اعظم صفایی ، این روزها با نامساعد شدن وضعیت اقتصادی-معیشتی در کشور و با وجود گرانی‌های اخیر،گفته می‌شود نرخ مواد مخدر همچنان ثابت مانده و تغییری نکرده است؛ موضوعی که اگر واقعیت داشته باشد، بسیارنگران کننده بوده و نیاز به بررسی وواکاوی دارد.چرا که بالارفتن نرخ مواد مخدر می‌تواند تا حدودی به کاهش آمار اعتیاد در کشور کمک کرده و حداقل قشر ضعیف مصرف کننده را به ترک وادار کند.دکتر آرش نیک خلق،دبیر علمی انجمن زندگی بدون دخانیات و دکترای تخصصی مطالعات اعتیاد در این باره به خبرنگار حوزه اجتماعی دیباچه گفت: قیمت مواد مخدر پایین نیامده و نرخ مواد مخدر سنتی به دلیل افت قیمت کلی درافغانستان کاهش یافته است. 

این متخصص مطالعات اعتیاد در رابطه با صحت این خبر اظهار داشت: واقعیت این است، از زمانی که نرخ دلار افزایش یافت،نرخ مواد مخدر صنعتی به دلیل وابستگی نرخ مواد پیش سازشان به قیمت دلار بالا تر هم رفته است؛ درواقع نمی‌دانم که شایعه ارزان ماندن نرخ مواد از کجا سرچشمه می‌گیرد. ما یک سری مواد مخدر سنتی مانند تریاک داریم و ماده‌ای که از آن هروئین درست می‌شود. در سال میلادی گذشته،تولید این مواد در افغانستان که مهمترین مرکز تولید مواد مخدر سنتی است بالا رفته است یعنی تقریبا دو برابر شده و بالطبع در بازار جهانی قیمت آن کاهش یافته است. ولیکن در داخل ایران مسآله بالا رفتن قیمت دلار،باعث شده تا این افزایش به چشم نیاید و در بازار حدودا بین سه تا چهار درصد شاهد کاهش قیمت مواد مخدر سنتی باشیم . اما همانطور که گفتم در رابطه با قیمت موادمخدر صنعتی همچون شیشه این قضیه فرق می‌کند و قیمت این ماده حدودا سه برابر شده است؛به طوری که این قیمت از کیلویی 30 میلیون به 90 تا 100 میلیون تومان رسیده است.

10 هزار میلیارد تومان خسارت سالانه از مصرف مواد مخدر در کشور

وی افزود: البته تغییر نرخ تنها وابسته به مسأله دلار نیست، اگرچه در برآورد نرخ مواد مخدر در ایران دستگاه‌های مختلفی اعم از ستاد مبارزه با مواد مخدر،بهزیستی ووزارت بهداشت فعال هستند،اما در مسأله اقتصادی مواد مخدر هرکدام به فراخور حوزه خود این موضوع را تحت پوشش قرار داده‌ و اقداماتی انجام داده‌اند. اما هیچ کدام از این برآوردها همانند اقداماتی که در کشورهای پیشرفته انجام شده نظام مند و مبتنی بر روش شناسی نبوده است. به همین دلیل ما آمار دقیقی از مسآله اقتصادی مواد مخدر،نداریم اما آنچه به شکل کلی می‌توان گفت این است که اولا کشور ما از این نظر، کشوری در معرض است و با مهمترین تولید کننده‌های مواد مخدر همچون افغانستان وپاکستان هم مرز بوده و به نوعی رابط این کشورها با اروپا است ؛ به همین خاطر سهم بالایی از هزینه‌های مواد مخدر را کشور ما می‌پردازد و بر طبق برآوردی کلی ایران، سالانه، ده هزار میلیارد تومان،خسارت برای مصرف مواد مخدر می‌پردازد.

نرخ مواد مخدر در استان های مختلف یکسان نیست

دبیر انجمن علمی زندگی بدون دخانیات در ادامه اظهار داشت: نرخ مواد مخدر در استان‌های مختلف متفاوت است؛برای مثال قیمتی که برای یک کیلو تریاک در کرمان پرداخت می‌شود با قیمتی که درتهران و یا آذربایجان غربی در نظر گرفته می‌شود،متفاوت است.البته این مسأله مالی، اقتصادی در کل دنیا اثر گذاشته است و تنها مختص ایران نیست؛ بر طبق آماری که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، نزدیک به 1600 میلیارد دلار، بار مالی مواد مخدر است که تقریبا یک سوم تا نصف این رقم سود خالص است؛یعنی مرز سود بالایی در این زمینه داشته‌ایم که شاید موضوع افزایش دلار تأثیری زیادی برآن نداشته است. علت آن هم این موضوع است که پیش سازهایی که با دلار خریداری می‌شوندو در سود خالص آخری سهم دارند تنها بخشی از هزینه را تحت تاثیر قرار می دهند؛ به طور نمونه در زمینه قلیان که حدودا بین 5 تا 20 هزار تومان به فروش می رسد اگر قیمت تنباکویی که مشمول مالیات است را سه برابر کنیم،این سه برابر شدن باعث سه برابر شدن قیمت قلیان نمی‌شود زیرا این تغییر نرخ تنها به دلیل افزایش نرخ قسمت کوچکی از قلیان بوده و چون آستانه سود بالایی دارد فروشنده می‌تواند با همان قیمت قبلی هم آن را عرضه و ضرری هم نداشته باشد که این موضوع در زمینه تولید مواد صنعتی نیز قابل تعمیم است.

