فاطمه شعبانی : چند سالی تهران میزبان مهمان ناخوانده ای به نام« سفیدبالکها» بود. موجودات ریز و اعصاب خردکنی که تعدادزیادشان مشکل جدیدی را برای ساکنان پایتخت رقم زده بود.غیبت ناگهانی شان برای خیلی از مردم جای سوال است، نه اینکه دلمان برایشان تنگ شده باشد بلکه هربی خبررفتنی ممکن است بی خبرآمدنی هم در پشت سر داشته باشد. اینکه سفید بالکها از کجا آمده بودند وبی‌خبرکجا رفتند را با مهندس« علی محمد مختاری» مدیرعامل سازمان بوستانها و فضای سبز شهرتهران بررسی کرده ایم.

1- سفید بالکها از کجا آمده بودند و منشاء پیدایششان چه بود؟

سفید بالک ها از خانواده بزرگترین رده موجودات زنده ( حشرات ) هستند که دارای جنس های مختلف بوده و بعنوان یک آفت همه چیز خوار ( پلی فاژ ) روی انواع گیاهان فعالیت دارند. سفید بالک غالب تهران نیز یکی از جنس های مهم خانواده سفید بالکان بوده که بدلیل تغییرات شرایط اقلیمی و محیطی و داشتن میزبان گیاهی مناسب توانسته استقرار و طی چند سال اخیر تکثیر یابد. هر چند وجود میزبان مناسب ، عامل مهمی در طغیان عوامل خسارت زا (منجمله آفت سفیدبالک ) است ولی مهمترین دلایل طغیان یک آفت در اکوسیستم ( شهری یا زراعی) عبارتند از :

- تغییرات آب و هوایی : همانگونه که بارها از طریق رسانه های عمومی اعلام گردیده ، از سال 2015 گرمایش زمین به حداکثر خود رسید و این روند گرمایی را در سال های اخیر نیز در شهر تهران شاهد بوده ایم . سفید بالک جزو آفاتی است که در دماهای بالا قدرت تکثیر خود را حفظ می نماید .

- کاهش یا عدم وجود حشرات مفید : روند تغییرات اکوسیستمی از یکسو و کاربرد سموم کشاورزی در زمین های زراعی و کشاورزی اطراف شهر تهران از سوی دیگر باعث کاهش فعالیت حشرات مفیدی گردیده که سفید بالک را شکار یا پارازیته می نمایند .

- قدرت تکثیر آفت : بعضی حشرات قدرت ازدیاد نسل بالایی دارند . آفت سفید بالک جزو این دسته از حشرات بوده که طی یکسال تا 7 نسل می تواند تکثیر شود .

2- چه مضراتی برای انسان ،گیاهان و محیط زیست داشتند؟

سفید بالکها برای انسان خطری ندارند ولی طی سالهای اخیر به دلیل طغیان جمعیت و پرواز آنها بصورت انبوه در فضاهای شهری موجب آزار شهروندان شدند. تنها ورود سفید بالک به چشم یا دستگاه فوقانی تنفسی ( حلق و بینی ) ؛ در افراد حساس موجب آبریزش بینی و عطسه میشود. طی چند سال اخیر آثاری از خسارت وارده از سوی سفیدبالک شناسایی شده در فضای سبز شهر تهران مشاهده نگردید .

3- سال قبل شایع بود که تخم سفید بالکها به همراه درختانی که از خارج خریداری شده اند وارد کشور شده و بعد از مدتی از تخم درآمده اند؟

یکی از دلایل طغیان آفات ؛ ورود گیاهان آلوده و غیر بومی است ولی سفید بالک غالب تهران ، قبلاً در ایران شناسایی شده بود و نمی توان با قاطعیت آن را یک آفت وارداتی در تهران اعلام نمود. لازم به ذکر است است که درختان توت کاکوزا حدوداً 15 سال است که در شهر تهران کاشته شده و علاوه بر سازگاری با شرایط آب و هوایی کنونی ، نسبت به آلودگی هوا نیز بسیار مقاوم هستند در صورتیکه سفیدبالک ها از سال 1393 در شهر تهران طغیان نمودند .

4- حتی گفته می‌شد ساخت دریاچه چیتگر که موجب تغییر اقلیم شده یکی از عوامل پیدایش سفید بالکها است؟

هر چند تغییرات اقلیمی عامل مهمی در طغیان آفات محسوب می‌گردند ولی چرخه و شرایط مطلوب زندگی آفت سفید بالک به نحوی است که ارتباطی با ساخت دریاچه چیتگر ندارد. زیرا هیچ یک از مراحل زندگی این آفت در محیط آبی صورت نمی‌گیرد .

5- سالهای قبل چه اقداماتی برای مقابله با سفید بالکها شد؟

شهرداری تهران با همکاری موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور اقدامات کنترلی خود را علیه آفت سفید بالک از سال 1393 بر اساس مدیریت تلفیقی عوامل خسارتزا شروع نمود ، در این روش مدیریت با تشکیل زنجیره ای از کارشناسان متخصص گیاه پزشکی از کلیه اقدامات در 8 جبهه کاری ( قانونی – زراعی – فیزیکی – مکانیکی – اکولوژیکی – بیولوژیکی – شیمیایی و فرهنگی ) بهره گرفته شد . از مهمترین این اقدامات می توان به جمع آوری و معدوم سازی برگهای آلوده به فرم زمستان گذرانی آفت – روغن پاشی زمستانه و بهاره – تغییر در روشهای هرس زمستانه و تابستانه – کاربرد هدفمند تله های چسبنده – اطلاع رسانی و آگاه سازی شهروندان – برقراری ارتباط با مراکز خصوصی و نیمه خصوصی و ... نام برد .

6- آیا تکرار آب شویی و روغن شویی درختان در تیرماه یکی از عوامل ریشه کن شدن سفیدبالکهاست؟

همانگونه که در سوال قبل متذکر گردید کنترل یک آفت در محیطهای شهری به یک روش کارساز نبوده بلکه بکارگیری بموقع و هدفمند انواع روشها در روند کاهشی جمعیت آفت سفید بالک طی سال 1393 تاکنون تاثیر گذار بوده است .

7- سفید بالکها کجا رفتند؟ امکان بازگشتشان در چه حد است؟

حشرات بعنوان بزرگترین رده جانوری دنیا محسوب می گردند بطوریکه جمعیتشان به ازای هر نفر در سطح کره زمین 200 میلیون عدد برآورد گردیده است ، لذا نمی توان گفت سفید بالکها کجا رفتند ولی با توجه به اقدامات صورت پذیرفته از سوی شهرداری ، جمعیت آفت در سالهای اخیر سیر نزولی چشمگیری داشته ، به نحوی که در سال جاری تا زمان حاضرگزارشی از افزایش جمعیت آفت نداشته و بدلیل عدم استفاده از سموم شیمیایی ،جمعیت حشرات مفید شامل پریداتورها و پارازیتوئید ها از جمله زنبور و کفشدوزک نیز در حال افزایش است.