دیباچه: سی‌پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با تغییراتی بنیادین در زمینه برگزاری مواجه شده است اما کمک‌هزینه‌ها کوچکترین تغییری نداشته‌اند

 

به گزارش خبرنگار تئاتر دیباچه؛ امروز؛ دوشنبه، چهارم مردادماه، سعید اسدی؛ دبیر سی‌وپنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در نشستی خبری به ارائه توضیح درباره این دوره از جشنواره می‌پردازد. به همین بهانه فراخوان این سی‌وچهارمین و سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر فجر را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

محورهای مورد تاکید با دو تغییر پیگیری می‌شوند

در این دوره از جشنواره تئاتر فجر، 10 محور مورد تاکید معرفی شده اند که در این میان؛ هشت مورد ارزش‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، بهره‌گیری از مفاهیم و جلوه‌های فرهنگ، تاریخ و ادبیات غنی ایرانی‌اسلامی، توجه به تئاتر ایرانی در جهت توسعه فرهنگی، نگاه کاوشگرانه و مدبرانه به جامعه، مسائل اجتماعی و اخلاق مدنی، اندیشه‌ورزی و ارتقاء ذائقه فرهنگی و هنری جامعه از طریق هنر شریف تئاتر، اهمیت دادن به روابط بینا فرهنگی و بهره‌گیری از زمینه‌های بومی، توجه به مفاهیم و ارزش‌های والای فراگیر، جهانی و مشترک انسانی و نفی خشونت، کشتار، تروریسم و جنگ‌طلبی و کوشش برای صلح جهانی؛ با محورهای فراخوان دوره پیشین جشنواره مشترک است.

اما در این دوره دو مساله دیگر؛ کوشش برای نگاهی ویژه به اقتصاد مقاومتی در جهت تحقق کاربردی آن و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در همه عرصه‌های زندگی و هنر، مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته‌اند. این دو محور؛ فراخوان جشنواره را به‌روز کرده‌اند تا شعارهای سال 95 در فراخوان در نظر گرفته شده باشد.

از اهمیت جوانان تا باز تعریف بخش بین‌الملل

بخش‌های جشنواره نیز مورد تغییرات بنیادینی قرار گرفته‌اند تا جشنواره‌ای متفاوت را شاهد باشیم:

تعداد آثار حاضر در نسل نو افزایش یافت

در بخش نسل نو همچون دوره گذشته، نهایتا هشت اثر از سوی جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی سال ۱۳۹۵ به ستاد جشنواره معرفی می‌شوند که دو نمایش؛ آثار برگزیده این جشنواره هستند و مورد ارزیابی قرار می‌گیرند اما در بخش معرفی آثار از سوی جشنواره‌های تئاتر معتبر درون دانشگاهی، شاهد تغییری کوچک هستیم، در سال گذشته از این بخش حداکثر چهار اثر به جشنواره معرفی می‌شدند که این تعداد، به سه اثر کاهش یافته است. پایان‌نامه‌های اجرایی کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته نمایش و اجراهای عمومی آثار جوانان در تالارهای نمایش سراسر کشور نیز با شرایطی نظیر سال گذشته در این بخش حضور دارند.

همچون سال گذشته، بخش نسل نو صرفا مختص متقاضیان زیر ۳۵ سال است؛ همچنین این افراد نباید بیش از دو بار به عنوان صاحب اثر صحنه‌ای در جشنواره تئاتر فجر شرکت کرده باشند اما در بخش شرایط آثار حاضر در جشنواره، شاهد تفاوت‌هایی نسبت به سال گذشته هستیم؛ در دوره گذشته آثار متقاضی غیردانشگاهی، باید حداقل 10 اجرای عمومی را تجربه می‌کردند اما این تعداد در دوره جدید، به هفت اجرا کاهش یافته است.



همچنین بندی در مورد آثاری که به عنوان پایان‌نامه تحصیلی مقاطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، متقاضی حضور در این بخش هستند اضافه شده است. بر اساس این بند، این آثار باید به همراه معرفی‌نامه از استاد راهنما، مستنداتی را، مبنی بر انجام دفاعیه در دانشگاه مطبوع خود، به دبیرخانه ارائه کنند.

