دیباچه: هفتمین شب اجرای نمایش «سپنج رنج و شکنج فرخنده» شب گذشته (دوشنبه 15 شهریور ماه) در حالی سپری شد که عطاءالله کوپال استاد دانشگاه، شهرام کرمی مدیر هنرهای نمایشی سازمان فرهنگی هنری شهرداری، کیوان نخعی مدیر روابط عمومی مرکز هنرهای نمایشی و فریبا متخصص به عنوان مهمانان این نمایش بودند.
به گزارش
دیباچه، پس از اجرای بخش اول، فریدون محرابی از فریبا متخصص خواست که روی صحنه بیاید. متخصص پس از حضور روی صحنه و در مقابل سوال محرابی که پرسید «تو فرخنده‌ای؟» گفت: «نه. من فرخنده نیستم. من فریبا هستم. اگر کسی بخواهد به من بگوید فرخنده در مقابلش می‌ایستم.» و درباره چرایی آن گفت: «چون به فرخنده ظلم می‌شود. آدم دلش برای فرخنده می‌سوزد. تک تک این آدم‌ها ممکن است فرخنده باشند.»
پس از آن یکی از حضار به نام مهدی روی صحنه آمد و گفت که این دومین بار است که به دیدن این نمایش می آید و امروز یک فرخنده را با خودش آورده است. او شرح داد: «فرخنده برای من خیلی زن است. این زن به همراه چند نفر از دوستانش چندین سال است که برای گرفتن رضایت برای اعدامی‌ها تلاش می‌کند. من بارها شاهد تلاش سخت او و دوستانش بوده‌ام. همه افراد در زندان شماره تلفن او را دارند و امیدوارند فرخنده بتواند کاری برایشان بکند.»
وی در ادامه قطعه آوازی را با شعری از محمدعلی بهمنی اجرا کرد.
پس از پایان نمایش شهرام کرمی در مورد این نمایش اظهار کرد: «تئاتر ژانرهای مختلفی دارد. ما تئاتری داریم که برای صحنه اتفاق می‌افتد، تئاتری داریم که برای مشارکت اتفاق می‌افتد و تئاتری هم داریم که از عناصر مختلف ترکیب می‌شود. بعد از قرن بیستم ما با کارهایی مواجهیم که تئاتر را با زنده بودن نشان می‌دهند و ماهیتش را حفظ می‌کنند؛ یعنی متکی بر روابط متقابل مخاطب و اثر و متکی بر شیوه‌های اجرایی است که این شیوه‌های اجرایی کمک می‌کند تا یک مضمون یا تم از طریق مشارکت، مواجهه و تقابل به مخاطب انتقال یابد.»
وی ادامه داد: «این نوع کارهای خیلی دشوار است زیرا واکنش مخاطب قابل پیش‌بینی نیست. شما نمی‌دانید مخاطب چه واکنشی نشان می‌دهد. ممکن است یک شب یک مخاطبی با گارد بیاید یا یک شب مخاطبانی باشند که مشارکت نداشته باشند. کاری که این گروه نمایشی و دکتر گیل‌آبادی انجام دادند از آن نوع کارهای دشوار در تئاتر است.یعنی منجر به تقابل، مواجهه و ارتباط مستقیم مخاطب با اثر می‌شود.»
کرمی در مورد مضمون اثر نیز بیان کرد: «مضمون اثر به نظرم یک مضمون انسانی، جاری و ضروری است و در دل مضمون روحیه مشارکت انسانی و انسان‌دوستی نهفته است که خیلی قابل اعتنا است. من از این جهت که اجرای این نمایش به خاطر توجه به چنین مضمونی با تمام حساسیت‌ها و حتی خط قرمزهایی که می‌تواند داشته باشد، شجاعت نیاز دارد، به دکتر گیل‌آبادی تبریک می‌گویم.»
وی افزود: «در شکل اجرایی نیز با استفاده از بازیگران حرفه‌ای سعی شده لحظاتی خلق شود که بتواند مشارکت مخاطب جلب شود و این نکته ظریف کار است. معمولا در این نوع کارها از نابازیگران، یا بازیگر مخاطب و یا بازیگر کنشگر استفاده می‌شود که در این اثر چنین اتفاقی نیفتاده و به نظر من این یک نوع جسارت و نوآوری است. این کار به نظرم در ارتباط با مخاطب و در انتقال آن چیزی که گروه نمایشی به دنبالش بود، اتفاق خوب و خجسته‌ای بود و بابت این شجاعت و بابت خلق این لحظات زنده و پراحساس و اثرگذار از گروه نمایشی تشکر می‌کنم.»
