به گزارش دیباچه یحیی دهقانی - مدیر کمیته علمی و فرهنگی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران - در نشست رسانه‌ای کمیته علمی و فرهنگی سی‌امین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که امروز (سه‌شنبه، ۱۰ اسفندماه) برگزار شد با بیان این‌که یکی از دغدغه‌های سالیان دراز در ارتباط با نمایشگاه کتاب وجهه فروشگاهی نمایشگاه بوده است اظهار کرد: همیشه این نقد بر نمایشگاه بین‌المللی کتاب وارد است که چرا این نمایشگاه به فروشگاه تبدیل شده است. چیزی که مهم است این است که بخش فرهنگی و جنبه علمی آن را پررنگ‌تر کنیم تا نمایشگاه صرفا فروش کتاب نباشد.

او افزود: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تنها نمایشگاهی نیست که فروش در آن اهمیت بیشتری دارد اما در نمایشگاه‌هایی مانند فرانکفورت و لندن فروش معنی ندارد. ما علاقه‌مندیم که نمایشگاه کتاب تهران نیز مانند این نمایشگاه‌ها بشود و نمایشگاه را از فروش به سمت فرهنگی و علمی هدایت کنیم.

دهقانی با بیان این‌که دولت عزمش را جزم کرده تا نمایشگاه را به بخش خصوصی واگذار کند، گفت: کارهای کمیته علمی و فرهنگی در سه محور برگزار می‌شود؛ بخش اول کمیته علمی است که نشست‌های علمی زیر نظر این کمیته است و بیشتر مسائل مربوط به حوزه نشر، برندسازی، رایت، توزیع و فروش در آن  پیش‌بینی شده است و کارگاه‌هایی را در رابطه با این مسائل برگزار می‌کنیم تا به تولید محتوا، تولید فنی و مباحث پیرامونی نشر مانند قوانین کار، مالیات و... بپردازیم.

او ادامه داد: بخش دوم فعالیت فرهنگی است که بیشتر مربوط به کارنامه نشر است و حوزه کودک و نوجوان در آن‌جا بررسی می‌شود. همچنین چهار سالن را  به تشکل‌ها اختصاص می‌دهیم با عنوان سرای اهل تشکل که برنامه‌ها و نشست‌ها در آن‌جا برگزار می‌شود. بخش سوم مربوط به پاتوغ اهل قلم است که از سال گذشته با این عنوان شروع به کار کرده و محلی برای حضور نویسندگان، مترجمان و اهالی قلم به معنای عام است.

در بخش دیگری از نشست فتح‌الله فروغی - معاون کمیته علمی و فرهنگی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران -  با تأکید بر این‌که جنبه فروشگاهی بر جنبه فرهنگی غلبه یافته است گفت:‌ هدف اصلی ما ارتقای سطح علمی - فرهنگی نمایشگاه بین‌المللی کتاب است. از سال گذشته  بر آن شدیم تا جنبه نمایشگاهی بر جنبه فروشگاهی غلبه پیدا کند. همچنین این کمیته برای ترویج فرهنگ مطالعه برنامه‌ریزی کرده است. اهالی نشر باید جنبه حرفه‌ای و ارتقای سطح دانش را در نظر داشته باشند.

او درباره وضعیت نشر ایران در بخش بین‌الملل نیز گفت: کمیته علمی و فرهنگی به وضعیت نشر ایران در بخش بین‌الملل توجه دارد و بر آن است تا نشر ایران در بیرون از کشور حرفی برای گفتن داشته باشد.

فروغی افزود: با توجه به این‌که به برون‌سپاری نمایشگاه از جانب مسئولان فرهنگی توجه شده است و نهادهای صنفی این مسئولیت را بر عهده گرفته‌اند، رویکردهای مورد انتظار این نهاد صنفی (اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تهران) در دستور کار قرار گرفته است. با توجه به جایگاهی که اهل قلم دارند بر آن شدیم تا در بخش پاتوغ اهل قلم سطح را بالاتر ببریم و به لحاظ اهمیتی که دارد سعی داریم تعداد نشست‌ها و سخنرانی‌ها را کاهش بدهیم. همچنین رویکرد بهتری انتخاب کرده‌ایم؛ آن هم برگزاری کارگاه‌هاست تا به هدف‌مان که ارتقای سطح علمی و فرهنگی نمایشگاه است، برسیم.

عبدالعظیم فریدون - عضو شورای سیاست‌گذاری کمیته علمی و فرهنگی - هم در بخش دیگری از نشست گفت: یکی از انتقادها به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در ۲۹ دوره برگزاری این نمایشگاه این است که نمایشگاه محلی برای فروش کتاب‌ است. با توجه به این‌که این نمایشگاه یک فرصت فرهنگی ایجاد می‌کند انتظار ما این است که این فضای کلی به فضای فرهنگی تبدیل شود، اما این جنبه نمایشگاه کمرنگ‌تر شده است.

او اظهار کرد: با واگذاری نمایشگاه به بخش خصوصی  به دنبال این هستیم که  از این فرصت استفاده کنیم و صبغه فرهنگی نمایشگاه را پررنگ‌تر کنیم.  

