به گزارش دیباچه؛ نشست خبری فرهاد مهندس‌پور (دبیر سی و ششمین دوره جشنواره تئاتر فجر) در مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.

مهندس‌پور در ابتدای این نشست گفت: با خودم فکر می‌کردم که جشنواره تئاتر فجر به چه درد ما می‌خورد و چرا باید برگزار شود؟ ما ملتی شده‌ایم که زندگی‌مان پر از آیین‌های بی‌معنی است. از این رو به خودم گفتم باید ضرورت برگزاری جشنواره تئاتر فجر را دوباره بررسی کنیم چراکه در برخورد با هر پدیده‌ای ناچاریم هر از گاهی با این سوال روبرو شویم. پدیده‌های پیرامون تئاتر به طور مداوم در حال تغییر است و همه نهادهای زنده اجتماعی و رفتارها در حال دگرگونی هستند پس نهاد تئاتر هم باید تغییر کند. تغییر نکردن و خود را اصلاح نکردن یک امتیاز نیست بلکه امتیاز این است که کجا اصلاح کرده و مورد ارزیابی قرار دهیم. بنابراین وقتی به عنوان دبیر جشنواره تئاتر فجر انتخاب شدند اولین پرسش از خودم این بود که چرا باید جشنواره تئاتر فجر را برگزار کردیم.

مهندس‌پور ادامه داد؛ در 15، 20 سال گذشته روال جشنواره فجر این بوده که کارهایی که قرار است در طول سال اجرا شوند در جشنواره حضور پیدا کنند و به نوعی تکلیف تئاترهای سال آینده در سالن‌های تئاتری را مشخص کنند. همان موقع ما صدایمان را بالا بردیم که چرا باید مانعی جدی در مقابل اجرای آثاری که در جشنواره حضور ندارند باشد اما امروز این روند برعکس شده به طوری که می‌بینیم همه کارهایی که بیش از جشنواره اجرای عمومی داشته‌اند در جشنواره تئاتر فجر حضور دارند و کار تاز‌ه‌ای را نمی‌بینیم.

دبیر جشنواره تئاتر فجر ادامه داد: به نظر می‌آید باید حد میانه‌ای را برای این مسئله درنظر گرفت. در 15 سال گذشته اتفاق خوبی که افتاد این بود که پروسه خواندن نمایشنامه آثار حذف شد. از سوی دیگر جشنواره بخش‌هایی را تجربه کرد و کنار گذاشت و دیدیم چه کارهایی استاندارد دارد و از طرف دیگر به این نتیجه رسید که بخش‌های استاندارد دیگری که ضرورت اجتماعی نگهداری‌شان را ایجاب می کند حفظ شد. من نیز در این دوره از جشنواره تئاتر فجر در مجموع مشاوره‌هایی که با صاحب‌نظران داشتم به فراخوانی رسیده‌ام که می‌بینید.

مهندس‌پور هدف از طراحی این فراخوان را نزدیک شدن به استاندارد جشنواره‌های بین‌المللی خواند و گفت: در این پروژه انتخاب آثار از روی فیلم را که به نظرم امری ناشایست بود از شرکت‌کننده‌های تهران کنار گذاشتیم و امیدوارم تا سال آینده به طور کلی حذف شود و همه آثار به صورت اجرای زنده انتخاب شوند. نکته دیگر این است که تصمیم داریم انتخاب آثار با مشارکت حداکثری هنرمندان انجام بگیرد. به طوری که در تهران گروهی 70 نفره از هنرمندان رشته‌های مختلف تئاتر انتخاب آثار را برعهده خواهند داشت.

