فاطمه شعبانی : مدتهای مدیدی خیابان ولی عصر پاتوق دستفروشان و بساط گستران بود. گاهی دستفروشان دختران دانشجوی هنر بودند که کارهای هنری زیبایشان را عرضه می کردند و گاهی کهنه فروشانی که لباسهای دست دوم خارجی دربساطشان داشتند وگاهی فروشندگانی که پوشاک را با قیمت ارزان تر از مغازه ها عرضه می کردند وخریداران هم به همین دلیل به سراغشان می ­آمدند؛ هرچه بود ازدحام جمعیتی که برای خرید یا فروش به این بازار مکاره آمده بودند رفت و آمد را بر عابران پیاده سخت می­کرد. طی ماههای گذشته شهرداری منطقه 11- که این خیابان در آن واقع شده است اقدام به جمع آوری و ساماندهی بساط گستران کرد که بازخوردهای مختلفی در شبکه های اجتماعی و بین مردم داشت. مهندس «کورش خرد» معاونت خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه 11می­گوید:«ساماندهی دستفروشها فقط با ساماندهی آنها در جاهایی که پتانسیل جاذبه های توریستی وگردشگری دارد امکان پذیر است که هم کسب درآمد کنند و هم باعث رونق گردشگری شوند.»

چرا به یکباره شهرداری تصمیم به جمع آوری دستفروشان این خیابان گرفت؟ دستفروشانی که سالها بود دراین خیابان بساط پهن می کردند؟

در پروژه پهنه فرهنگی رودکی به عنوان بزرگترین پروژه فرهنگی شهر تهران بحث ساماندهی خیابان ولی عصر پیش بینی شده است. ما در فاز نخست- که در واقع پر اهمیت ترین بخش کار هم بود – بحث ساماندهی بساط گستران و دست فروشان را در الویت کار قرار دادیم با توجه به وجود بازارهای مشهور و قدیمی تهران دراین محدوده از جمله بازار شانزده لیزه و خیابان لبافی نژاد و برادران مظفر تعداد دستفروشان در این محدوده خیلی زیاد شده بود طوری که دیگر این محور گنجایش این تعداد دستفروش را نداشت. از آنجا که نگاه عمومی به قشر دستفروش یک قشر آسیب پذیر است، جلوگیری و ممانعت از فعالیت اینها گاهی با تنشهایی همراه می شد و چالش هایی به دنبال داشت لذا با هماهنگی نیروی انتظامی، دستگاه قضایی، یگان حفاظت شهرداری تهران، شرکت ساماندهی مشاغل و شرکت شهربان تهران یک کار جمعی اتفاق افتاد و در نهایت طرح انظباط شهری در این محل به اجرا در آمد با اجرای این طرح این محور از بساط گستری و دستفروشی پاک شد و همزمان از سد معبر مغازه دارها هم ممانعت به عمل آمد.

بازخورد این اقدام را رصد کرده اید؟

بله، طی اخبار واصله بسیاری از شهروندان و کسبه از اینکه معبر پاکسازی و تردد برای مردم راحت و ایمن شده است و فضای معماری تئاتر شهر و زیبایی ها آن بیشتربه چشم می­آید، ابراز رضایت کرده اند.

اغلب دستفروشان از روی اجبار این کار را انجام می­دهند و اصطلاحا از این راه نان خانواده شان را در می­آورند

طبق قانون سد معبر ممنوع است و شهرداری هم مکلف به جلوگیری ازسد معبر شده است. زمانی در این راسته فقط چند دستفروش بودند و با دستفروشی امرار معاش می­کردند شهرداری هم زیاد سلبی برخورد نکرد اما به تدریج تعداد این دستفروشها آنقدر زیاد شد که در آخر سال تعدادشان به هزار نفر می­رسید و معبر دیگر گنجایش نداشت. ما نمی­توانیم حق و حقوق شهروندانی که به این مسئله معترض هستند را نادیده بگیریم؛ درعین حال نه می­شود این دستفروشان را کاملا رها کرد و نه آنقدر سخت گرفت که معیشتشان دچار مشکل شود ما از لحاظ قانونی یک وظیفه داریم و از لحاظ اخلاقی یک وظیفه دیگر. ما سعی­داریم آنچه در توانمان است را انجام دهیم. ساماندهی دستفروشان جنبه های مختلف دارد این پدیده ناشی از بیکاری و نداشتن شغل و درآمد ثابت است و درست نیست این بار تنها بردوش شهرداری باشد به غیر از شهرداری سازمان بهزیستی، وزارت کار و رفاه و تعاون اجتماعی و وزارت صنعت و معدن و تجارت هم باید پای کار بیایند.

آیا بعد از جمع آوری دستفروشان برایشان فکری شده است یا برایشان جایی درنظر گرفته اید ؟ یا کلا فقط جمع آوری شده اند و تکلیفشان مشخص نیست؟.

شرکت ساماندهی مشاغل در سطح تهران، برای آن دسته از دستفروشان از کارافتاده یا معلول جسمی حرکتی که توان کار ندارند بازاچه هایی ایجاد کرده است. همچنین ما اعلام آمادگی کردیم آن عده از دستفروشان که توان کار دارند را در حوزه های خدماتی شهرداری از جمله نظافت شهری و فضای سبز شهری با حقوق قانون کار و بیمه تامین اجتماعی به کار گیریم و جایگزین کارگران خارجی کنیم و یک عده از دستفروشان هم اعلام آمادگی کرده اند. هرچند عده ای از دستفروشان که قدیمی اند و اصرار برماندن دارند- با توجه به اینکه این طرح تا ساعت 9 شب است- از ساعت 9 شب به بعد در قالب یک شب بازار فعالیت می­کنند.

