سلبریتی ها از ذهنیت تا واقعیت،از هویت تا ماهیت واز تمهید تا تهدید

سردار"سعید منتظرالمهدی " دستیار فرمانده سایبری نیروهای مسلح و مشاور فرمانده ناجا در یادداشتی اختصاصی که در اختیار « دیباچه »  قرار داد، نوشت:

سلبریتی ها بدلیل داشتن ارتباط دوسویه با جامعه می توانند با ورود به عرصه عمومی ضمن راه اندازی گفتمان های خاص ،به رفتارهای شهروندان جامعه سمت وسو بخشند و بدین سبب از یک سو فرصت اند و قابل ستایش واز سوی دیگر در برخی جهات برای الگو پذیری جامعه بویژه نسل جوان ، تهدید محسوب می شوند.

 تامل در متون کهن نظیر اودیسه هومر ، دون کیشوت  سروانتی ، شاهنامه فردوسی و ... چنین می نمایاند که آدمی از همان آغاز حیات خویش نیازمند اسطوره ها، قهرمانان و مدل هایی بوده است که نه تنها رفتار جمعی  و فردی خویش را با آنان همسو و هم جهت سازد بلکه حرمان ها و ناکامی ها  و کهتری های خود را با آنها تسلی بخشد و آرمان ها و آرزوهای دور و دراز خود را از طریق همذات پنداری با آنان تحقق یافته تلقی نماید.

علیرغم قدمت نیاز به الگو بویژه نیاز به الگوهای آرمانی ، مفهوم سلبریتی ( celebrity) مفهومی بیش و کم جدید است که تنها در چند دهه اخیر اشتهار عام یافته است . با این وصف، قدمت سلبریتی را می توان در سه دوره زمانی جستجو کرد : دوره پیشامدرن ، دوره مدرن و دوره پسا مدرن . در دوره نخستین یعنی دوران پیشامدرن ، سلبریتی ها قهرمانانی بودند که بواسطه درخشش در صحنه های کارزار اشتهار عام می یافتند و در نزد همگان به اسطوره و عاملی برای افتخار ملی تبدیل می شدند و نام آنها در کتب حماسی و منظومه های مشهور ثبت و ضبط می گردید . اما در دنیای مدرن ، به مدد رسانه هایی همچون روزنامه ها، سینما، رادیو و تلویزیون ، سلبریتی ها، ماهیتی متفاوت از گذشته پیدا کردند و نه تنها بر شمار آنها افزوده شد، بلکه زمینی تر شدند و کارکرد آنان گسترش یافت. از همین روی، در این دوران، سلبریتی ها  به الگوهای نقش تبدیل شدند و همزمان،  پوشش و آرایش و نحوه گویش افراد جامعه ، بویژه نوجوانان و جوانان را تحت تاثیر خود قرار دادند.
سرانجام ، در دوران پسامدرن و با حضور پر رنگ رسانه های اجتماعی ،نه تنها کارکردهای سلبریتی ها بسط روز افزونی یافت، بلکه انها خود به رسانه ای جدید تبدیل شدند . از همین روی ، اینک در ادبیات قدرت از سلبریتی ها  به عنوان منابع قدرت نرم ، یاد می کنند. چه ، حکومت ها  و نیز گروه ها با بهره گیری ازاین گونه افراد می توانند اراده خود را بر دیگران تحمیل کنند و برای خود تولید قدرت ، ثروت ، منزلت و اعتبار نمایند.

شاید بتوان "آلبرت بندورا "، خالق نظریه الگو گیری اجتماعی ، را در شمار نخستین کسانی دانست که از ویژگی های افراد مشهور سخن گفته است. "هاولند" نیز با بر شمردن ویژگی های منابع نافذ، شماری از خصائص این گونه  افراد را بر شمرده، که برخوداری از حُسن شهرت،متخصص و حرفه ای بودن در قلمرو فعالیت خویش مورد اعتماد و وثوق بودن، کُنش های عامه پسند داشتن ،دارای جذابیت ( کلامی ، فیزیکی و ... ) ،دوست داشتنی،افتخار آفرین وفوق العاده، تلقی شدن، برخورداری ازاعتماد به نفس و حس جرات مندی بالا ونیز بهره مندی از رفتارهای نوع دوستانه ازجمله آنها محسوب می شوند.از این رو می‌توان استنباط کرد، یک سلبریتی می تواند ،یک ورزشکار قهرمان و مدال آور،یک نویسنده پر آوازه ( بویژه در قلمرو ادبیات داستانی )، یک سیاستمدار منتقد ، یک اندیشمند و عالم دینی ، یک فرمانده نام آور و مدافع وطن ،یک هنرپیشه برجسته و جذاب، یک خواننده اسطوره ای و یا یک نوازنده خلاق و فوق العاده باشد  و از آنجا که مخرج مشترک تمامی این گونه افراد داشتن شهرت است باید توجه داشت مقوله شهرت، ضمن آسان به دست آمدن،نگه داشتنش همت وهمیت همه جانبه می طلبد.