او همچنین با اشاره به نحوه انتخاب آثار بخش تئاتر خیابانی گفت: در این دوره آثار این بخش از دو طریق انجام می‌گیرد یکی فراخوان بخش مرور و دیگری کانال جشنواره تئاتر خیابانی مریوان که امیدواریم از سال آینده بتوانیم بخش مرور را از جشنواره تئاترفجر کنار بگذاریم و تنها جشنواره تئاتر مریوان را از این طریق بزرگتر کنیم. در مورد بخش دانشجویی نیز به رای هیات داوران جشنواره‌های تئاتر دانشگاهی اعتماد کرده و آثاری را در جشنواره تئاتر فجر می‌پذیریم که منتخب این جشنواره‌ها باشند. در واقع جشنواره تئاتر فجر بخش عمده‌ای از مسئولیتش را به سایر جشنواره‌ها واگذار کرده تا هم آنها از اهمیت بالاتری برخوردار باشند و هم دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر زیر فشار کمتری کارش را انجام دهد.

مهندس‌پور خاطرنشان کرد: سال گذشته 450 دی‌وی‌دی به دست دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر رسیده بود که باید همه آنها دیده می‌شد. امری که بسیار هولناک و ناشدنی است و ناممکن به نظر می‌رسد. پس شایسته‌تر این بود که شیوه بررسی آثار را در قواره‌ای تنظیم کنیم که معقول‌تر و فراگیرتر باشد. معتقدم این قدم‌هایی که برداشته شده می‌تواند به جشنواره تئاتر فجر کمک کند که معنای اجتماعی خود را بیابد.

این مدرس دانشگاه یادآورشد: امیدوارم فراخوان دوره بعدی یعنی دوره سی و هفتم جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر ظرف سه الی چهار هفته آینده منتشر شود. چراکه معتقدم یکی از بزرگترین مشکلات جشنواره تئاتر فجر این است که در طول مدت کوتاه یک سال باید انجام شود. به طور مثال زمان دعوت از گروه‌های خارجی برای شرکت در جشنواره از الان تا بهمن‌ماه کار دشواری است که بسیاری از گروه‌های خوب را از دست می‌دهیم. امسال هم اگر نتوانیم کارهای خوبی را به جشنواره دعوت کنیم در بخش بین‌الملل تعداد کمتری حداکثر 15 گروه خارجی را به جشنواره دعوت خواهیم کرد.

مهندس‌پور همچنین در رابطه با انتخاب هیات 70 نفره داوران اولیه گفت: دو نامه به دو انجمن نمایشنامه‌نویسان و کارگردان خانه تئاتر نوشتم و خواستم که هرکدام 10 نفر را برای حضور در هیات انتخاب اولیه آثار به ما معرفی کند. 50 نفر مابقی را خودم انتخاب خواهم کرد. این 50 نفر کسانی هستند که کار زیاد می‌بینند اما خودشان اثری روی صحنه ندارند.

او همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه ضرورت تدوین آیین‌نامه‌ای را برای تغییرات موردنظرش در جشنواره تئاتر فجر احساس می کند یا نه گفت: جالب است بدانید کشوری مانند انگلیس قانون اساسی ندارد چراکه معتقدند این قانون می‌تواند با توجه به اینکه شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مدام در حال تغییر است معذوریاتی ایجاد کند و بنابراین مجلس به صورت مداوم و آزادانه در رابطه با مسائل‌شان تصمیم می‌گیرند. معتقدم شاید سلیقه انگلیسی‌ها در این زمینه بد نباشد.

مهندس‌پور ادامه داد: فکر می‌کنم اینکه گاهی اصرار می‌کنیم که نظم‌نامه‌ای داشته باشیم و به آن پایبند بمانیم چندان مناسب نیست. شاید به این دلیل که میزان پایبندی به آن مشخص نیست. شاید اینکه جشنواره تئاتر فجر آیین‌نامه‌ای ندارد و مدام خود را اصلاح و بازسازی می‌کند اتفاق بدی نباشد. به نظرم تنها ضروری است که در هر دوره مسئولیتی را نهادینه کنیم که احتمالا بتواند روابط مناسبات ما را با همدیگر نهادینه کند.

دبیر سی و ششمین جشنواره تئاترفجر با بیان اینکه ترجیحش عمل براساس شیوه‌نامه‌ای است که هر سال تغییر می‌کند، گفت: اگر همه با هم اشتباه کنیم می‌توانیم به یک تشریک مساعی برسیم که احتمال خطا را در دوره‌های بعدی جشنواره کمتر می‌کند.

