به گزارش دیباچه، تا به حال افراد بسیاری در قالب شخصیت‌های مهم تاریخی قرار گرفته‌اند و زندگی آنها
را از دریچه خود و نویسنده و تاریخ کشور بازگو کرده و به نمایش گذاشته‌اند، اما در
این میان بازیگرانی که در سریال «معمای شاه» به ایفای نقش پرداختند به دلیل روایت بخشی
از تاریخ معاصر بیشتر از سایر بازیگران دیده شده‌اند. رسول توکلی که در «معمای شاه»
نقش آیت الله مرتضی مطهری را بازی می‌کند، از تفکرات، دیدگاه‌ها و حضور در خانه شهید
مطهری و از عینکی که متعلق به شهید مطهری بود و فرزندانش در اختیار او قرار داده بودند،
برایمان گفت.
** چطور شد که برای این سریال انتخاب شدید؟
- «معمای شاه» سریالی خاص بود و بعد از دعوت به همکاری
و گذراندن مرحله تست گریم که به طور قطعی گفتند برای این نقش انتخاب شدی، به شخصیت
و دیدگاه ایشان ورود پیدا کردیم و این کار باعث شد که بیشتر با این شخص آشنا شوم به
صورتی که در زندگیم تاثیر بگذارد.
** تا قبل از آن با شخصیت آیت الله مطهری آشنایی داشتید؟
- در حد معمول و مثل همه مردم درباره ایشان اطلاعات
داشتم. یکبار دیگر هم در تله فیلم «آوا و سکوت» به کارگردانی خسرو معصومی همین نقش
را بازی کردم. بهروز شعیبی نقش نوجوانی آیت الله مطهری، بنده میانسالی و محمود عزیزی
نیز زمان ترور ایشان را در آن اثر بازی می‌کردند. زمانیکه این نقش به من پیشنهاد شد،
نگران بودم چراکه نقش فردی را می‌خواستم بازی کنم که بسیاری از افراد قبل از انقلاب
با خواندن کتاب و تحلیل‌هایشان به این مسیر پا گذاشته بودند و ایشان را به خوبی شناخته
بودند، مخصوصا آیه «لا اکراه فی الدین». عقیده‌شان به گونه‌ای بود که بسیاری ازدانشگاهیان
به سمت افکار ایشان گرایش داشتند.
** به هر حال بازی در چنین نقشی سختی‌های خاص خود را
دارد. چطور با ایشان ارتباط برقرار کردید؟
- به واسطه گریم و پوشش سختی که داشتم، امکان آنچه
که در طول 40 سال در بازیگری آموزش دیده بودم میسر نبود و باید تلاشم را دو چندان می‌کردم
و نگران بودم که چگونه سربلند از این آزمایش بیرون بیایم؟ در ادامه لطف خداوند و محمدرضا
ورزی بود که مرا در این زمینه کمک کرد. ما در «معمای شاه» دورخوانی نداشتیم، اما با
ورزی درباره نظرهای موافق و مخالف و .. درباره هر نقشی حرف می‌زدیم و باید بگویم هر
چه سریال رو به جلو می‌رود، مطهری برای مردم باورپذیرتر می‌شود.
** در آن زمانی که برای رسیدن به این شخصیت تلاش می‌کردید،
بیشتر کتاب می‌خواندید و یا اینکه فیلم از ایشان نگاه می‌کردید؟
- مسئول مدرسه علوی می‌گفت: معمولا آقای مطهری زیاد
جلوی دوربین نمی‌‌آمد و همیشه مشغول مطالعه و نگارش کتاب بود. به همین خاطر فیلم زیادی
از ایشان در رسانه‌ها وجود ندارد. اما من ارتباط نزدیکی با دوستان و خانواده ایشان
برقرار کرده بودم و همچنین از ناگفته‌هایی که در کتاب‌هایشان موجود است، کمک گرفتم.
مطهری نگاه تیز و تفکر کلی نسبت به جهان داشت و آنها را از طریق نگاه و زبان، انتقال
می‌داد. من بیشتر با دوستان و بستگانشان و ناگفته‌هایی که در کتاب‌هایشان است کمک گرفتم.
اسلحه مطهری تفکر او و انتقالش از دو بخش زبان و نگاه بوده است.
** گویا صدای شما در این سریال دوبله شده بود؟
- بله بیژن علیمحمدی شخصیت مطهری را دوبله کردند.
با اینکه از صدای خوب ایشان راضی بودم، اما دوست داشتم خودم روی این شخصیت حرف بزنم،
چراکه مطمئن بودم که مخاطب انتظار ندارد که عینا صدای شهید مطهری را بشنود!
** چقدر روی صدا و کلام ایشان دقت می‌کردید؟
- از اول می‌دانستم قرار است دوبله شود.
