به گزارش دیباچه، گروه "آریان" در سال ۱۳۷۸ و درست در زمانی که موج جدید موسیقی پاپ بعد از انقلاب ۵۷ در داخل ایران در حال شکل‌گیری بود توسط علی پهلوان و با همکاری پیام صالحی و برخی دیگر از موزیسین‌های این گروه تاسیس شد. همکاری اعضای این گروه تا سال ۱۳۹۳ ادامه داشت و در طول این سال‌ها توانستند ۵ آلبوم و کنسرت‌های بسیاری به مخاطبانشان عرضه کنند. پس از توقف فعالیت‌های گروه "آریان" و انحلال این گروه قرار شد آثار آریان با اجازه صاحبان اثر به اجرا دربیاید؛ منتهی چندی پیش محمدرضا گلزار در کنسرت‌اش قطعه "پرواز" را بدون اجازه آهنگساز (سیامک خواهانی) و ترانه‌سراهای این قطعه (علی پهلوان و نینف امیرخاص) اجرا کرد که باعث بروز واکنش‌هایی در این زمینه شد. درباره این اتفاق، گفتگویی با علی پهلوان که در استرالیا ساکن است انجام شده که در ادامه می‌آید:

اجرای آثار آریان باید با اجازه کتبی صاحبان اثر انجام می‌شد

پیام صالحی نیز در این کنسرت با محمدرضا گلزار روی صحنه رفته بود. وقتی ما خودمان این مسئله را رعایت نمی‌کنیم دیگر چه توقعی از دیگران می‌توانیم داشته باشیم.

شما چندی پیش در صفحه اینستاگرامتان نوشته بودید "اجرای صحنه‌ای آهنگ‌های گروه آریان بدون اجازه‌ی کتبی صاحب اثر غیر قانونیه. حتی شما دوست عزیز". همه ما می‌دانیم که مخاطب شما محمدرضا گلزار بوده است. لطفا در این مورد توضیح دهید.

در مورد پستی که من درباره استفاده از قطعات گروه آریان در اینستاگرامم نوشتم باید بگویم، روی صحبتم بیشتر از اینکه با بچه‌های اجراکننده قطعه "پرواز" باشد مخاطبم برنامه‌گذار آن کنسرت (محمدرضا گلزار) است؛ شرکتی که شخصیت حقوقی و مسئولیت قانونی دارد حتما از لحاظ حقوقی باید آثاری که اجرا می‌شوند را کنترل کند تا قطعات از آثار خود آن خواننده باشد و اگر اجازه‌ای لازم است برای دریافت آن اقدام کند. حق امتیاز تمام آثار گروه آریان در اختیار شرکت ترانه شرقی به مدیریت آقای محسن رجب‌پور است. بعد از توقف فعالیت‌های گروه آریان طی صحبتی که ما با آقای رجب‌پور داشتیم از ایشان خواستیم این آثار نزد او بماند و اگر احیانا لازم بود کسی از این آثار استفاده کند حتما با آهنگساز و ترانه‌سرای قطعات هماهنگ کنند تا ما مطمئن شویم آثار به همان شکلی که وجود دارند، اجرا می‌شوند.

وقتی من متوجه شدم قطعه "پرواز" توسط دوستانی اجرا شده؛ از آقای رجب‌پور سوال کردم شما در جریان اجرای این آهنگ هستید یا نه؟ ایشان گفتند نه در جریان نیستم. به آقای رجب‌پور گفتم مگر قرار نبود از شما اجازه این کار گرفته شود؟ این روالی بود که ما فکر می‌کردیم باید حتما انجام شود. وقتی اثری صاحب امتیاز دارد و کس دیگری می‌خواهد آن را در کنسرت‌ رسمی‌اش استفاده کند و به قول خارجی‌ها با آن اثر دارد بیزینس انجام می‌دهد؛ باید اجازه رسمی از صاحب اثر داشته باشد.

