محمد حسن گودرزی : در روزهای اخیر چند کلیپ کوتاه در فضای مجازی پخش شده که صحنه هایی از چند فیلم اکشن در سینمای چند کشور آفریقایی را نشان می دهد. این فیلم ها با جلوه های ویژه ابتدایی و گاها خنده دار ساخته شده اند. با این همه به نظر نمی رسد که فیلمسازانی که این فیلم ها را ساخته اند در مواجه با محدودیت هایی مانند بودجه و امکانات فنی تسلیم شده باشند، بلکه تمام تلاش خود را کرده اند که رویا ها و تفکرات خود را در قالب فیلم به تصویر بکشند. به این بهانه نگاهی خواهیم کرد به وضعیت صنعت سینما در سه کشور آفریقایی نیجریه، غنا و اوگاندا. در پایان مطلب هم می توانید یکی از این کلیپ ها را تماشا کنید.

نالیوودی : رکورد زنی در ساخت فیلم در جهان

صنعت سینما در نیجریه با نام نالیوود(Nollywood) شهرت دارد. تاریخ آن از اواخر قرن نوزدهم و دوران استعماری در اوائل قرن بیستم آغاز می شود. تاریخ و توسعه صنعت فیلم سازی نیجریه گاهی به طور کلی در چهار دوره اصلی طبقه بندی می شود: دوران استعمار، عصر طلایی، دوران ویدئو فیلم ها و سینمای نوظهور نیجریه.

پس از استقلال نیجریه در سال 1960، صنعت سینما به سرعت گسترش پیدا کرد و خانه های سینمایی جدیدی در سراسر کشور تاسیس شد. با این حال، سینمای نیجریه تحت تاثیر هجوم قابل توجهی از فیلم های سینمای آمریکا، هند، چین و ژاپن قرار گرفت. پوسترهای فیلم های این کشورها در سراسر تالارهای سینمای کشور دیده می شد و بازیگران سینمای این کشورها در نیجریه بسیار محبوب بودند.

در اواخر دهه 1960 و دهه 1970 تولیدات فیلم نیجریه در خانه های فیلم این کشور به تدریج گسترش پیدا کرد به ویژه تولیدات از غرب نیجریه. در این زمان فعالان تئاتر این کشور مانند هوبرت اوگونده (Hubert Ogunde ، اولا بلووگون(Ola Balogun) و صدیق بلوا (Sadiq Balewa) بر روی پرده سینماهای این کشور ظاهر شدند. اولین فیلم های تجاری نیجریه، که در فیلم های سلولوید ساخته شده بودند، توسط این فیلمسازان در دهه 1960 ساخته شدند.

از سال 2004، حداقل چهار تا پنج روزانه در نیجریه تولید شده و فیلم های نیجریه در حال حاضر در تلویزیون های سرتاسر قاره آفریقا و به تبع آن جوامع دور از وطن نیجریه حضور دارند. بازیگران فیلم های نیجریه هم در سرتاسر قاره معروف هستند و این فیلم ها فرهنگ های مختلف و بسیاری از کشورهای آفریقایی تحت تاثیر قرار داده اند. فیلم های سینمای نیجریه در بسیاری از موارد فیلم مطرح خارجی را با هزینه های بسیار پائینتر بازسازی، دوباره سازی می کنند.

به گفته فیلم سازان نیجریه، هر فیلم در نیجریه مخاطبان بالقوه ای در حدود 15 میلیون نفر در نیجریه و حدود 5 میلیون نفر در خارج از نیجریه دارد و این باعث شده که صنعت فیلم در این کشور  به عنوان سومین تولید کننده فیلم در جهان شناخته شود. با این حال، در مقایسه با دیگر مراکز مهم فیلم در سراسر جهان، صنعت فیلم نیجریه یک صنعت فیلم تجاری و سود آور نیست. ارزش این صنعت تقریبا در حدود 250 میلیون دلار است زیرا بیشتر فیلم های ساخته شده در این کشور بسیار ارزان ساخته می شوند. با این همه صنعت فیلم در نیجریه بدون توجه این مسائل به کارفرمای بزرگی در آن تبدیل شده است. در سال 2011 صنعت فیلمسازی نیجریه در حدود 997 فیلم تولید کرد تا بعد از هند تبدیل به دومین فیلمساز بزرگ جهان شود.

غالیوود: ساحل طلای سینمای آفریقا

صنعت سینما در غنا در سال 1923 و زمانی که این کشور مستعمره بریتانیا بود و با نام ساحل طلا (غنا کنونی) نامیده می شد، آغاز شد. در آن زمان تنها افراد ثروتمند می توانستند فیلم ها را ببینند، به ویژه اربابانی که از سوی استعمارگران در آنجا حکومت می کرند. در دهه 1950 و بعد از استقلال این کشور در سال 1957، ساخت فیلم در غنا رشد کرد و سینما ها تا قبل از معرفی سیستم ویدئو تنها مکان برای دیدن فیلم بود.