مهندس‌پور همچنین در پاسخ به سوالی مبنی بر حذف بخش نمایشنامه‌نویسی از سی و ششمین دوره جشنواره و احتمال تغییر در این تصمیم گفت: فکر کردم مسابقه نمایش‌نامه‌نویسی دارد گم می‌شود اگر معتقدیم نمایشنامه‌نویسی مسئله مهمی است باید جای جداگانه‌ای به آن اختصاص دهیم. باید ببینیم نقص ما در برگزاری جشنواره تئاتر فجر چیست. معتقدم ارزیابی مسائل مختلف جشنواره زمان می برد اما خروج بخش نمایشنامه‌نویسی از فراخوان این دوره به این دلیل بود که فکر کردم جایش بد است و گم شده.

او ادامه داد: نسبت ماهوی بخش نمایشنامه نویسی با شکل جشنواره تئاتر فجر ایجاب می‌کرد که این بخش از جشنواره‌ای که در آن با اجرا سروکار داریم نه متن، حذف شود. اگرچه خود من قائل به متن نیستم اما از آنجایی که نمایشنامه‌نویسی در تئاتر ایران همچنان مهم است و بخش مهمی از تئاتر ایرانی به حساب می‌آید و می‌تواند ایده و پیشنهاداتی به کارگردان بدهد معتقد بودم باید از جشنواره خارج شده و جای جداگانه‌ای به آن اختصاص داده شود.

مهندس‌پور با بیان اینکه در تمام دنیا اینطور است که بخش مسابقات نمایش نامه نویسی را فستیوال‌ها برگزار نمی‌کنند، گفت: در حوزه جوایز ادبی قرار دارند که نهادها و آکادمی‌های تخصصی به‌آن می‌پردازند. اگر سازمانی یا نهادی جدا از جشنواره تئاتر فجر پیدا کنیم که بخش نمایشنامه‌نویسی را به آن واگذار کنیم بسیار عالی است اما باید فرصتی داشته باشیم که در این زمینه مشورت کرده به نتیجه روشن برسیم و البته با آقای شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی هم به یک توافق نهایی برسیم.

در بخش دیگری از این نشست خبری سامان خلیلیان (مدیر دفتر تئاتر خیابانی مرکز هنرهای نمایشی) خطاب به مهندس‌پور از حذف بخش مرور جشنوار تئاتر خیابانی انتقاد کرد و خلاصه کردن آن در جشنواره تئاترخیابانی مریوان را به ضرر این نوع تئاتر خواند و گفت: دوستانی که به شما در این زمینه مشورت داده‌اند دغدغه تئاتر خیابانی ندارند و حتی یک بار هم کاری در این زمینه ندیده‌اند. از شما تقاضا می‌کنم در این زمینه تجدیدنظر کنید تا هنرمندان تئاتر خیابانی فرصتی برای ارائه آثارشان در جشنواره داشته باشند.

مهندس پور درپاسخ به خلیلیان گفت: اگر دست من بود جشنواره تئاتر فجر را کوچک می‌کردم چون اصلا دلم نمی‌خواست این جشنواره شلوغ و بزرگ باشد. معتقدم جشنواره باید تشخص، هدف و کارایی داشته باشد تا بتواند اثرگذار باشد.

دبیر سی و ششمین جشنواره تئاترفجر ادامه داد: با تئاتر خیابانی نمی‌توان تئاتر ایران را مردمی کرد چراکه مشکل تئاتر در ایران جدی‌تر از این حرف‌ها است و باید به شکل کلانتری مشکلاتش را بررسی کرد اما جشنواره تئاتر فجر نمی‌تواند این کار را بکند چراکه مسئول همه جزئیات تئاتر ایران نیست و نمی‌تواند باشد. مسائل و مشکلات تئاتر زیاد است اما خیلی‌ها فکر می‌کنند همه را باید جشنواره تئاتر فجر حل کند.