نکته دیگر این است که در فراخوان اعلام شده است به استثنای دو اثر برگزیده جشنواره تئاتر دانشگاهی که از به‌صورت مستقیم از این جشنواره به تئاتر فجر راه یافته‌اند، معرفی نمایش‌های دیگر از سوی جشنواره‌های دانشگاهی به معنای پذیرش آن آثار در مرحله نهایی نیست و تمامی آثار متقاضی، اعم از جشنواره‌ای و غیرجشنواره‌ای، توسط گروه انتخاب این بخش ارزیابی می‌شوند. همچنین در فراخوان ذکر شده است دو نمایشی که برای حضور مستقیم از سوی جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی به دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر معرفی می‌شوند، باید شرایط عمومی اجرا در جشنواره فجر را دارا باشند و مراحل کسب مجوز اجرا در شورای ارزشیابی و نظارت بر تئاتر را بگذرانند اما در زمینه اولویت انتخاب آثار، شاهد تغییری نیستیم.

در فراخوان سی‌وچهارمین جشنواره تئاتر فجر، حداکثر تعداد نمایش‌های حاضر در بخش نسل نو، هشت نمایش اعلام شده بود که امسال این تعداد به 10 اثر افزایش یافته است.

یکی دیگر از تغییرات بنیادین در بخش نسل نو این است که در دوره گذشته آثار حاضر در این بخش از رقابت کنار گذاشته شده بودند اما امسال این آثار می‌توانند در بخش رقابتی نیز حاضر باشند.

یکی از مواردی که بدون کوچکترین تغییری باقی مانده؛ کمک‌هزینه جشنواره است. گروه‌های راه یافته به بخش نسل نو، حداقل چهار و حداکثر هشت‌میلیون تومان کمک‌هزینه دریافت می‌کنند.

نکته دیگری که در فراخوان بخش نسل نو به چشم می‌خورد و نسبت به سال گذشته تغییری بنیادین به حساب می‌آید، حضور داشتن آثار بخش نسل نو در مسابقه است که برای جوانان خبر مطلوبی به حساب می‌آید. سال گذشته آثار نسل نو به شکل رقابتی برگزار نمی‌شد و آثار جوانان مورد ارزیابی قرار نمی‌گرفتند.

تعداد آثار بخش مرور نیز افزایش یافت اما کمک‌هزینه‌ها تغییری نکردند

بخش مرور همچون دوره گذشته، از دو بخش تولیدات اجرا شده در تالارهای نمایشی کشور و برگزیدگان جشنواره­ های تئاتر استانی تشکیل شده است.

در بخش تولیدات اجرا شده در تالارهای نمایشی کشور در دوره سی‌وچهارم، 35 اثر به بخش نهایی راه می‌یافتند اما در این دوره تعداد آثار حاضر در این بخش به 40 نمایش رسیده است. همچنین در دوره گذشته آثاری که از دی‌ماه 93 الی آبان‌ماه 94 روی صحنه رفته بودند مورد ارزیابی قرار می‌گرفتند اما در سی‌وپنجمین جشنواره تئاتر فجر، این زمان به آثار روی صحنه از آذزماه 94 لغایت آبانه‌ماه 95 تغییر یافته است

همچنین در بخش برگزیدگان جشنواره­های تئاتر استانی نیز شاهد تغییراتی هستیم. در این بخش، بندی افزوده شده است که بر اساس آن، دبیرخانه جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر اعلام کرده است، در فرایند انتخاب آثار، از نمایش‌های برگزیده تئاتر استانها، جهت شرکت در مرحله نهایی، تعهدی برای بررسی انتخاب‌های بیشتر داوران جشنواره‌های استانی نخواهد داشت و منحصرا دو اثری را که از سوی هیات داوران این جشنواره‌ها، به ترتیب اولویت، معرفی می‌شوند مورد بررسی قرار می‌گیرند. شاید این بند پس از حاشیه‌هایی که برای جشنواره فجر استانی تبریز اتفاق افتاد و اعتراض هنرمندان این استان نسبت به اعلام شدن نمایشی که از سوی هیات داوران در رتبه سوم قرار داشت و نادیده گرفته شدن دو نمایش برگزیده این جشنواره، در فراخوان گنجانده شده است.

اما در زمینه حداکثر آثار حاضر در بخش برگزیدگان جشنواره­های تئاتر استانی نیز شاهد تغییر هستیم. امسال از این بخش حداکثر 15 اثر به جشنواره راه پیدا می‌کنند که این عدد در جشنواره قبلی، 10 نمایش پیش‌بینی شده بود.

با توجه به اینکه هر یک از بخش‌های مروز جشنواره تئاتر فجر پنج اثر افزوده شده‌اند؛ تعداد آثار حاضر در این بخش با 10 نمایش افزایش مواجه بوده‌اند. تعداد آثار حاضر در بخش مرور، 55 نمایش است.

