فاطمه شعبانی : کبری خانم
بعداز 2 سال هنوز سیاه پوش شوهرش است، با غمی وصف نشدنی تعریف میکند:« پدرم رعیت
بود و خرج 6 دختر را به سختی میداد. برای سبک شدن بار مخارجش من و 2 تا از
خواهرهایم را به افغانی شوهر داد! راضی نبودم اما بی مشورت من ملا را صدا کرد و ما
را به عقد آنها در آورد و پشت قرآن نوشت. شوهرم کارگر روزمزد بود. زندگی بدی
نداشتیم تا اینکه یک روز شوهرم از داربست افتاد و مُرد! من ماندم و 5 بچه صغیر.» کبری
خانم گواهی تولد بچه ها را میآورد و میگوید:«. به اداره ثبت احوال رفتم تا برای
بچه ها به اسم خودم شناسنامه بگیرم اما قبول نکردند. چون هیچکدام شناسنامه ندارند
یارانه هم نمیگیرند.» این سرنوشت بسیاری از زنانی است که از سرناچاری با مردی غیر
ایرانی ازدواج کرده اند وصاحب فرزندانی بی شناسنامه شده اند. به زودی لایحه انتقال
تابعیت از مادر ایرانی در مجلس به رای گذاشته می شود. در این زمینه با دکتر« فاطمه ذوالقدر» نماینده
مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو فراکسیون زنان گفتگو کردیم.
..............
کودکان بی
هویت
در چند دهه اخیر
شاهد ازدواج دختران ایرانی با مردان غیر ایرانی هستیم که فرزندان حاصل از این
ازدواجها به دلایل فقر مالی وفرهنگی اغلب بی شناسنامه هستند و به تبع آن مشکلاتی برای
ثبت نام در مدارس و تحصیل این بچه ها پیش میآید واز تحصیل محروم میمانند. قرار
است لایحه انتقال تابعیت از مادر ایرانی در مجلس به رای گذاشته شود. تصویب لایحه
پیشنهادی دولت برای اصلاح تعیین تکلیف تابعیت فرزندان مادران ایرانی گام رو به جلو
است لایحه ای که طبق آن فرزندان زیر 18 سال هم به درخواست مادرشان می توانند
شناسنامه بگیرند و بالای 18 ساله ها هم خودشان میتوانند درخواست کنند. دکتر «
فاطمه ذوالقدر» عضو فراکسیون زنان مجلس با اشاره به اینکه کودکان سرمایه های ملی کشور
هستند و در عین حال آسیب پذیرترین قشر جامعه محسوب می شوند که در معرض مستقیم انواع
ناگواری ها، فشارها و مشکلات ناشی از زندگی بزرگترها همواره قرار میگیرند میگوید:«
شرایط دوران جنگ و مجاورت و همسایگی با کشورهای افغانستان و عراق زمینه مهاجرت بسیاری
از اتباع افغانی و عراقی به کشورمان و متعاقباً ازدواج با زنان ایرانی را فراهم
کرد، که به دلیل عدم امکان ثبت رسمی و قوانین و مقررات موجود سبب ساز آن شده که این
کودکان و نوجوانان کماکان از حقوق اولیه خویش که همانا داشتن یک سند هویتی است محروم
باشند.»
بازتولید فقر
برحسب آمارها و
بررسی های انجام شده این ازدواج ها بیشتر در اقشار ضعیف و آسیب پذیر جامعه و از سراستیصال
رخ داده است و هم اینک فرزندان حاصل از این ازدواج ها دچار بی هویتی و استیصال گردیده
اند و در فرایند بازتولید فقر بیشتر در خانواده های طبقه فرودست قرار گرفته اند
این نماینده مجلس درباره لایحه اصلاح تعیین تکلیف تابعیت فرزندان مادران ایرانی میگوید:«
اعطای تابعیت به فرزندان متولد شده از مادر ایرانی حداقل اقدامی است که میتوان در
راستای ساماندهی وضعیت آنها به عنوان کودکانی که نیازمند حمایت از سوی جامعه بزرگسالان
هستند انجام داد. در راستای تحقق این مهم، اقدامات بسیاری در کمیسیون فرهنگی و فراکسیون
زنان به انجام رساندیم اما پیشبرد آن با مشکلات بسیاری از سوی دستگاه های امنیتی و
نظارتی مواجه شد. این در حالی است که بر اساس آمارگیری اولیه انجام شده توسط وزارت
تعاون، کار و رفاه اجتماعی، 15 هزار خانوار زن ایرانی با همسر خارجی شناسایی شده اند
که 69 درصد فرزندان آنها زیر 19 سال هستند و نیازمند اسناد هویتی و شناسنامه هستند
که 60 درصد این خانواده ها در دهک پایین اقتصادی قرار دارند و فقر آموزشی فرزندان و
عدم بهره مندی از خدمات آموزش عمومی از مشکلات اساسی این خانواده هاست.»