مهندس‌پور ادامه داد: من از دل دانشگاه آمده‌ام و طبیعتاً باید حامی کارهای دانشجویی باشم اما گفتم جشنواره تئاتر فجر جای پایان‌نامه‌های دانشجویی نیست و تنها برگزیده‌های جشنواره تئاتر دانشگاهی در آن راه دارند. این میزان از انتظار و باری که بر دوش جشنواره گذاشته شده واقعی نیست و همین بسیار وقت و انرژی کسانی که در جشنواره کار می‌کنند را می‌گیرد. یکی از دلیل‌های انتخاب‌های ضعیف جشنواره این است که بازبین‌ها وقت و انرژی لازم برای دیدن و انتخاب آثار را ندارند. در رابطه با تئاتر خیابانی هم اگر نمایش‌هایی که در خیابان اجرا می‌شود تعدادش کم است پاسخگوی آن دفتر و کانون تئاتر خیابانی است نه جشنواره تئاتر شهر.

مهندس‌پور تصریح کرد: نقش آقابالاسری جشنواره تئاتر فجر و مرکز هنرهای نمایشی را باید حذف کنیم چون عملا نمی‌توانند این نقش را ایفا کنند. باید منطقی بنا کنیم و روی آن بایستیم. چرا اگر یک مدل غلط را سال‌ها ادامه دادیم باید دوباره طبق آن جلو برویم. من می‌گویم باید مدل غلط را حذف کرد و درباره‌اش حرف زدو جایگاه و نقشی که به جشنواره تئاتر فجر داده‌ایم را تغییر دهیم. چه اشکالی دارد که اصلا امسال کارهای کمتری به جشنواره تئاتر فجر بیاید تا بتوانیم به جای بهتری برسیم.

او با بیان اینکه ما این شان را نداریم که برای تمام تئاتر ایران تصمیم بگیرمی و روی همه وجوه آن تاثیربگذاریم، گفت: در تمام نهادهای اجتماعی باید تصمیم بگیریم که چه کارهایی را نکنیم آن وقت می‌توانیم کارهایی را که باید انجام دهیم با قدرت، شفافیت و دقت بیشتری پی بگیریم. برای رسیدن به این نتیجه باید شکیبایی کنیم.

دبیر سی و ششمین جشنواره تئاترفجر تصریح کرد: معتقدم باید جشنواره تئاتر فجر را کوچک کنیم تا با دقت آن را ببینیم. سال 83 که دبیر جشنواره تئاتر فجر بودم گفتند جشنواره آرام است در حالی که همه جای دنیا همین طور است. انگار بعضی‌ها تئاتر را با لشگرکشی اشتباه گرفته‌اند. پیشنهادم این است که شکیبا باشیم، به جشنواره تئاترفجر تشخص دهیم و مسئولیتش را تفیض کنیم چراکه تئاتر ما از نسنجیدگی رنج می‌برد چون آن را ارزیابی نمی‌کنیم و این برای ما تئاتری‌ها قبیح است.

مهندس پور با اشاره به کم شدن تعداد جایزه‌ها و محدود شدن بخش رقابتی در دوره سی وششم گفت: امیدوارم تعداد جایزه‌ها برای دوره آینده کمتر هم بشود تا بتوانیم بخش رقابتی را از جشنواره تئاترفجر حذف کرده یا آن را کمتر کنیم. امسال هم در بخش تئاتر محیطی و خیابانی جایزه را از حالت رقابتی به حمایتی تغییر دادیم.

مهندس‌پور در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا مبنی بر اینکه «بهتر نبود قبل از حذف بخش نمایشنامه‌نویسی از فراخوان جشنواره تئاتر فجر با توجه به اهمیتی که خودتان بر آن تاکید دارید باید جشنواره و جایزه جایگزین هم‌سنگ جشنواره تئاتر فجر برایش مشخص می‌شد؟ چون نمی‌توان اول بخش چنین مهمی از جشنواره حذف شود و بعد به فکر یافتن محلی جایگزین برای گنجاندن مسابقه نمایشنامه‌نویسی بود» گفت: اساس جشنواره تئاتر فجر اسمش رویش است جشنواره تئاتر است و تئاتر با نمایشنامه فرق دارد. در جشنواره تئاتر با اجرا سروکار داریم نه نمایشنامه و اساسا سنخیت ندارد.

