دفاعِ مهدی یراحی از «ربنا»ی شجریان+متن

دوران وفور پخش ربناى استاد شجریان از صداوسیما، دهه شصت و هفتادِ خورشیدى است که مصادف بود با کودکى و نوجوانىِ من و هم‌نسلانم. در همان سالها بود که نوستالژىِ عمیق این اجرای جادویى در حافظه موسیقایى عرفانى و البته ملىِ جامعه ایران شکل گرفت و در کنارِ اجراى اذان دلنشین و پرطرفدار مرحوم مؤذن‌زاده اردبیلى، به مرور این دو اثر تبدیل به پررنگ‌ترین نمادهاى ماه مبارک رمضان در رادیو و تلویزیون شدند. اجرایى با تکنیک‌هاى آوازىِ ظریف، اندازه و به‌جا، کاملاً در خدمت احساسى عاشقانه منطبق بر معنا و فحواى کلمات چهار دعاىِ منتخب از آیات مختلف قرآن.

تجوید کلمات در این اجرا به قدرى درست و دقیق ادا شده، گویی عربى زبان مادرىِ استاد است.

بنا به گفتهٔ شجریان، انگیزهٔ اصلی وی از خواندن و اجراى این دعا، تدریس آن به دو هنرجو بوده و این اثر تیر ماه سال ٥٨ در یکی از استودیوهای رادیو، بدون ادیت (تصحیح) و یکبار براىِ همیشه ضبط شده است.

شجریان با مقدمه‌ای پرحرارت و باشکوه در سه‌گاه اجرای خود را آغاز می‌کند و به مدد ظرافتى که نشان از هوش و شمِّ سرشارِ هنرى دارد، هرچه هنرمندانه‌تر به مرکب‌خوانی در دستگاه‌ها و آوازهاى موسیقى ایرانى ازجمله آوازهاى بیات ترک و افشارى، سپس گوشه عراق(صبا) مى‌پردازد و دوباره با فرود به سه‌گاه، این نیایش عرفانى را تا ابد در روح و ضمیر مسلمانان جاودانه مى‌سازد. اجرای ربناىِ استاد شجریان به لحاظ هنرى یکى از کم‌نقص‌ترین و دلنشین‌ترین موسیقى‌های مذهبى است که به زعم مرحوم پایور "در تعریفى مصداقى و نمادین از کمال یک اثر هنرى" هم مورد تأیید اهل فن است و هم عمومِ مردم از شنیدنش لذت مى‌برند.

خاطرم هست در جریان منع پخش ربناى استاد از صداوسیما، شخصى وابسته به جریان مخالف پخش ربنا، احتمالاً از سر خوشمزگى گفته بود بسیار خوشحالم که از این به بعد صداىِ شجریان از رادیو و تلویزیون پخش نمى‌شود چراکه طىِ این سى سال مجبور بودم بر سر سفره افطار صدایى شبیه به شکسته شدن چوب خشک را تحمل کنم!

کاش این دوست کم‌لطف، که صداى لطیف شجریان را تا این اندازه گوش‌خراش مى‌شنیده، پنبه‌ها را از دو گوشش خارج و از شنیدن نغمه ناجور و دلخراش خود کمى شرم مى‌کرد.

بگذریم، چراکه گذشت و امیدوارم این نیز بگذرد و با استطاعت از کرم و رحمت پرودگار بزرگ، در سال‌هاى آتى شاهد تداوم و گستردگى سایه بزرگانى نظیرِ خسروى آواز ایران بر سر هنرِ متعهدِ این مرز و بوم و پخشِ دعاىِ ربنا با اجراى بى‌نظیر و بى‌بدیل استادِ مسلمِ آواز ایران آقاى محمدرضا شجریان از تلویزیون باشیم و ایشان را سرحال‌تر و خندان‌تر از همیشه روى صحنه ببینیم که به حق و انصاف لایق‌ترینند.

یادداشت: مهدی یراحی؛ آهنگساز و خواننده پاپ