سرمایه انسانی
بر اساس آمارگیری
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی متأسفانه نزدیک به 45 درصد فرزندان حاصل از این
ازدواجها یا اصلا مدرسه نرفته اند یا پس از
ثبت نام در مدارس به دلایل شرایط اقتصادی و مشکلات برخواسته از آن مجبور به ترک تحصیل
شده اند و این همان بازتولید فقر در نسلی از بی تابعیت هاست که در آینده میتواند آسیب
ها و مشکلات و هزینه های امنیتی و اجتماعی و فرهنگی کشور را چندین برابر کند اما تابعیت و ملیت بخشیدن به این کودکان چه فایده ای
برای کشور دارد؟ آیا باعث تعلق خاطر این کودکان به کشور ایران و وطن مادری نمیشود؟
نماینده مردم تهران پاسخ میدهد:« موضوع و رویکردی که در طرح اعطای تابعیت به فرزندان
حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، باید مدنظر قرار داد ساماندهی وضعیت این
کودکان به نحوی است که بتواند به عنوان یک سرمایه انسانی و اجتماعی کارآمد عمل کنند
و به جای آنکه به عنوان سربار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای کشور و جامعه باشند به
عنوان نیروی انسانی بتوانند در مسیر توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی حرکت کنند. اما
وضعیت قوانین و مقررات موجود متأسفانه اجازه نمیدهد. این مشکل که با خود مشکلات بسیار
بیشتر و هزینه های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بسیار بیشتری را به همراه می آورد،
باید درمان و حل شود.»
هرچه زودتر
بهتر...
متاسفانه کودکان
حاصل از این ازدواجها ازکمترین حقوق شهروندی مانند بیمه درمان و یارانه...محرومند،
تکلیف این بچه ها تا تصویب و اجرای این لایحه چیست؟ آیا فکری به حال این بچه ها شده
است؟ دکتر ذوالقدر در جواب میگوید :« با توجه به اهمیت بسیار بالایی که این موضوع
دارد و به طور مستقیم با حقوق طبیعی و حق شهروندی در ارتباط است و از سوی دیگر به واسطه
عدم دارا بودن هویت این فرزندان به دست خویش بر میزان مشکلات دامن زده ایم، باید اقدامی
جامع و کامل بعمل آید. که در نشست های تخصصی که با دستگاه های امنیتی، قوه قضائیه و
دولت داشته ایم این رویکرد مورد تأکید قرار گرفته است و انتظار داریم که با تصمیمی
مناسب و متناسب با وضعیت جامعه و نیاز این اقشار آسیب دیده، بتوانیم بخشی از مشکلات
برخواسته از این مسیر را سامان دهیم.»
کنترل مرزها
به
گفته ذوالقدر رویکرد خانه ملت و نمایندگان و وکلای مردم در خانه ملت بر ضرورت ساماندهی
وضعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی است اما رایزنی با دستگاه
های امنیتی و نظارتی نشان داد که موضوع صرفاً به ازدواج های که تاکنون شکل گرفته و
فرزندان آنها محدود نمیشود و چنانچه قانونی عام در این خصوص صادر شود میتواند با
خود هزینه های بسیار بالای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را به همراه داشته باشد.
این عضو فراکسیون زنان مجلس ادامه میدهد:« در این خصوص مناسب است به جای محدود نمودن
شرایط و عدم اعطای هویت به عنوان یک حق طبیعی به این فرزندان، مرزها به درستی کنترل
شود و از ورودهای غیرقانونی جلوگیری بعمل آید. چرا که تجربه این سالها نشان داده است
که با نبود قانون و محدودیت های اعمالی نتوانسته ایم مانعی جدی برای پیشگیری از ازدواج
زنان ایرانی با مردان خارجی ایجاد کنیم و صرفاً مسیر به آن طرف رفته که حتی این ازدواج
ها ثبت نمیشود و در سایه نبود قانون جامع بار مشکلات تشدید شده است.»