صنعت سینمای جدید در غنا، که به عنوان غالیوود (Gollywood) شناخته می شود، از اوایل دهه 1980 آغاز شد. قبل از آن، دولت غنا که صنعت فیلم را از دولت استعماری به ارث برده بود، تنها تولید کننده فیلم های این کشور بود. نخستین رئیس جمهور غنا، قوام نکرومه(Kwame Nkrumah) در سال 1964، شرکت صنعت فیلمسازی غنا (Ghana Film Industry Corporation) یا به طور اختصاری GFIC، را در منطقه کندا(Kanda)، در آکرا (Accra) تاسیس کرد که بعدها در سال 1977 پایتخت کشور شد. علاوه بر این، نکرومه تعدادی دانشجو را به خارج از کشور فرستاد تا علاوه بر یادگیری اصول و روش های ساخت فیلم، بتوانند برای اداره صنعت فیلمسازی غنا آماده شوند.

یکی از اهداف راه اندازی GFIC تولید فیلم های بومی تا تاثیرات منفی فیلم های ساخته شده توسط دولت های استعماری را خنثی و غرور ملی غنا و آفریقایی را در بین شهروندان غنایی و در ادامه قاره آفریقا بازسازی کند. نتیجه این اقدامات، ساخت بیش از یکصد و پنجاه فیلم و فیلم مستند توسط GFCI، تا اواخر دهه 1960 بود. با این همه پس از سرنگونی دولت نکرومه در سال 1966، صنعت فیلم در غنا رو به نزول رفت.

با اینکه کمک های دولتی برای ساخت فیلم در غنا کم شده بود، اما فیلمسازان این کشور به کار خود ادامه می دادند. در سال 1981، اولین فیلم مستقل در سینمای غنا با نام "Love Dried in Pot Pottery" توسط کووا انصا (Kwaw Ansah) فیلمساز مطرح این کشور تولید شد.

ظهور پدیده ویدئو در دهه هشتاد و رواج ساخت فیلم های ویدئویی در کشورهمسایه، نیجریه، غنا را هم تحت تاثیر قرار داد. دوربین های ویدئویی خانگی (VHS) برای فیلمبرداری از سال های 1986 در غنا استفاده شد و این موضوع باعث شد که غنا اولین کشور در جهان شود تا از دوربین های VHS برای فیلمبرداری فیلم های بلند استفاده کند. در اواخر دهه 1980، غنا توانست تعداد زیادی از فیلم های تولید شده در غنا را بر روی کاست های نوار ویدئویی عرضه کند. این روند از اواخر دهه 1980 سرعت گرفت و ساخت فیلم هایی با استفاده از دوربین ویدئو در غنا افزایش رشد زیادی کرد.

از اوایل دهه 1990، حدود پنجاه فیلم ویدئویی VHS در سال در غنا ساخته شد. با گذشت زمان، فیلمسازان حرفه ای و آماتور در غنا فیلم هایی با کیفیت های گوناگونی تولید کردند. در حال حاضر سینمای غنا یکی از بزرگترین کانون های فیلمسازی در قاره آفریقا است. شمار زیادی از بازیگران این کشور هم در سینمای نیجریه حضور فعال دارند و از سال 2017، جشنواره فیلم مختص به زنان فیلمساز موسوم به Ndiva در اکرا پایتخت این کشور برگزار شده است.

اوگاوود: فیلم های 200 دلاری !

صنعت فیلم در اوگاندا نسبت به دو کشور قبلی، از قدمت کمتری برخوردار است. صنعت فیلسازی در غنا با نام اوگاوود (Ugawood) معروف است با این حال مردم محلی از آن با نام کینا اوگاندا ((Kinauganda نام می برند. اشرف سیم ووگِرِر (Ashraf Ssemwogerere) در سال 2005 اولین فیلم اوگاوودی را ساخت.

صنعت سینمای اوگاندا علاوه بر فیلم های سینمایی حرفه ای، به شدت بر ساخت و تولید فیلم های ویدئویی متکی است. این باعث شده که در این کشور سالن های ویدئویی وجود دارد که افرادی موسوم به ویدئو جوکر (video jokers) علاوه بر نمایش فیلم برای تماشاگران، کار ترجمه فیلم را به زبان های محلی این کشور را هم انجام می دهند. اجاره دی وی دی هم یکی دیگر از وظایف ویدئو جوکر ها در اوگاندا است.

برخی از فیلم ها در اوگاندا توسط سازمان های غیر دولتی و از طریق کمک های فرهنگی تامین می شود. فیلم های دیگر با تجهیزات DIY و بودجه تولید کم تولید می شود. با وجود بودجه ناچیز ساخت این فیلم ها، صنعت فیلم اوگاندا کاملا زنده و با تولیدات بالا است.

مرکز تولید فیلم رامون فیلم (Ramon Film) که در واکالیگا واقع در نزدیکی کامپالا پایتخت اوگاندا قرار دارد، توسط ایزاک ناباوانا (Isaac Nabwana) بنیان نهاده شده و طی 10 سال گذشته بیش از 40 فیلم کم هزینه تولید کرده است. این استودیو در سال 2010 و برای تولید فیلمی به نام چه کسی کاپیتان الکس را کشت؟ (Who Killed Captain Alex?) تنها دویست دلار هزینه کرد.