گاهی اوقات در شبکه های اجتماعی تصاویر از درگیری و برخورد خشن ماموران سد معبر با دستفروشان دست به دست می شود آیا ماموران شما مجبور به اعمال خشونتند یا موضوع چیز دیگری است؟

شهرداری و شرکت شهربان و معبربان به هیچ وجه اجازه نمی­دهند معبربانان رفتار خشونت آمیزی با دستفروشان داشته باشد ولی ماهیت و ذات این شغل جوری است که وقتی ماموران نسب به جلوگیری از دستفروشی و بساط گستری اقدام می­کنند دستفروشها و بساط گسترها در مقابل آنها مقاومت می­کنند که وسایلشان را جمع کنند و یا محل را ترک کنند؛ گاهی خودشان با ماموران معبربان درگیر می­شوند وکسی که فیلم می­گیرد ابتدا و انتهای فیلم را مشخص نمی­کند و معلوم نمی­شود که کی مقصر است. بارها اتفاق افتاده است که خیلی از معبربانهای ما ناسزا شنیده اند، ضرب شتم شده اند، چاقو خورده اند و لباسشان پاره شده و به ماشینهایشان ضربه وارد شده است اما به خاطر امکان برخورد اینها را به جان می­خرند. اما به طور مثال اگر قرار باشد نیروی انتظامی با یک تخلفی برخورد کند و شخص مجرم مقاومت کند قطعا یک برخورد فیزیکی اتفاق می­افتد...

این قابل مقایسه نیست اتفاقا تصویری از دستفروشان خیابان ولی عصر منتشر شده بود که بنری دردست داشتند که روی آن نوشته بودند: ما مجرم نیستیم و شغلمان دستفروشی است!

اینکه دستفروشی جرم نیست صحیح، ما هم نگفتیم دستفروشی جرم است اگر جرم باشد که قطعا در مقابلش مجازات وجود دارد؛ اقدامی که شهرداری انجام می­دهد و قانون شهرداری را مکلف کرده معابر و پیاده روها را از هرگونه سد معبر و بساط گستری پاک نگه دارد تا مردم ایمن و راحت تردد کنند. هیچ کس نگفته که بساط گستری جرم است ولی ماهیت این کار این است که قانون شهرداری را مکلف کرده اجازه ندهد در سطح معابر بساط گستری و دستفروشی اتفاق بیفتد و آن درگیری ها ناشی از مقاومت بساط گستران و دستفروشان است که نمی­خواهند محل را ترک و بساط گستری را رها کنند. گاهی این بساط گسترها به اندازه یک مغازه بساط در پیاده رو می­چینند و به اندازه یک وانت، بار می­آورند و در پیاده رو و حتی سواره رو و خط عابرپیاده می­چینند و بساط می­کنند و باعث می­شوند مردم به جای پیاده رو از سواره رو تردد کنند و ممکن است خطراتی به دنبال داشته باشد .

خب یک راه کار قانونی وجود ندارد که اصطلاحا نه سیخ بسوزد و نه کباب؟

این سخن شما ناشی از دلسوزی است که اغلب مردم این قشر را قشر ضعیف و آسیب پذیر می­دانند و همه می­خواهند به طریقی کمکشان کنند؛ خیلی وقتها خاطرما هم مکدر می­شود ولی کمک به این قشر حالت دوپهلو دارد اگر شما به یک نفر اجازه بدهی که داخل معبر بساط پهن کند- که خلاف قانون است و شهرداری این اجازه را ندارد- اگر اجازه دادی چند روز بعد یک نفر از شهرستان آمد و کنار این فرد بساط پهن کرد شما نمی­توانی بگویی تو حق نداری! او می­گوید من هم مثل این، چطور او حق دارد و من ندارم؟! و این موضوع همینطور دامنه و گسترش پیدا می­کند. ساماندهی دستفروشها فقط با ساماندهی آنها در جاهایی که پتانسیل جاذبه های توریستی وگردشگری را دارد امکان پذیر است که هم کسب درآمد کنند و هم باعث رونق گردشگری شوند.

در بحث گردشگری چطور می شوداز پتانسیل دستفروشان استفاده کرد ؟

در همه جای دنیا اماکن و جاهایی­که توریست پذیر اند یک محوطه هایی دارند که دستفروشان صنایع دستی و کارهای هنری را ارائه می­کنند. ما باید به سمت و سویی برویم که دستفروشها اقلامی ارائه کنند که به رونق تولید و صنایع دستی کمک کند و جلوه خوبی از کشورمان را نشان بدهد نه اینکه در بحث بساط گستری هرنوع اقلام بی­کیفیت و چینی که در همه جای دنیا هستند باشد. این قضیه نیازمند برنامه ریزی کلان است و خیلی از سازمانهای دیگر هم در آن دخیل هستند. این موضوع صرفا توسط شهرداری قابل حل نیست و باید بقیه نهادها هم پای کار بیایند.