به هر حال اگر من از آثار یک خواننده یا آهنگساز دیگر استفاده کنم؛ ممکن است صاحب اثر از من بخواهد مبلغی را که به آن "رویالتی" یا همان حق مولف، حق نشر، بهره مالکانه گفته می‌شود، به ایشان بپردازم. ما در بین خودمان چنین بحثی نداریم اما معتقدیم می‌بایست اجازه کتبی در این زمینه گرفته می‌شد. در غیر این صورت سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. همانطور که می‌دانید پیام صالحی نیز در این کنسرت با محمدرضا گلزار روی صحنه رفته بود. وقتی ما خودمان این مسئله را رعایت نمی‌کنیم دیگر چه توقعی از دیگران می‌توانیم داشته باشیم.

انتظار داریم بگویند کار اشتباهی انجام داده‌اند

ظاهرا رایزنی‌هایی که آقای رجب‌پور در این زمینه داشت و بنا به دوستی قدیمی‌اش با برنامه‌گذار کنسرت آقای گلزار، قرار شد شکایت قضایی نداشته باشند. اینطور که من از خودشان شنیدم گویا موضوع را به ارشاد گزارش کرده‌اند.

در بحث اجرای بدون اجازه اثرتان توسط محمدرضا گلزار چه اقدامی کرده‌اید؟ به جز آقای گلزار آیا بازهم مواردی بوده که بحث کپی‌رایت درمورد آثار گروه آریان رعایت نشده باشد؟ آیا احیانا اقدامی در این زمینه‌ها هم انجام داده‌اید؟

این طور که من از آقای رجب‌پور شنیدم به دو شکل می‌شد در این زمینه شکایت کرد؛ به دلیل اینکه اثری اجرا شده و از صاحب اثر اجازه گرفته نشده است، می‌شد شکایت قضایی انجام داد؛ دوم اینکه امکان داشت به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز شکایت برده شود. ظاهرا رایزنی‌هایی که آقای رجب‌پور در این زمینه داشت و بنا به دوستی قدیمی‌اش با برنامه‌گذار کنسرت آقای گلزار، قرار شد شکایت قضایی نداشته باشند.

اینطور که من از آقای رجب‌پور شنیدم گویا موضوع را به ارشاد گزارش کرده‌اند. من به شخصه پیگیر این داستان بودم؛ و پیگیری‌ام صرفا به این دلیل بوده تا کسی که این کار را انجام داده حداقل بداند اشتباه کرده است. اینکه می‌گویند می‌خواستیم یاد آریان را زنده کنیم دست‌شان درد نکند؛ اما راهش این نیست. راهش این است که حتما اجازه کتبی در این زمینه گرفته شود. من یا هر کس دیگری هم می‌تواند یاد گروه آریان را زنده کند منتهی موضوع این است که وقتی شما کنسرت رسمی با بلیت‌فروشی برگزار می‌کنید، حداقل باید اجازه رسمی از صاحب اثر گرفته شود. به خصوص که آهنگساز و ترانه‌سرای قطعه‌ای که در کنسرت اجرا شده در این اجرا، گروه را همراهی نمی‌کرده‌اند.

آهنگساز آهنگ "پرواز" سیامک خواهانی است و ترانه‌سرایش نیز من و نینف امیرخاص هستیم و هیچ‌کدام از ما در جریان چنین برنامه‌ای نبوده‌ایم. حداقل توقع من نیز این است که بگویند این حرکت کار اشتباهی بوده است. اینکه آقای رجب‌پور تصمیم بگیرند شکایت کنند یا نکنند تصمیم‌گیری با خودشان است.

در غرب به تعداد دفعاتی که اثر را می‌شنوید مبلغی برای صاحبان اثر واریز می‌شود

اگر کسی به شکل غیرقانونی از آثار شما استفاده بیزینسی کند باید به شما که صاحب اثر هستید مبلغی را پرداخت کند؛ اگر این کار را انجام ندهد شما می‌توانید از او شکایت قضایی کنید.

با توجه به اینکه شما در اروپا و استرالیا و بسیاری کشورهای دیگر برنامه داشته‌اید به احتمالا فراوان با مسئله بحث کپی رایت جهانی نیز آشنایی دارید. در مورد ساختاری که برای حراست از حق و حقوق مولف و مصنف در غرب تدوین شده توضیح بدهید.