کیوان نخعی نیز در رابطه با این نمایش ضمن خسته نباشید به گروه، گفت: «به نظر من کار بسیار خوب و قدری عجیب و برانگیزاننده بود که موجب شگفتی می‌شد. این اثر باعث می‌شد که آدم کمی به خودش برگردد و این خیلی خوب است.»
وی در مورد شیوه اجرای نمایش بیان کرد: «شیوه اجرایی به گونه‌ای بود که کمک می‌کرد آدم بهتر و بهتر بتواند مسائل را حس کند. برای من جالب بود که بازیگران همه منسجم بودند و سعی می‌کردند ارتباط خوبی با تماشاگران برقرار کنند. در ابتدا تماشاگران پاسخ نمی‌دادند ولی از یک جایی شروع کردند به پاسخگویی و این نشان‌دهنده این نکته است که ما یک جاهایی جلوی خودمان را می‌گیریم و خودمان را در زندگی خیلی رها نمی‌کنیم. این کار برای من خیلی شگفت‌انگیز و برانگیزاننده بود و این نکته مثبت این کار است.»
فریبا متخصص نیز در مورد نمایش «سپنج رنج و شکنج فرخنده» بیان کرد: «به نظر من همین که این کار بعد از سالیان سال توانسته با تماشاچیان ارتباط برقرار کند، بسیار مهم است. به یاد دارم که بعد از انقلاب مدتی این نوع کارها بسیار رایج بود و حتی در آن زمان هم بسیار موفق بود. الان هم یک حال و هوای خیلی صمیمی وجود داشت که اصلا کسی احساس نمی‌کرد آمده و یک تئاتر می‌بیند.»
وی در مورد موضوع نمایش گفت: «من فکر می‌کنم موضوع انسانیت جنسیت ندارد. وقتی بازیگر اصلی کار فرخنده را صدا می‌زد و مخاطب قرار می‌داد و به سراغ آقایان می‌رفت، احساس می‌کردم که درست می‌رود. بر خلاف اسم فرخنده که به معنای مبارک است، در حقیقت آن کاراکتر به نوعی نافرخنده بود و واقعا با شرایط سختی که این فرخنده‌های دور و بر ما دارند، که شاید خودمان هم یکی از آنها باشیم عمری است که با مشکلات زندگی دست و پنجه نرم می‌کنیم.»
متخصص ادامه داد: «من فکر می‌کنم همیشه از بدو تاریخ و بدو تولد فشار و زور و ظلم بر زنان ما حاکم بوده و به همین دلیل است که هر جا می‌بینید توطئه‌ای رخ داده، می‌گویند پای یک زن در میان است، زیرا زنان همیشه به قدری تحت فشار قرار گرفته‌اند که همواره به دنبال یک راه چاره بوده‌اند و همیشه زمانی که زورشان نمی‌رسیده، راه چاره‌شان بسیار خطرناک می‌شده و به همین دلیل و به خاطر آن فشار و جبری که تاریخ بر زنان روا داشته، همیشه به دنبال یک راهی برای گریز بوده‌اند.»
وی افزود: «وقتی بازیگر نمایش مرا روی صحنه برد و به من گفت فرخنده، گفتم نه، من توی دهن کسی میزنم که به من بگوید فرخنده. منظورم اصلا آن شخص خاص نبود، بلکه منظورم همان جبر و زوری بود که همیشه به زنان اعمال شده که البته فکر می‌کنم الان دیگر زنان ما چنین چیزهایی را تحمل نمی‌کنند.»
نمایش «سپنج رنج و شکنج فرخنده» بر اساس نوشته‌ای از مجموعه «تک نگاره‌های محمود استاد محمد برای سکوت» به کارگردانی شهرام گیل‌آبادی و با بازی فریدون محرابی، شمسی صادقی، نوشین حسن‌زاده، رویا فلاحی و نازنین مهیمنی و با آواز قربان نجفی تا 31 شهریورماه هر شب ساعت 20 در پلاتوی اجرای تئاتر شهر روی صحنه می‌رود.
سایر عوامل این نمایش عبارتند از: هانیه جوادی‌منش دستیار کارگردان، سحر طلایی سرپرست گروه، میثم صفری طراح نور، فرشاد محمدی صدابردار، طاهر مهدوی و ستاره خدایی راهنمای فرهنگی، داوود نمدکلاهی مسئول پلاتو، فرشاد آذرنیا نور و صدا، احسان رافتی عکس و ایمان خاکسار طراح گرافیک.