** زمانیکه سکانس‌های داخل خانه‌شان را ضبط می‌کردید،
فرزندان و خانواده ایشان هم حضور داشتند؟
- برخی اوقات بله، آقای بهشتی، تیمسار مقدم و منتظری
در این بخش‌ها حضور داشتند. یادم است علی مطهری با اشاره به گفت: مراقب باشید که مسائل امروز، تاثیری بر شخصیت
این افراد در سال 57 نداشته باشد و بعد از شنیدن این جمله خیلی نکات دستم آمد. سفر
امام به ایران، جلوگیری از حمله بیگانه و ... از مسائلی بود که در سکانس‌های خانه
استاد مطرح شد.
** حضور در خانه شهید مطهری چقدر به حال و هوای شما
کمک کرد؟
- آن فضا انرژی خاصی برایم داشت و تقریبا یکی از بهترین
بخش‌هایی که در این سریال کار کردم، موزه شهید مطهری بود.
** در مطالعه‌هایی که داشتید چقدر معتقدید که «معمای
شاه» مستند تاریخی است؟
- یکی از سکانس‌هایی که در قسمت‌های قبلی پخش شد،
سکانسی بود درباره بازجویی فردی از آقای مطهری. بعد از پخش سکانس، عکسی به دستم رسید
و دیدم دقیقا تمامی جزئیات صحنه منطبق بر همان عکس است حتی نوع و فرم پوشش لباس‌ها
و این شاهد عینی‌ام درباره این موشوع بود.
** در مرحله تمرین و بازی در این نقش، از خانواده ایشان
نیز کمک گرفتید؟
- آقای علی و مجتبی مطهری و همسر شهید مطهری کمک‌های
بسیاری برای رسیدن به این نقش به من کردند.
** تا چه میزان تفکر و دیدگاه ایشان نسبت به موضع‌های
مختلف برایتان جذابیت داشت؟
- در این مدت تاریخ زندگی ایشان و کتاب‌هایشان را
مطالعه کردم. همچنین با دوستان نزدیک شان نیز صحبت کردم و نحوه وضو گرفتن‌شان را نیز
پرسیده بودم. اما رفته رفته که با ایشان بیشتر آشنا شدم، دوست داشتم تا در زندگی واقعی
خودم نیز از دیدگاه‌هایشان کمک بگیرم. در هر حال آیت الله مطهری آنقدر شخصیت بزرگی
بودند که رهبری درباره‌شان بگویند: «مطهری پاره تن من بوده است.» امیدوارم سازندگان
این دست آثار به زودی «زندگی آیت الله مطهری» را به عنوان سریال بسازند. حتی برخی اوقات
که سخنرانیهایشان را از تلویزیون می‌شنوم، می‌بینم که تلویزیون نیز باید بیش از این
سخنرانیهایشان را برای مردم پخش کند که در حد شخصیت‌شان باشد. یادم است آن زمان‌ها
و تا دهه 60 اغلب مردم در این فکر بودند که مگر مطهری چه کرد که باید توسط عده‌ای معلوم
الحال از بین ما می‌رفت؟ معتقدم مطهری هنوز زنده است و تفکراتش از بین نرفته و تا سالهای
سال مردم برای سالگردشان و به پاسداشت روز معلم همانطور که در سالها پیش در 12 اردیبهشت
پوسترهای مطهری را در خیابان‌ها پخش می‌کردند، الان هم این روز را گرامی می‌دارند.
**در موزه شهید مطهری که در اصل منزل اصلی ایشان بوده
است، چند روز ضبط داشتید؟
- حدود یک هفته در آنجا ضبط داشتیم. توریست‌های بسیاری
از کشورهای مختلف جهان از موزه مطهری بازدید می‌کردند و بیشتر از خودمان ارزش متفکرین‌مان
را می‌دانند.
** از وسیله‌های شخصی ایشان که در موزه قرار دارد،
نیز برای بازی مقابل دوربین استفاده کردید؟
- علی مطهری عینک پدرشان که در موزه قرار داشت، را
فقط برای سکانس‌های داخل خانه به من سپرد و من در آن فضا با عینک خودشان جلوی دوربین
رفتم.
** هنوز هم با خانواده شهید مطهری ارتباط دارید؟
- سال گذشته خانواده و دوستانشان سالگرد 96 اُمین
تولد ایشان را در همان موزه برگزار کردند که من هم دعوت شدم و رفتم. اغلب افرادی با
هر نوع گرایشی سیاسی و تفکری در این جشن شرکت کرده بودند و این یعنی تاثیر کلام و تفکر
مطهری روی انسان‌ها. پنج شنبه گذشته یکی از شاگردان شهید مطهری پیرامون موضوع مدرنیته
جلسه‌ای گذاشته بودند که از من نیز دعوت کردند تا به آنجا بروم.