ناخالصی مواد را بیشتر می‎‌کنند

وی افزود: در رابطه با مواد مخدر هم وضع به همین صورت است و مواد فروشان ترفندهای بسیاری برای پایین آوردن قیمت دارند؛ یکی از این ترفندها،افزایش ناخالصی‌ها است. سربی که داخل تریاک می‌زنند و ناخالصی هایی که در داخل شیشه وجود دارد به وضوح مشخص است ؛ در قسمتهایی از جنوب شهر، طبیعتا نرخ مواد مخدر پایین تر و ناخالصی بیشتراست و در شمال شهر قیمت بالاتر و ناخالصی کمتر است. بنابراین برای پایین آوردن قیمت کیفیت را پایین می‌آورند. این کار باعث می‌شود که عوارض مصرف مواد مخدر، بالاتر برود و معتادان به معتادان متجاهر (معتادان تابلو) تبدیل شوند. در عین حال افزایش قیمت‌ها،فرصت خوبی برای تشویق معتادان به ترک است که اگر از این فرصت استفاده نشود این افراد از لحاظ اجتماعی،خانوادگی و جسمی روز به روز وضعیت بدتری پیدا می‌کنند.

افت قیمت نداشته‌ایم

دکتر نیک خلق ضمن اشاره به وجود مافیا در دخانیات، بیان داشت: دخانیات دارای مافیا است که قیمت‌ها را تعیین کرده و حتی قادر به پایین نگه داشتن قیمتها است؛ اما در زمینه مواد مخدر در ایران مافیای یکپارچه‌ای وجود ندارد که بتواند قیمت‌ها را در دست بگیرد( مانند افغانستان و کلمبیا). فروش مواد مخدر در ایران بیشتر به عرضه، تقاضا ومسائل قانونی بستگی دارد بطور مثال نیروی انتظامی یکباره طی عملیاتی اقدام به جمع آوری معتادان متهاجر و یا دستگیری موادفروشان می‌کند و یا طی اقداماتی لابراتورهای شیشه را کشف و منهدم می‌کنند و این موضوعات باعث شده است که قیمت مواد مخدر صنعتی بالا برود و در حال حاضر نرخ این مواد بین 90 تا 100 میلیون تومان است درحالیکه قبلا 30 میلیون تومان بوده است. درواقع قیمت مواد مخدر پایین نیامده و نرخ مواد مخدر سنتی به دلیل افت قیمت کلی درافغانستان کاهش یافته است .

تبعات بالا رفتن نرخ مواد مخدر

وی در رابطه با تبعات بالا رفتن نرخ مواد مخدر صنعتی اظهار داشت: معمولا افراد مصرف کننده چند مصرفی هستند یعنی مواد مخدر متفاوتی را مصرف می‌کنند و اگر یک ماده قیمت بالایی پیدا کند،به سراغ مواد دیگر می‌روند. به همین خاطر به نظر می‌رسد در آینده‌ای نزدیک شاهد روی آوردن به مواد مخدر سنتی نظیر تریاک و هروئین باشیم که البته اتفاق بدی نیست زیرا عوارض مصرف شیشه بسیار بیشتر و ترک آن سخت تر است. اگر فرد بتواند مصرف مخدری، سنتی را جایگزین مصرف شیشه کند قطعا راحت تر قادر به ترک است و این گونه به نظر می‌رسد که دولت هم باید از این فرصت امروزی برای کاهش آمار اعتیاد، استفاده کند؛ بالطبع عده‌ای با حمایت قادر به رهایی از شر این مواد ویرانگر هستند.

اما متأسفانه عده دیگری به سمت مصرف مواد ارزان تر و ترکیباتی می‌روند که ناخالصی دارند و با وخیم شدن وضع اقتصادی،اجتماعی و جسمی این افراد خانواده های آنها و جامعه را تحت تأثیر قرار خواهد داد. این قضیه درواقع دو سر شمشیر است هم می‌تواند خوب باشد و هم وضعیت را بغرنج تر کند.

مصرف گل شایع می‌شود

این متخصص مطالعات اعتیاد ضمن اشاره به این موضوع که گرایش به مصرف همزمان مخدر "گل "و" قرص‌ها" افزایش یافته گفت: مصرف کنندگان، برای اینکه بتوانند خود را در آستانه مناسبی که برایشان قابل تحمل باشد قرار دهند مجبور هستند از مواد مختلف به صورت جایگزین استفاده کنند و موادی مانند گل که تولید داخل بوده و مزارع آن در کشوراست؛ از جمله این مواد جایگزین است وحداکثر فشاری که با افزایش دلار به تولید آن وارد میشود مانند بقیه کشاورزی‌ها است و عملا قیمت این ماده را خیلی بالا نمی‌برد، در نتیجه مصرف گل افزایش می‌یابد.

در ایران آمار مصرف مواد مخدر خیلی مشخص نیست زیرا مسأله اعتیاد موضوع مخفی جامعه است. اما با براوردی آماری ، انتظار می‌رود در چند ماهه اخیر مصرف شیشه پایین و مصرف تریاک و هروئین بالا برود و افرادی که هروئین استنشاقی مصرف می‌کنند رو به مصرف هروئین تزریقی بیاورند و مصرف قرص‌هایی نظیر ترامادول و ماده محرک گل بالاتر برود.