فاطمه شعبانی : بعد از 37-38
سال پسرها در قاب همچنان 21-20 ساله مانده اند اما همه این سالها بر مادر و بقیه
رفته و ردپایش را برموها و صورتشان گذاشته است. مادر دیده که جوانش رفته اما
برگشتنش را ندیده است. گاهی با خود می‌گوید:« اگر برگردد چه شکلی است؟ یعنی پیر و موهایش
سفید شده است؟» گاه به صدای زنگ در، دلش هری می‌ریزد واز ته دل دعا می‌کند:« خدا
کند که او باشد.» هنوز دل نکنده است و هرروز از قاب عکسش می‌پرسد:« راست راستی قصد
نداری برگردی؟» این روز و روزگار
خانواده هزاران شهید مفقودالاثر دوران دفاع مقدس است. کمیته جستجوی مفقودین
نیروهای مسلح کشور سالهاست که تلاش می‌کند این خانواده ها را از چشم انتظاری دربیاورد.
نزدیک شدن به هفته دفاع مقدس و تشیع پیکر 135 شهید تازه تفحص شده بهانه ما برای
گفتگو با سردار« سید محمد باقرزاده» مسئول کمیته جستجوی مفقودین نیروهای مسلح کشور
بود.
روال کار کمیته جستجوی مفقودین چگونه است؟ هردفعه یک منطقه
عملیاتی را جستجومی‌کنید یا روی یک خط و یک مسیرخاص هستید؟
کارکمیته همانطور که از اسمش پیداست جستجو برای پیداکردن
مفقودین دفاع مقدس است و روال کار اینگونه است:ابتدا مناطقی که قابل دسترسی و
کارهای شناسایی آن تکمیل شده باشد شناسایی می‌شود و براساس اطلاعاتی که از قبل
داشتیم و همچنین مشاهدات میدانی دردستور کار قرار می‌گیردو بعد از هماهنگی با دولت
عراق نقاطی که مورد تصویت قرار گرفته است مورد کاوش قرار می‌گیرد. در حال حاضر
کلیه محورهای بصره، میسان، کوت، واسط،دیاله و کردستان عراق کاوش انجام می‌شود.
هرچند وقت درمیان می‌شنویم: یک شهید گمنام که در فلان جا به
خاک سپرده شده بود احراز هویت شده است، قضیه چیست؟ مگرنمی توانید قبل از دفن پیکرمطهر
شهدا از آنها آزمایش دی ان ای بگیرید؟
بالغ بر 5 هزار شهید در زمان جنگ و بعد از جنگ به خاک سپرده شده
اند درحالیکه شناسایی مولکولی و استفاده ا ز دی ان ای علم جدیدی است که اولین بار
آمریکایی ها شروع کننده اش بوده اند با توجه به اینکه استحصال زنجیره دی ان ای از
جسم سخت بسیار دشوار است خصوصا اگر استخوان در محیط قلیایی قرار بگیرد -که عموم
مناطق عملیاتی این خصوصیت را داشتند و نمکدار بودند- یا اگر پیکری در معرض تابش شدیدآفتاب
قرار بگیرد زنجیره دی ان ای آن گسسته می‌شود وشناسایی دشوار است در حقیقت دوستان
ما در مرکز تحقیق پزشکی کوثر توانسته اندتنها ده درصد از شهدایی که نمونه برداری
کرده ایم را تعیین هویت کنند. برخلاف تصور عامه مردم که فکر می‌کنند با آزمایش دی
ان ای به صورت مطلق می‌توان هر جنازه ای را شناسایی کرد اینطور نیست اولا تجهیزاتی
که الان هست و ما در اختیار داریم تکاپوی همه نیازهای ما را نمی‌کند، در عین حال دوستان
ما به روشهای بسیار خوبی دست پیدا کرده اند و تلاشهای خوبی داشته اند اما شناسایی
شهدای عزیز به صورت مطلق امکان پذیر نیست. اینطور نیست که همه این شهدا از طریق دی