در خصوص بحث کپی‌رایت، کاری که من برای گروه آریان انجام دادم این بود که تمام آثار گروه را به صورت بین‌المللی به نام شرکت ترانه شرقی پخش کردم. در حقیقت با این کار ثبت کپی‌رایت آثار انجام شده است.

در کشورهای دیگر اگر آهنگ شما در فیلمی استفاده شود تعرفه‌هایی وجود دارد که براساس آنها مبالغی به "صاحب‌اثر، آهنگساز و ترانه‌سرا" پرداخت می‌شود. قوانین جالبی در این زمینه وجود دارد که هم حق را به شرکتی می‌دهد که اثر مذکور را تولید کرده و هم به طور جداگانه آهنگساز و ترانه‌سرا صاحب حق هستند. حتی برای استفاده از آهنگ‌هایی که کپی‌رایت دارند در فضایی مانند یوتیوپ، سیستم‌هایی وجود دارد که آهنگ‌های روی یوتیوپ را مدام بررسی می‌کند و آنها را پیدا می‌کند و روی آنها تبلیغ می‌گذارد تا براساس تبلیغ دیده شده برای صاحب اثر پول واریز شود.

ضمن اینکه اگر هم کسی به شکل غیرقانونی از آثار شما استفاده بیزینسی کند باید به شما که صاحب اثر هستید مبلغی را پرداخت کند؛ اگر این کار را انجام ندهد شما می‌توانید از او شکایت قضایی کنید.

جالب‌ترین چیزی که در کشورهای دیگر وجود دارد و نداشتن‌اش در ایران احساس می‌شود سیستم‌هایی هستند که موزیک را به‌صورت اسپرینگ پخش می‌کنند. یعنی شما به عنوان مخاطب آهنگ را نمی‌خرید بلکه مقدار پول ماهانه‌ای را به کل مجموعه‌ای که آن آثار را در اختیارتان گذاشته، پرداخت می‌کنید تا آنها گوش بدهید. شرکت مذکور نیز در ازای تعداد دفعاتی که مخاطبان به یک اثر گوش می‌دهند مبلغی را به صاحب اثر "رویالتی" پرداخت می‌کند. این سیستم‌ها مانند "اپل میوزیک" یا "اسپاتی فایو" یا "یوتیوپ" به دفعاتی که به این موزیک‌ها گوش می‌کنید طبق یک فرمول مشخص مبلغ ناچیزی را برای صاحبان اثر در نظر می‌گیرند. این مبلغ بسیار ناچیزی در حدود حتی شاید یک هزارم دلار باشد اما وقتی یک آهنگ بسیار شنیده می‌شود و به آمار میلیونی می‌رسد مبلغ قابل توجهی را برای صاحبان اثر به همراه می‌آورد.

امکان جالب دیگری که وجود دارد این است که شما می‌توانید آهنگ را به صورت آفلاین روی گوشی‌تان بگذارید و گوش دهید. اما این تعداد دفعات گوش دادن‌تان به یک آهنگ ذخیره می‌شود و وقتی شما به اینترنت وصل می‌شوید این آمار برای شرکت مورد نظر ارسال می‌شود و مبلغ‌اش مورد محاسبه قرار می‌گیرد.

کاستی‌های موسیقی ایران در زمینه کپی‌رایت

در غرب به تعداد دفعاتی که "اثر کاور شده" شنیده می‌شود حقوق آهنگساز، ترانه‌سرا و صاحب اثر پرداخت می‌شود و یک بخشی از رویالتی به حساب آنها واریز می‌شود.

