجر صنایع دستی و هنر‌های سنتی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با مشارکت انجمن هنرمندان سفالگر (بخش ویژه) از تاریخ ۱۳ لغایت ۲۱ بهمن ماه در موزه ملی برگزار خواهد شد. به همین بهانه با مهندس «حسین خواجه بیدختی» سرپرست دفتر توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گفتگو کردیم.
چهارمین جشنواره فجرصنایع دستی امسال چه اهدافی را دنبال می‌کند؟چهارمین جشنواره فجر صنایع دستی با هدف معرفی و نمایش آثار برگزیده و فاخر هنرمندان صنایع دستی که در آن سال تولید شده یا آفرینش اثر اتفاق افتاده است، انجام می‌شود. ما جشنواره را در ۲ محور تقسیم کردیم: یک بخش نمایشگاه که آثار منتخب که امسال در سالن هنر‌های اسلامی موزه ملی ایران نمایش گذاشته می‌شود و بخش دوم تجلیل از هنرمندان منتخب است. طبیعتا این نمایشگاه آثار برگزیده‌ای هم خواهد داشت که ما به ۵ هنرمند نشان سرو سیمین را که عملا مثل سیمرغ بلورین فجر است، همچنین جوایز غیر نقدی که عمدتا از محصولات صنایع دستی ایران اهدا خواهیم کرد. به ۵ نفر هنرمند هم دیپلم افتخار و هدایای غیر نقدی اهدا خواهد شد. امسال بخش ویژه‌ای هم به عنوان بخش سفال در نظر گرفتیم که از این حوزه هم ۲ هنرمند برگزیده و انتخاب هیئت داوران خواهد بود که تقدیر خواهد شد.
چرا امسال بخش ویژه سفال در نظر گرفتید؟سال گذشته با استقبال خوب هنرمندان سفالگر ایرانی مواجه بودیم و عملا در هر حوزه‌ای ما به جهت تنوع آثار این مشکل را در انتخاب داشتیم مثلا یک دست بافته را نمی‌شود با یک کار فلز مقایسه کرد و این کار هیئت داوران را سخت کرده بود؛ امسال بخش سفال را جدا گانه داوری خواهند کرد که یک مقدار نزدیک‌تر به واقعیت باشد. تنوع کالا در حوزه صنایع دستی فرآیند انتخاب آثار را سخت می‌کند. امسال بخش سفال را به جهت کثرت آثار جدا کردیم تا ممیزی و قضاوت کار یک مقدار دقیق‌تر باشد.
امسال استقبال از فراخوان جشنواره چطور بود؟ ما یک مخاطب تضمینی در زمینه صنایع دستی داریم که این‌ها هرساله حضور دارند و اطلاع رسانی مختصرما هم باعث می‌شود که این‌ها مشارکت کنند. در کل مشارکت در حد سنوات قبلی بوده است. مخاطبین ما مثل سنوات قبل مشارکت داشتند وآثارشان را ارئه کردند. امسال یک مقدار در ممیزی آثار، رفتار سخت گیرانه تری خواهیم کرد تا آثار فاخرتری به جشنواره راه پیدا بکنند.
این جشنواره‌ها در ارتقاء کیفی و کمی صنایع دستی چقدر تاثیر دارد؟این جشنواره الگو برتری از فعالیت‌های صنایع دستی را به مخاطب ارائه می‌دهد و یک ممیزی و یک داوری به صنایع دستی است و کسانی که آثارشان در جشنواره شرکت داده یا رد می‌شود دنبال انگیزه رد یا قبول آثارشان خواهند بود و این قضاوت به ارتقاء نگاه هنری به صنایع دستی و ارتقاء ظرفیت‌های هنری آن اثر خیلی کمک می‌کند. ما اعتقاد داریم برنامه‌هایی از این دست و اعطای نشان ملی- که برنامه موازی با برنامه ماست- نگاه صرف بازاری به صنایع دستی را به سمت هنر سوق می‌دهد.