سلبریتی ها به منزله فرصت اجتماعی در دنیای امروز که زیست اجتماعی دیجیتالیزه شده است ، هم فرصت اند و هم تهدید . آنها از  آنرو فرصت اند که : می توانند به عاملی برای وفاق اجتماعی بویژه در شرایط تهدید و بحران ، تبدیل شوند،نوعی سرمایه نمادین هستند که می توان از آنها برای تحقق اهداف ملی استفاده نمود،می توان از آنها به عنوان عامل ایجاد گفتمان اجتماعی خاص در جامعه بهره برد(مثلاً گفتمان امنیت اجتماعی ، مسئولیت اجتماعی ، ....)، آنان منبع نیرومندی برای اشاعه وبهبود رفتارهای اجتماعی تلقی می شوند ،به گونه ای که می توانند رفتارهای نیکوی اجتماعی رادرمیان لایه های مختلف جامعه بسط وگسترش دهند ورفتارهای کژ مدارانه را از میان برانند، و نیز پیام رسان ملی هستند، به طوریکه می توانند پیام های ملی را به نمایندگی از مردم کشور به ملل دیگر ارسال کنند،همچنین سلبریتها به گونه ای مایه مباهات ملی به شمار می آیند چرا که شهروندان جامعه بواسطه برخورداری از چنین  انسان های شاخص ،محبوب ومقبولی ، به خود می بالند وهویت ودلبستگی ملی خود را تقویت می کنند.

سلبریتی ها در هر جامعه ای می توانند به نوعی به تهدید تبدیل شوند و این افراد شاخص و مشهور زمانی تهدید تلقی خواهند شد که : به عاملی برای نافرمانی مدنی (مثلاً در قلمرو پوشش با انتخابات ) تبدیل شوند، وارد عرصه عمومی شوند ورفتارسیاسی مردم را سمت وسو بخشند،به عامل قدرت تبدیل شوند ودر مقابل  حاکمیت عرض اندام نمایند، موجب انشقاق عمومی شوند، کارآمدی و کارآیی نهادهای حکومتی ( مثلاً هلال احمر ، سپاه و ... ) را به چالش کشند و بر جای نهادهای مدنی بنشینند،موجب سطحی شدن  ترجیحات عمومی ( مثلا در پوشش ، اندیشه و ... ) شوند، از گروهای مرجع سنتی  ( مثلاً روحانیون ) سلب اعتماد نمایند ،با رفتار و کردار خود هنجار نوخاسته ای را اشاعه  دهند، و پدیده جهانی شدن را اشاعه دهند.
 امروزه سلبریتی ها به عنوان یک واقعیت در جامعه ما مطرح هستند، آنان با پوشش و گفتار و موضع گیری خود ، بویژه با بهره گیری از شبکه های اجتماعی بر ذهن ، فکر، رفتار ، گفتار و ترجیحات شهروندان تاثیر می گذارند. آنها با ورود به عرصه عمومی نه تنها افکار عمومی را شکل می دهند بلکه می توانند با راه اندازی گفتمان های خاص ، ر فتارهای عمومی شهروندان جامعه را سمت و سو بخشند والبته از ظرفیت بالایی برای اشاعه نافرمانی مدنی نیزبرخوردار هستند.

یادمان باشد که سلبریتی صرفا در داشتن چهره دلربا ، صورت زیبا ، قد رعنا و چشم شهلا وفریبا و صدای رسا و ماندگار خلاصه نمی شود و آنچه سلبریتها را صرف خلاصه شدن از این تعاریف متمایز می کند ، برخورداری آنها از فضیلتهای انسانی و قابلیتهای علمی و توانمندیهای فرهنگی ،هنری و روش و منش و ذات انسانی وخیرخواهانه آنها ، و درعین حال ازخودگذشتگی ، ایثار و سلامت روان و داشته های واقعی آنان است، راستی یاد باد نام و یاد چهره دلربا و دوست داشتنی و مدافع جان و مال و ناموس کشورمان "سپهبد سلیمانی".