در بخش کمک‌هزینه‌های مرور نسبت به سال گذشته، یک تغییر وجود دارد. در دوره گذشته شرایط به این ترتیب بود که گروه‌های راه یافته به جشنواره اعم از تولیدات اجرا شده و برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استانی، حداقل پنج و حداکثر 10میلیون تومان کمک‌هزینه دریافت می‌کنند اما در دوره جدید، این مبلغ مختص تولیدات اجرا شده در سالن‌های تئاتر است و برای برگزیدگان جشنواره تئاتر فجر استانی، مبلغی میان سه الی شش میلیون تومان دریافت می‌کنند.

تازه‌های تئاتر از بخش صحنه‌ای حذف شد

شاید بزرگ‌ترین تفاوت این دوره با دوره گذشته، حذف شدن بخش تازه‌های تئاتر صحنه‌ای از جشنواره تئاتر فجر است.

با حذف شدن این بخش، 10 نمایش از تعداد آثار حاضر در بخش صحنه‌ای جشنواره کاسته می‌شود که این مساله با افزوده شدن مجموع 12 نمایش به بخش‌های نسل نو و مرور، جبران می‌شود اما یکی از بخش‌هایی که بیشترین کمک‌هزینه جشنواره را از آن خود کرده بود، بخش تازه‌های تئاتر بود. این کمک‌هزینه حداقل هشت و حداکثر 18 میلیون تومان بود و باید دید این مبلغ در کدام بخش از جشنواره هزینه می‌شود.

تئاتر ملل؛ نظام‌مند شد

در بخش تئاتر ملل، بندی افزوده شده است که بر اساس آن، همکاری گروه‌های ایرانی با گروه‌ها و کمپانی‌های تئاتر غیر ایرانی، تنها مشروط به ارائه درخواست از سوی گروه یا کمپانی غیر ایرانی به امور بین‌الملل جشنواره، به عنوان نمایش متقاضی شرکت در بخش تئاتر ملل، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. بدیهی است تشخیص این امر مبتنی بر هویت گروه یا کمپانی پیشنهاد دهنده و ملاحظه اطلاعات و اسناد معتبر در دبیرخانه جشنواره صورت خواهد پذیرفت.

این بند باعث می‌شود گروه‌های ایرانی با آوردن یک اجراگر یا عضو غیر ایرانی در گروه، به عنوان نمایش در بخش بین‌الملل شرکت نکنند و نمایش‌های بخش بین‌الملل به صورت واقعی از کشورهای دیگر در جشنواره شرکت کرده باشند.

بخش مهمان به فراخوان افزوده شد

در فراخوان این دوره بخش مهمان نیز به بخش‌های جشنواره افزوده شده است. این بخش که در دوره گذشته جشنواره حضور داشت، در فراخوان گنجانده نشده بود و به‌نوعی ناگهانی به جشنواره افزوده شد.

بر اساس فراخوان، برای این بخش از سوی دبیر جشنواره تعدادی از گروه‌های حرفه‌ای نمایشی برای تولید و ارائة آثار جدید، متناسب با شرایط و مقدورات جشنواره دعوت می‌شوند.

جوانان در بخش مسابقه دیده شدند

بخش رقابتی جشنواره،کاملا تغییر کرده است. بخش رقابتی آثار صحنه‌ای شامل دو زیر بخش «مسابقه تئاتر بین‌الملل» و «مسابقه جوانان» است. بدین ترتیب که مسابقه تئاتر ایران و بین‌الملل در یکدیگر ادغام شده‌اند و مسابقه تئاتر بین‌الملل را تشکیل می‌دهند و مسابقه جوانان رقابت جدیدی برای حضور جوانان در جشنواره را پدید آورده است.

دبیر خانه جشنواره از میان همه نمایش‌های پذیرفته شده در بخش‌های مرور تئاتر ایران و تئاتر ملل، آثاری را بنا به تقاضای کارگردانان آثار و نظر گروه­های انتخاب برای حضور در بخش مسابقه تئاتر بین‌الملل انتخاب می‌کند. با توجه به حذف شدن بخش تازه‌های تئاتر ایران، این بخش شاهد تغییر شده است. نکته دیگر این است که بخش مهمان در مسابقه تئاتر ایران حضور ندارد درحالی‌که این بخش سال گذشته در مسابقه تئاتر ایران حضور داشت.