وضعیت کشور ما را در بحث کپی‌رایت و آسیبی که به هنرمندان وارد می‌کند در مقایسه با اروپا و سایر کشورهای عضو کنوانسیون "برن" (قانون جهانی کپی رایت) چگونه ارزیابی می‌کنید؟

مشکلی که در ایران با آن مواجه هستیم این است که تمام آثاری که به طور تک‌آهنگ منتشر می‌شوند در سایت‌های بسیاری به صورت غیرقانونی قرار می‌گیرند. من در اینجا تک‌آهنگی به نام "خاطره‌های سوت و کور" منتشر کردم و تعداد دفعاتی که این اثر را در یکی از همین سایت‌ها دیده بودند حدود ۶۰۰هزار بازدید بود. خب شما فکر کنید اگر این ۶۰۰هزار بار "رویالتی" داشت بخشی از هزینه‌های تهیه تک‌آهنگ برایم تامین نمی‌شد؟ برای تهیه یک آهنگ هر کسی که با آهنگساز همکاری می‌کند دستمزدش را دریافت می‌کند اما در هنگام انتشار هیچ سازوکاری وجود ندارد که شما بخواهید پولی کسب کنید. تنها بیپ‌تیونز وجود دارد که شما اثرتان را به آنها می‌فروشید. در گذشته هم چون بحث مجوز تک‌آهنگ‌ها وجود نداشت نمی‌شد تک‌آهنگ‌ها را فروخت؛ یعنی تک‌آهنگ به طور رایگان در اختیار بیپ‌تیونز قرار می‌گرفت.

اگر صاحب اثر نتواند هزینه‌های آثارش را دربیاورد که دیگر امکان ادامه فعالیت نخواهد داشت. اینها همه مشکلاتی‌است که موسیقی ایران دارد. این هم ازجمله مسائلی است که می‌بایست در صنعت موسیقی ایران اصلاح شود.

تلویزیون آثار آریان را شاید فقط در مناسبت‌هایی چون انتخابات به‌صورت جسته و گریخته و تک و توک پخش می‌کرد؛ اما آثار ما از رادیو بسیار پخش می‌شد و هرگز از آقای رجب‌پور نشنیدم که به خاطر پخش اثری از رادیو "رویالتی" دریافت کرده باشد.

مشکل دیگر ما در موسیقی ایران به "کاور سازی" یا اجرای جدید از آهنگ یک موزیسین دیگر است. یعنی اینکه شما بیاید یکی از آهنگ‌های آقای بنان را با تنظیم جدید دوباره اجرا کنید که به آن کاور می‌گویند. در غرب این هم قوانین خاص خودش را دارد و باید حتما کسی که این کار را انجام می‌دهد حقوق صاحب اثر، آهنگساز و ترانه‌سرا را پرداخت کند. حتی به تعداد دفعاتی که "اثر کاور شده" شنیده می‌شود باید حقوق آهنگساز، ترانه‌سرا و صاحب اثر پرداخت شود و یک بخشی از رویالتی به حساب آنها واریز می‌شود.

امتیاز آثار گروه آریان در اختیار شرکت ترانه شرقی است

وقتی تصمیم به توقف کار گروه آریان گرفتیم قرار شد آثار گروه نزد آقای رجب‌پور بماند و بدون اجازه آهنگساز و ترانه‌سرا کارها را در اختیار کسی قرار ندهند.

مدتهاست که از فعالیت‌های شما و گروه آریان خبری نداریم. در این زمینه توضیح بدهید. همچنین شما مدتها با آقای رجب‌پور همکاری داشتید؛ درباره این همکاری و دلایلش توضیح بدهید

همکاری ما با آقای رجب‌پور به اوایل فعالیت گروه آریان بازمی‌گردد. آقای رجب‌پور سال ۱۳۷۸ به کنسرت‌مان در قشم آمد و آثار ما را شنید، به همراه آقای احمدیان سرتمرین‌های ما حاضر شد. سپس از طریق شرکت ترانه‌شرقی برای کنسرت ما در تهران و همچنین مجوز انتشار آلبوم ما اقدام کرد. قرارداد آقای رجب‌پور با ما برای انتشار سه آلبوم بود. ما قرارداد را با ایشان امضا کردیم. پس از آن هم آلبوم‌های چهارم و پنجم را هم به صورت موردی با آقای رجب‌پور کار کردیم. امتیاز سه آلبوم اول ما به آقای رجب‌پور تعلق داشت. وقتی تصمیم به توقف کار گروه آریان گرفتیم قرار شد آثار گروه نزد آقای رجب‌پور بماند و بدون اجازه آهنگساز و ترانه‌سرا کارها را در اختیار کسی قرار ندهند.