ان ای قابل شناسایی باشند برخی از این شهدا از طریق پلاک، کارت یا سایرمدارک کمک کننده
برای شناسایی مورد شناسایی قرار می‌گیرند؛ به طورکلی بعد ازمرحله آناتومی شناسایی
مولکولی یا دی ان ای انجام می‌گیرد و این مداری دارد که در همه جای دنیا یکسان
است. مثلا در قبرس حدود 45 سال قبل جنگی بین یونان و ترکیه اتفاق افتاده و بخشی به
عنوان منطقه ترک نشین از قبرس جدا شده است درحال حاضر در آن منطقه ای که جنگ شده گروه
های مشترک ترک و یونانی زیر نظر سازمان ملل متحد و همکاری صلیب سرخ دارند کاوش می‌کنند
و از میان 2 هزار مفقودی که تا حالا داشته اند حدود هزار نفر را پیدا کرده اند واز
این هزارتا حدود 600 نفر را توانسته اند شناسایی کنند و و بخشی از
این 600 نفر را خودشان نتوانستند و نمونه ها را به آمریکا فرستادند وحتی درآمریکا
که خودش مبدا این قضیه است و دستگاههای پیشرفته دارد نتوانسته تعدادی را شناسایی
کند و با این اوصاف از هزار هنوز 400 تا گمنام است. ما این مراکز تحقیقاتی را از
نزدیک دیدیم و درجریان کارشان قرار گرفتیم و الغرض آن چیزی که تصور عامه مردم هست
که با آزمایش دی ان ای می‌توان تمام پیکرهای شهدا را شناسایی کرد تصوردرستی نیست و
باید اصلاح شود.
با این اوصاف احتمال اینکه تمام شهدای گمنام احراز هویت بشوند
وجود ندارد
قطعا همین طور است! اولا از بخش اعظم این شهدای گمنام هیچ وقت نمونه
برداری نشده است و بخشی هم والدین و نزدیکانشان در قید حیات نبوده اند ونتوانستند
بیایند و آزمایش بدهند و بخشی هم از نظر علمی امکان رسیدن به آن نقطه نیست حتی اگر
نمونه گیری کرده باشند شناسایی ممکن نیست.
با توجه به اینکه بسیاری از والدین مفقودالاثرها به سن پیری
رسیده اند و احتمال می‌رود با فوت ناگهانی دسترسی به دی ان ای شان مقدور نباشد آیا
سعی شده تا قبل از دیرشدن یک بانک دی ان ای از همه این خانواده ها تهیه شود که در
صورت پیداشدن اثری از شهدا احراز هویت شوند.؟
دراغلب استانهابا مشارکت ارتش و امور ایثارگران بنیاد شهید
توانسته اند از خانوده های شهدایی که مایل بودند نمونه بگیرند و بخشی ازآنها آمادگی
نداشتند و یا هنوز دقیق برضرورت این قضیه توجیه نشده اندطبعا خارج از مدار شناسایی
قرار گرفته اند. توصیه ما به عنوان کسانی که داریم کاوش می‌کنیم و بعداز کاوش باید
به شناسایی برسیم به دوستانمان در نیروهای مسلح و بنیاد شهید این است که حتما
نمونه ها را کامل کنندو به خانواده های شهدا هم توصیه می‌کنم که آزمایش سختی نیست و
فقط باید به یک مرکز آزمایشگاهی مراجعه کنند و مقداری خون بدهند.
کسانی که دستی از دور بر آتش دارند معتقدند تفحص و پیدا کردن
پیکر شهدا و حتی احراز هویت به نوعی پیدا
کردن داغ خانواده های مفقود الاثرها است درحالیکه اغلب این خانواده ها از آوردن
پیکر فرزندشان راضی هستند نظر شخصی شماچیست؟
آنهایی که از دور دستی برآتش دارند همیشه نظرات محیرالعقول می‌دهند!