** ماندگارترین سکانسی که در این سریال بازی کردید
کدام سکانس بود؟
- سکانسی که مربوط به زمان حکومت نظامی بود. در این
سکانی که در مدرسه علوی ضبط شد، مطهری نزد امام خمینی (ره) می‌رود و می‌گوید دولت حکومت
نظامی اعلام کرده است چه دستوری می‌دهید؟ امام می‌فرمایند این حکومت نظامی باطل است
و مردم باید آن را بشکنند. مطهری با تمام علم و آگاهی‌ای که به امور دارد، به امام
می‌گوید لطفا نظرتان را برای من بنویسید. این سکانس یکی از جالب‌ترین سکانس‌هایی بود
که در این سریال بازی کردم.
** بازخوردهای «معمای شاه» تا الان را چطور دیدید؟
- هجمه‌ای که درباره «معمای شاه» در اطراف درباره
می‌بینیم، حرف‌هایی است که افراد به دلیل غرض ورزی می‌گویند و باید صبر کنند تا قسمت
پایانی. اگر روال زندگی مطهری تا زمان شهادت او و پیروزی انقلاب دستخوش سلیقه و کمبود
مسائل مالی موجود قرار نگیرد، مردم نیز ارتباط خوبی را با آن برقرار خواهند کرد و متوجه
قضاوت نادرست خود می‌شوند.
** اشاره کردید که در تله فیلم «آوا و سکوت» نیز نقش
میانسالی شهید مطهری را بازی کرده بودید، در آنجا از گریم‌تان راضی بودید؟
- بله، به هر حال جلال معیریان از گریمورهای خوب سینما
و تلویزیون ما هستند و بسیاری از شخصیت‌های تاریخی هنر دست وی بوده است. اما به عقیده
بسیاری در حال حاضر شباهتی که شهرام خلج توانسته در گریم‌های شخصیت‌های «معمای شاه»
دربیاورد، یک نوآوری در گریم ایران است.
** چند ساعت گریم می‌شدید؟
- تا قبل از وقایع سال 42 کمتر از 5 ساعت گریم می‌شدم،
اما بعد از آن به دلیل سنگین‌تر شدن گریم، حدود 5 ساعت زیر دست گریمور می‌نشستم.
** بعد از اینکه اولین بار تست گریم شدید و خودتان
را مقابل آیینه دیدید، چه حسی داشتید؟
- چندین بار گریم شدم تا به آنچه مورد پسند ورزی است،
برسیم. انتخاب اولیه همه بازیگران به عهده ورزی بود اما بعد از گریم دیگر همه چیز به
توانایی شهرام خلج برمی‌گشت. زمانی که عکسم را بعد از سه جلسه گریم دیدم برایم خیلی
تعجب آور بود و شوکه شدم.
** زمانیکه لباس روحانیت بر تن کردید، چقدر خود را
در قالب آن شخصیت راحت دیدید؟
- تمامی اینها به نظرم وسیله هستند و آنقدر که نزدیک
شدن به نگرش و تفکر شهید مطهری برایم اهمیت داشت به لباس و گریم فکر نمی‌کردم. درست
است که گریم و لباس کمک بسیاری در ارتباطم با نقش کردند، اما نوع تفکر شهید برایم مهمتر
بود.
** علاوه بر اینکه شهید مطهری، شخصیتی بزرگ و متفکر
داشتند، روحانی نیز بودند. این موضوع چقدر برای شما حساسیت ایجاد می‌کرد؟
- به این دلیل که ما آدم‌ها عادت داریم چه خوب و چه
بد از روی ظاهر افراد قضاوت کنیم، نگران بودم. اما خوشبختانه آشنایی عموم با نوع تفکر
مطهری به من اعتماد به نفس زیادی داد و کمکم کرد. ضمن اینکه هیچ‌گاه از مردم گلایه
و دلخوری نسبت به ایشان نشنیدم و همین پوئن مثبتی برایم بود.
** به طور کلی ایفای نقش در آثار تاریخی را دوست دارید؟
- یادم است در دهه 60 و 70 به کارهای تاریخی دعوت
شدم اما نرفتم. معتقدم سریال «معمای شاه» نه تاریخی است و نه معاصر و در این سالها
دوست داشتم که ای کاش این سریال را 200 سال دیگر می‌ساختند که کمی از هجمه افرادی که
در این بین لطمه خوردند، کم شود. در کل با تولید سریال‌های تاریخی موافقم، اما باید
دید ساخت سریال‌های تاریخی تا چه حد می‌تواند در زندگی روزمره انسان‌ها تاثیرگذار باشد؟
و اگر قرار باشد تاثیری در زندگی امروز نداشته باشد و دردی را دوا نکرده و برای آینده
مثمر ثمر نباشد، ساخته شدن و نشدنش فرقی ندارد.
** بعد از «معمای شاه» پیشنهاد بازی داشتید؟
- دو پیشنهاد داشتم که یکی در ارمنستان بود و قبول
نکردم، برای بازی در فیلم بعدی مسعود کیمیایی صحبت‌های اولیه صورت گرفته است و هنوز
پای میز قرارداد نرفته‌ایم.