او با بیان اینکه چنین تصمیمی نه نظر او بلکه «استاندارد بین‌المللی است» گفت: این به معنای این نیست که در این سی و چند دوره جشنواره غیرعلمی و نادرستی داشته‌ایم؛ باید به این فکر کنیم که جزئیات برنامه را براساس استانداردهایی معین و تعریف کنیم. اگر تا الان نکردیم دلیل نمی‌شود الان انجام ندهیم. واقعیت این است که این مسابقه در جشنواره گم می‌شد. همه می‌دانید که از آن نمایشنامه‌هایی که جایزه گرفتند هیچ‌کدام کار نشد و کتاب هایی که چاپ شد هنوز در زیرزمین انتشارات است که نه خوانده و نه کار می‌شود. این احترام است؟

مهندس‌پور با بیان اینکه «من حذف را برای بخش نمایشنامه‌نویسی به کار نبردم بلکه می‌گویم باید جای درستش را پیدا کنیم» گفت: بخش نمایشنامه‌نویسی از این فراخوان باید حذف شود و بیرون بیاید چون فراخوان برای تئاتر است نه نمایشنامه. حتی عکس و پوستر را هم حذف کردم چون باید جدا می‌شد و فراخوانش را هم باید متخصصان بنویسند. اگر می‌نوشتم بعدا بخش نمایشنامه‌نویسی اعلام می‌شود راضی می‌شدید؟ من دارم فکر بهتری برایش می‌کنم و می‌خواهم جای بهتری برایش پیدا کنم. می‌خواهم فرایندش اصلاح شود که چه کار کنیم که این نمایشنامه‌ها واقعا اجرا شود. باید ببینیم اهدافمان از برگزاری مسابقه نمایشنامه‌نویسی چیست و نتایجی که به دست آورده‌ایم چه بوده؟ کنار هم بگذاریم و اشتباه‌ها را درست کنیم و این به زمان نیاز دارد. من شامورتی‌باز نیستم باید وقت داشته باشم فکر کنم. باید وقت مراجعه به آدم‌ها و مشورت خواستن را داشته باشم و هنوز وقت نکرده‌ام. این برای اهمیت به این بخش است نه بی‌اهمیتی. اگر چیزی در فراخوان نیست به معنای بی‌اهمیتی‌اش نیست.

دبیر سی و ششمین دوره جشنواره تئاتر فجر همچنین در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار ایلنا مبنی بر اینکه «علیرغم تاکید شما مبنی بر عدم تنظیم شیوه‌نامه‌ای برای دوره‌های بعدی جشنواره تئاتر فجر آیا انتشار زودهنگام فراخوان دوره سی و هفتم آن هم در شرایطی که به تازگی فراخوان دوره سی و ششم منتشر شده منجر به اعمال نظرات او در دوره بعدی نخواهد شد؟» گفت: با انتشار فرخوان درواقع دوره بعدی جشنواره تئاتر فجر نهادینه می‌شود.

مهندس‌پور تصریح کرد: واقعیت این است که من در این فراخوان خیلی دست پایین عمل کردم و با احتیاط آن را تنظیم کردم. این احتیاط‌آمیزترین فراخوانی بود که می‌توانستم تنظیم کنم چون فکر کردم کارهایی که الان نمی‌توانم انجام دهم در دوره بعد انجام دهم و باید زمینه‌هایش را آماده کنیم. فراخوان دوره بعد چیزهای بیشتری خواهد داشت.

او همچنین با بیان اینکه دبیری جشنواره تئاتر فجر برای من هیجان‌انگیز نیست، گفت: چون نبودن در عرصه مدیریتی و فعالیت تئاتری باعث شده به من خیلی خوش بگذرد. فکر می کنم تنها از طریق آموزش دادن و فضای دانشگاهی می‌توان تغییرهایی در فضای تئاتر کشور ایجاد کرد.