با توجه به اینکه امسال چهارمین جشنواره برگزار می‌شود، چقدر سعی شده است کم و کاستی‌هایی که در ۳ جشنواره قبلی بود در این جشنواره برطرف شود؟ما مسیر تعالی را در این ۴ ساله طی کردیم، البته نه در آن حدی که انتظار داشتیم مخصوصا امسال که یک مقدار با بحث مشکلات اعتباری مواجه بودیم و مخصوصا در بخش اطلاع رسانی یک مقدار خلاء داشتیم و ناخواسته تحت تاثیر این مشکلات قرار گرفت، اما امیدواریم بتوانیم با تلاش بیشتر این خلاء اعتباری را جبران کنیم. حد اقل در ۳ سال گذشته این مسیر تعالی را دیدیم. امسال امیدواریم که بحث کمبود اعتبارات ما را تحت شعاع قرار ندهد و این مسیر را همچنان طی کند، اما قاعدتا برای اینکه یک جشنواره ارتقا یافته‌ای نسبت به سال قبل داشته باشیم باید به همان نسبت به تنظیم هزینه‌هایی که اینگونه مراسم و اتفاقات فرهنگی در کشور دارد بپردازیم که سال جاری یک مقدار وضعیت مناسبی نداریم.
این جشنواره چقدر تا بین المللی شدن فاصله دارد؟این‌ها هنر‌های ملی و صنایع دستی ایرانی است، ما خیلی قضیه بین المللی شدن را دنبال نکردیم، اما اگر بخواهد این اتفاق بیفتد باید کشور‌هایی را دخالت بدهیم که قرابت فرهنگی و هنری با ما داشته باشند. قاعدتا باید این بحث را به اشتراک بگذاریم و صاحب نظران این حوزه نظر بدهند که آیا قابلیت بین المللی دارد یا نه؟ الان این احساس وجود ندارد خیلی از هنر‌های سنتی ایرانی بی بدیل هستند و فقط در حوزه جغرافیایی ایران تعریف می‌شوند، تقریبا به این موضوع فکر نکردیم، ولی قطعا این رابه اشتراک می‌گذاریم تا صاحبنظران کمک کنند که این قابلیت وجود دارد یا نه؟
این قبیل جشنواره‌ها در صادارت و رونق صنایع دستی چقدر تاثیر می‌گذارد؟این جشنواره عملا به آثار فاخر می‌پردازد و قاعدتا فرمت و قالب بعدی این اتفاق حراج‌های صنایع دستی است که آثار نفیسی که حراج گذاشته می‌شود در پروسه اقتصادی به فروش می‌رسند و در آن فضا کار اقتصادی و بازرگانی شکل می‌گیرد. ما خیلی موافق نیستیم که در یک فضای نمایشگاه‌های منطقه‌ای یا مناسبتی به فروش برسند مرحله بعدی حراج‌های صنایع دستی است که می‌تواند منتخب این جشنواره‌ها باشد.
نظرتان در باره مالیات برصنایع دستی که اغلب تولیدکننده هایش خانگی هستند، چیست؟تا آنجا که مطلع هستم مالیات بربخش فرایند تولید صنایع دستی کاملا منتفی است و مجلس محترم شورای اسلامی براین مطلب صحه گذاشتند. دولت نباید نگاه درآمدی به حرفه صنایع دستی خصوصا تولید- تجارتش مسائل بعدی است - داشته باشد، چون تاثیر مستقیم در معیشت خانواده‌ها خصوصا خانواده‌های روستایی و عشایری دارد. فکر می‌کنم دولت و مجلس محترم به این جمع بندی رسیده و عملا اصلاح شده است و عملا مالیات شامل تولید صنایع دستی نخواهد بود. اعتقادم این است که این حوزه که مخاطب گسترده‌ای در مناطق روستایی وعشایری دارد -که اغلب هم نیاز به کمک‌های سوبسیدی دارند- باید بحث پرداختی‌هایی مثل مالیات، عوارض و در کل نگاه درآمدی به این حوزه را تعدیل کنند که الحمدالله این اصلاح شده است. اگر قرار باشد این اتفاق بیفتد باید به سایر حوزه‌های هنری باشد مثل سینما، تاتر و هنر‌هایی که مخاطب گسترده و ضعیف از لحاظ اقتصادی را شامل نشود، بپردازد.
