فاطمه شعبانی : سالهایی نه چندان دور مردم ارتباط بهتر و نزدیک تری با طبیعت داشتند. اواخر پاییز و اوایل بهار دسته های پرندگان مهاجر بر آسمان شهرها سایه می انداختند و زمستانها که برف می­ آمد در حاشیه جاده ها آهو و میش وگاهی گرگ و روباه دیده می­شد. شهرها گسترش پیدا کرد و دست مردم از طبیعت کوتاه شد. اینجا بود که باغ وحش جای آن طبیعت بکر و حیواناتش را گرفت. اما آن حیوانات سرزنده رها در طبیعت کجا و حیوانات خواب آلود و کسل باغ وحش کجا. مهندس« احمد کرمی» رئیس اداره نظارت بر حیات وحش اداره کل حفاظت محیطی استان تهران می­گوید:« باغ وحش های تهران تحت کنترل هستند. حیوانات باغ وحش حیواناتی هستند که از طبیعت جدا شده اند و به همین دلیل این حیوانات آن خوی وحشی­گری وچابکی را ندارند.»

شرایط حیات وحش استان تهران چطور است؟

 استان تهران از لحاظ تنوع زیستی و تعداد گونه های حیات وحش از جمله پستانداران، خزندگان و پرندگان از وضعیت خوب و مطلوبی برخوردار است. ما حتی بعضی از ماههای سال درمراکز آبی پذیرای پرنده های مهاجر هستیم. ما سالانه پستانداران و گوشت خواران گونه های مختلف را در استان سرشماری می­کنیم تا برآورد جمعیتی از گونه ها داشته باشیم و بدانیم وضعیت تنوع گونه ها چگونه است.

غالبا سرشماری چه موقع انجام می­شود و امسال وضعیت چگونه بود؟

معمولاسرشماری درفصل پاییز و زمستان شروع می­شود؛ البته به فراخور مناطق فرق می­کند معمولا در مناطق کوهستانی زودتر و درمناطق کویری دیرتر شروع می­شود. زمانی که گله های نرو ماده با هم مواجه می­شوند و فصل جفت گیری است آن موقع سرشماری می­کنیم که نرو ماده باهم باشند.

امسال با این هوای خوب و باران فراوانی که داشتیم، زاد آوری چطور بود ؟

پیش بینی می­کنیم امسال زادآوری خیلی خوب باشد چون مرتع و پوشش گیاهی خوبی داریم. فصل زایمان از نیمه اردبیهشت شروع و تا خردادماه ادامه خواهد داشت. فصل زایمان به تازگی شروع شده است و برآوردجمعیت بعد از تکمیل زایمان انجام می­شود.

سالها قبل مردمی که در مسیر جاده دماوند می رفتند، در منطقه سرخه حصار کل و میش و آهو را مشاهده می­کردند که تا نزدیکی جاده پایین می­آمدند، الان چرا خبری از آنها نیست ؟

اتفاقا الان هم وضعیت همینطور است!. در حاشیه جنگل قوچ و میش وحشی می آیند، البته معمولا در مراکز مرکزی بیشترند اگر در حاشیه مناطق بیایند بیشتر به دلیل آب یا غذا است. در فصول سرد به دلیل سرما و برف شدید علوفه ها و مرتع زیر برف می­رود و حیوانات نمی­توانند تغذیه کنند. اینها یک مهاجرت سالانه از شمال به جنوب دارند از جاهایی که برف سنگین ­تر است به جاهایی که برف سبک­ تر و هوا تقریبا گرم تر است. در استان تهران و در مناطقی مثل سرخه حصار گسترش شهرها و روستاها و ایجاد جاده، باعث شده ارتباط زیستگاهی قطع و مسیرهای گذر این حیوانات از شمال به جنوب بسته شود و به اجبار حدود چند هزار راس میش به حاشیه شهرها در شهر لواسان و در حاشیه شهر ورجین می­آیند چون راه ندارند به عرصه های پایین­تر بروند و امکان تلفات جاده ای است،

 محیط بانهای ما به صورت دستی به اینها علوفه می­رسانند. درچند سال گذشته به دلیل خشکسالی که داشتیم ما برای این حیوانها چشمه ها را لایه روبی و ایجاد آبشخور سیمانی کردیم تا از آب آن تغذیه کنند. خصوصا در منطقه دشت ورامین ما به وسیله دستی و ماشین آلات و تانکر آب می­بردیم و آبشخورها را پر می­کردیم تا این حیوانات مشکل آبی نداشته باشند.

با توصیفاتی که شما کردید آیا ما نمی­توانیم از حیات وحش تهران جاذبه توریستی درست کنیم؟ 

معمولا افراد برای تماشا و مطالعه می­آیند. در اطراف شهر لواسان و ورجین حیوانات تا پشت شهر می آیند شما اگر کنار جاده بایستید می­توانید حیات وحش را ببینید. خیلی ها برای تماشا می­آیند و از دیدن حیوانات لذت می­برند.