در این فراخوان تغییر دیگری را نیز شاهد بوده‌ایم. گروه‌های ایرانی پذیرفته شده در مسابقه بین‌الملل، باید متن نمایشنامه خود را به زبان انگلیسی ترجمه کنند و آن را در فرمتی که امکان اجرا شدن برای آگاهی تماشاگران و داوران غیر ایرانی داشته باشد،آماده کنند. انجام این امر در این دوره از جشنواره الزامی است و فقدان آن ، نمایش را از فرایند رقابت خارج خواهد کرد. این اقدام جشنواره سبب می‌شود ارتباط هنرمندان و داوران خارجی با آثار ایرانی بیشتر شود.

طبق اعلام فراخوان، حداکثر ۳۳ اثر در مسابقه بین‌الملل حضور خواهند داشت و به این ظرفیت به هیچ وجه افزوده نخواهد شد.

در بخش «مسابقه تئاتر جوانان» آثار متقاضی از بخش نسل نو و آثاری که در بخش مرور تئاتر ایران حضور دارند، مشروط بر اینکه کارگردان اثر زیر ۳۵ سال سن داشته باشد، می‌توانند خواهان حضور در این بخش رقابتی باشند.

حداکثر ۲۲ اثر می‌توانند در بخش مسابقه جوانان حضور داشته باشند.

بخش تئاتر خیابانی کن فیکون شد

بخش تئاتر خیابانی در این دوره از جشنواره کاملا دگرگون شده است و با نام «اجراهای محیطی، تعاملی و دیگر گونه‌های اجرایی تئاتر بیرونی» شناخته می‌شود. در این بخش چهار زیربخش تئاتر خیابانی، تئاتر محیطی، تئاتر شورایی و اجراهای آلترناتیو در نظر گرفته شده است.

بخش مرور تئاتر بیرونی، همچون سال گذشته اجرا می‌شود اما بخش تولیدات تازه، مختص آثاری است که بر پایه محورهای مورد تأکید فراخوان و متناسب با نام‌گذاری سال ۱۳۹۵ (اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل) و در گونه‌های تئاتر خیابانی، تئاتر محیطی، تئاتر شورایی و اجراهای آلترناتیو در تولید شوند.

البته همچون بخش‌های گذشته در زمینه کمک‌هزینه‌های بخش خیابانی نیز شاهد تغییری نیستیم و این بخش همچون سال گذشته با کمک‌هزینه سه الی پنج میلیون تومانی برگزار می‌شود.

بخش مسابقه این نوع تئاتر، در هر دو بخش مرور و تازه‌ها برگزار می‌شود.

آثار با کیفیت ارائه شوند

تغییر مهم دیگری که در فراخوان دیده می‌شود، در زمینه نحوه ارائه آثار به جشنواره است. تمام آثار همچون سال گذشته باید به صورت ضبط شده ارائه شوند. در این دوره تسهیلاتی در نظر گرفته شده است.

دبیرخانه جشنواره اعلام کرده است که محدودیت ویژه‌ای را برای بهره بردن از چند دوربین و زاویه در تصویر برداری نمایش‌ها لحاظ نمی‌کند، اما توصیه می‌شود برای تهیه نسخه تصویری نمایش ، متقاضیان به شرایطی که بتواند خصلت‌های تئاتری اثر را بیشتر نشان دهد توجه کنند.

نکته دوم این است که بر اساس این فراخوان، نسخه تصویری نمایش می‌تواند از اجرای عمومی و یا اجرای در جشنواره، یا اجرایی ویژه برای تصویر برداری با کیفیت‌تر ضبط شده باشد.

همچنین اعلام شده است که کارگردان اثر می تواند تأکیدها و توضیحات لازم و راهگشا را برای بهتر دیده شدن تصویر نمایش، به صورت تصویری ضبط نموده و در ابتدای نسخه تصویری درج نماید.

این نکات، سبب می‌شود آثار با کیفیتی مناسب‌تر به جشنواره ارائه شود.

+فجر کامل شد

بخش «+ فجر» در سی‌وچهارمین جشنواره تئاتر فجر برگزار شده بود اما در فراخوان حضور نداشت که این‌بار ان بخش در فراخوان جشنواره دیده شده است. این بخش شرایط پذیرش خود را دارد و کمک‌هزینه ان نیز به تماشاخانه اختصاص می‌یابد.

مجموع آثارپذیرفته شدة نهایی دراین بخش حداقل ۵ وحداکثر ۱۱ نمایش است.

 

نویسنده: مینا صفار