آنها زمان جنگ هم نق می‌زدند انگار فشارجنگ روی دوش آنهاست درحالیکه روی دوش
خانواده شهدا و متدین بود. اینها با هرمسئله ای با تدفین شهدا در دانشگاهها و پارکها
وسایر مراکز خاص، باعزاداری امام حسین(ع) و با اربعین و حج هم مخالفتند و با هرکار
خیر و ارزشی مخالفت می‌کنند اینها دلشان برای خانواده های شهدا نمی‌سوزد و اینها
مشکلشان چیز دیگر است. بدنیست مقایسه کنیم یکی از توافقاتی که اخیرا بین رئیس
جمهورکره شمالی و آمریکا بوده بازگرداندن اجساد سربازهای کشته شده آمریکایی در جنک
2 کره است پس معلوم می‌شود این قضیه در مورد همه ملتها مورد قبول است. پرونده
مفقودان جنگ جهانی دوم اخیرا بسته شده است.در جنگ بوسنی و هرزگوین، رواندا شلیلی و
آرژانتین .... آنها هنوز دارند موضوع را دنبال می‌کنند. ما که تعلق خاطرمان بیشتراست
و اساسا مردم عاطفی هستیم و از لحاظ ارزشی و دینی پیکر شهید برای ما ارزش خاصی
دارد ما نمی توانیم پیکر شهدا را همینطور در بیابان رها کنیم خواسته عمومی خانواده
شهد هم مشخص است اینطور نیست که بگوییم خانواده ها نمی‌خواهند آنها ابراز تشکر می‌کنند.
از طریق سایت معراج وداع خانواده های شهدا رابعداز 36 سال می‌بینید. نمی‌شودچشم
انتظاری خانواده های شهدا و حال یعقوب گونه آنها را در فراق یوسف انکار کرد.
30 سال از قبول قطعنامه وتبادل اسراگذشته است و هنوز بعضی از خانواده های مفقود الاثرها امیدبه
زنده بودن فرزندانشان دارند؛ چند درصد این احتمال وجود دارد که آنها زنده باشند؟
در مورد شهدایی‌که در خاک عراق داشتیم همین ها هستند که عموما در
منطقه عملیاتی حضور داشتند و دارند کاوش می شوند، اما بعضی از این شهدا که ما به
عنوان شهدای معسکرات می‌شناسیم کسانی هستند که اسیر شده و مدتی در اردوگاههای عراق
بودند و یا در صحنه جنگ مجروح شدند و در بیمارستانهای عراق بعدا شهید شدند یا
اساسادر اردوگاهها بودند و بر اثر شکنجه ها و فشارها شهید شدند ما در یک مقطعی در زمان
صدام مبادله داشتیم و تعدادی از اجساد
عراقی ها را دادیم وحدود600 وخرده ای از شهدا را تحویل گرفتیم البته خود ما
درباره باقی مانده شهدای معسکرات مشغول پیگیری هستیم و تصورذهنی خود ما و بعضی از
اطلاعات و آمار این است که آن زمان همه پیکرها
را به ما تحویل نداده اند. یکی از محورهایی که درحال حاضر کاوش می‌کنیم قبرستانهای
مخفی است که تعدادی از آزادگان شهید ما در آنجا دفن شده اند و آنها را در
دستورکارمان قرارداده ایم و پیگیری می‌کنیم. چندی قبل هم تعدادی خلبان و رزمنده را
در اطراف شهر کوت پیدا کردیم وتحویل دادیم مواردی از این دست وجود دارد اما اینکه
کسی زنده باشد ماتمام عراق را از این جهت اشراف داریم و بعد از سقوط صدام معنا
ندارد؛ شایعاتی است که افراد مغرض این را می‌گویند تا درخانواده شهدا التهاب ایجاد
کنند مثلا می‌گویند اینها رابه مصر، اردن یا قطر برده اند این حرفها پایه و اساس ندارد و دلیلی
ندارد که این کار را بکنند. در ایران هم زنده اسیری وجود ندارد و همه را در زمان صدام
چه نظامی و چه غیرنظامی همه مبادله شدند و شایعاتی مبنی بر زنده بودن افراد در خاک عراق یا کشورهای عربی بی‌اساس است و هیچ
دلیل قانع کننده و عقلانی وجود ندارد.