نمی­شود یکطور ارتباط را نزدیک­تر کنیم، به جای اینکه ما بچه هایمان را به باغ وحش ببریم بتوانیم بچه ها را به مناطق حفاظت شده ببریم تا هم ارتباط برقرار کنند و هم از نزدیک با حیوانات در محیط طبیعی آشنا شوند.؟

همین اتفاق دارد می­افتد! در منطقه خجیر و سرخه حصار، خصوصا در این فصل ما مدارسی داریم که با ما هماهنگ می­کنند یا خانواده ها از ما مجوز ورود به منطقه را می­گیرند و ما اجازه می­دهیم و اینها می­آیند و تماشا می­کنند و از تماشای حیوانات لذت می­برند. معمولا در منطقه ورجین فصل زمستان این اتفاق می­افتد خصوصا زمانی که برف می­آید حیوانات از بالا دست به پایین و کنار شهر می­آیند و به راحتی می­شود آنها را تماشا کرد ما برنامه هایی داشتیم که مدارس دانش آموزان را آوردند و با کمک این دانش آموزان علف دهی داشتیم و بچه ها تماشا کردند و عکس گرفتند.

برویم سراغ باغ وحش­های موجود در تهران، به حوزه کاری شما مربوط می­شود؟

بله در حوزه کاری ما است. معمولا حیوانات موجود در باغ وحش حیواناتی هستند که به دلایل مختلف از طبیعت دور شده اند مثلا حیوان زخمی بوده یا حیوان پرورشی بوده است و نمی­تواند به طبیعت برگردد و به اجبار گونه های مختلف حیوانات را در شهر تحویل باغ وحشهای مجازمی­دهند. ما استانداردهای خاص خودمان را داریم و باغ وحش مجاز باید استانداردهای خاص را داشته باشند،مثلا می­گوییم برای هر راس قوچ یا میش باید 100 متر مربع داشته باشیدتا حیوان بتواند به راحتی بگردد، اگر باغ وحش فضای استاندارد را داشته باشند تحویل آنها می­دهیم.

کسانی که برای بازدید به باغ وحش­ها می­روند گلایه دارند که وضعیت باغ وحش های ما خیلی خوب نیست! حیوانها همگی خمار و بی­حال هستند انگار حالشان خوب نیست؟

قاعدتا حیوانات باغ وحش با حیوانی که شما در طبیعت می بینید تفاوت دارند. حیوانی که شما در طبیعت می­بیند بادیدن شما فرار می­کند و چند متردور می­شود، این حیوانات به دلایلی که عرض کردم از طبیعت دور شده است و نمی­تواند برگردند و قابلیت رهاسازی در طبیعت را ندارند. به طور مثال متاسفانه بعضی مردم بره ها را که می­بینند فکر می­کنند از مادرشان جدا شده و تنها هستند – باوجودی که ممکن است مادرش چند صد متر آن ورتر باشد- این بره ها را می­گیرند و به خانه هایشان می­برند و در خانه هایشان نگه داری می­کنند وقتی این بره بزرگ­تر می شود چون این حیوان، حیوان وحشی است مثل گوسفند و بز اهلی نیست که بتوانید در طویله نگهش دارند، نگهداری اش سخت و مشکل می­شود از طرفی این حیوان ممکن است نتواند به طبیعت برگردد چون نمی تواند نیازهای زیستی اش را در طبیعت فراهم کند چون تربیت نشده و پیش مادرش آموزش ندیده است که بتواند خودش را حفظ کند بلاجبار ما اینها را تحویل این مراکز مجاز می­دهیم که نگهداری شوند و شرایط زندگی برایشان پیش بیاید.

نظارتی برکار باغ وحش ها می­شود ؟ وضعیت سلامت این حیوانات چک و کنترل می­شود؟

قاعده براین است که باغ وحش ها باید هر سه ماه گونه هایشان را به ما اعلام کنند، اگر تلفاتی داشته اند، خروجی و ورودی و یا احیانا اگر بیماری داشتند تمام اینها را به ما اعلام می­کنند و کارشناسان ما چه در سطح استان چه درسطح شهرستان بازدید می­کنند و گزارش می­دهند و اگر خدای نکرده قصوری ببیند اخطار داده می­شود تا مشکل رفع گردد. خیالتان راحت شرایط اینها کاملا کنترل می­شود، ما در تهران باغ وحش ارم و باغ پرندگان لویزان را داریم که زبانزد هستند.

به نظرمی رسد وضعیت حیوانات باغ پرندگان بهتر از پارک ارم است،حیوانات باغ ارم انگار حالشان خوب نیست و روبه راه نیستند؟

شما نمی­توانید از یک باغ وحش، پارک ملی آفریقا را توقع داشته باشید! حیوانات باغ وحش حیواناتی هستند که از طبیعت جدا شده اند و به همین دلیل این حیوانات آن خوی وحشی­گری وچابکی را- چه حیوانات گوشت خوار چه علف خوار- ندارند. مثلا در طبیعت یک قوچ یا میش تا شما را می­بیند می­دود و سریع فرار می­کند و راه کوه را پیش می­گیرد و دور می­شود این حیوان در طبیعت این طور تربیت شده و آموزش دیده است اما حیوانی که در باغ وحش است این حیوان از طبیعت خارج شده است. مثلا ببری که درباغ وحش می­بینید انتظار دارید با دیدن شما حمله کند این ببر خوی وحشی­گری­اش سرکوب شده و از طبیعت جدا شده است. تازه بعضی از این گونه­ها پرورشی هستند. در کشورهای خارجی که درکار پرورش هستند اینها یک یا چند جفت مولد از طبیعت می­گیرند بعد ازآن مولدها حیوان می­گیرند و این پرورشی ها را به باغ وحش ها می­فروشند، این حیوان در طبیعت بزرگ نشده که خوی وحشی­گری داشته باشد.