فریدون با اشاره به بودجه اختصاص‌یافته برای کمیته علمی و فرهنگی که کمتر از پنج درصد بودجه نمایشگاه است گفت: انتظاراتی که اهل قلم و نشر از نمایشگاه دارند با این بودجه کم محقق نمی‌شود. نگاه ما تقویت جنبه فرهنگی نمایشگاه است و به دنبال حذف جنبه فروشگاهی نیستم زیرا این مسئله زمان‌بر است.

این عضو شورای سیاستگذاری کمیته علمی و فرهنگی با بیان این که در برگزاری نشست‌های کمیته‌ علمی و فرهنگی ضعف اطلاع‌رسانی وجود دارد گفت: کسانی که به نمایشگاه می‌آیند نمی‌دانند نشست‌هایی وجود دارد. باید بین کمیته‌ اطلاع‌رسانی و سایر کمیته‌ها ارتباط برقرار شود تا این مشکل حل شود و نشست‌ها متناسب با نیاز ناشران و مخاطبان باشد.

در بخش دیگری از نشست مسعود پایدار - دیگر عضو شورای سیاست‌گذاری کمیته‌ی علمی و فرهنگی - نیز گفت: نمایشگاه کتاب در این سه دهه کار نمایشگاهی نداشته و بیشتر به دنبال فروش بوده است. بین نمایشگاهی که ما داریم با مفهوم نمایشگاه فاصله وجود دارد و فروش غالب بوده که این مسئله هم فرصت و هم تهدید است.

او در ادامه افزود: نمایشگاه به یک درخت تنومند تبدیل شده است اما با نمایشگاه رایج در دنیا فاصله دارد و باید اصلاحاتی در ارکان نمایشگاه صورت بگیرد و جنبه توسعه آموزشی و پژوهشی مورد توجه باشد. کمیته علمی و فرهنگی ابزاری برای توسعه آموزش و پژوهش در کنار نمایشگاه بین‌المللی کتاب است و از اهل رسانه انتظار می‌رود به این بخش نمایشگاه کمک و وجه اصلی آن را پررنگ‌تر کنند. نمایشگاه نباید یک فروشگاه بزرگ‌ باشد.

همچنین سیدعباس حسینی نیک - یکی دیگر از اعضای شورای سیاست‌گذاری کمیته‌ علمی و فرهنگی - گفت: موسسات انتشاراتی حلقه وصل اقتصاد و فرهنگ هستند. موسسات در کنار فعالیت‌های خود باید به مسائل اقتصادی توجه کنند و از طرف دیگر دارای شاخصه‌های علمی و فرهنگی باشند. در واقع باید این دو جنبه را در داخل خود داشته باشند. موسساتی موفق هستند که به این دو جنبه توجه دارند؛ در غیر این صورت حذف می‌شوند.

او در ادامه گفت: سیر تحولی که  در انتشارات دنیا و ایران وجود داشته و جنبه مادی و اقتصادی کم کم به سمت علمی و فرهنگی گرایش پیدا کرد است. گرایش به سمت علمی و فرهنگی در  کشورهای پیشرفته زودتر آغاز شده اما در کشور ما نیز این اتفاق با تاخیر شروع شده است. به نظرم کمیته علمی و فرهنگی مهمترین کمیته است. این کمیته باید کمک کند تا بتوانیم سال به سال جلو برویم و استقلال پیدا کنیم.

حسینی نیک اظهار کرد: باید خیلی از مسائل نشر حل شود و تدابیری اندیشه شود. مثلا این‌که نشست‌هایی که برگزار می‌شود چالش‌های اساسی در آن‌ها مطرح شود تا  برای مخاطبان جذاب باشند؛ مثلا ممیزی‌، اقتصاد نشر و غیره.
 
در بخش دیگری از نشست دهقانی با بیان این‌که اکنون صلاح نیست که بخش فروش را از نمایشگاه حذف کنیم گفت: فروش برای برخی از ناشران در نمایشگاه بین المللی حیاتی است؛ همچنان که در بسیاری از کشورها بخش فروش را حذف نکرده‌اند.

او گفت: ما سال گذشته اصرار داشتیم که تمامی عناوین کتاب که در سال ۹۴ منتشر شده بود در کارنامه نشر حضور داشته باشد که باعث شد  ۲۷ هزار کتاب به  نمایش گذاشته شود. این اتفاق در محوطه‌ای حدودا ۳۰۰ متری افتاد که این فضا برای این حجم از کتاب کم بود.

مدیر کمیته علمی و فرهنگی در ادامه اظهار کرد: اگر کمیته‌ها هویت ثابتی داشته باشند که افراد بدانند کجای کار هستند و حداقل حکم سالیانه داشته باشند کارهای مختلفی را می‌توانند در  طول سال انجام دهند. همچنین جایگاه برگزاری نمایشگاه مشخص نیست. اگر این جایگاه‌ ثابت باشد مردم می‌توانند به راحتی به بخش‌های مورد نظر خود دسترسی داشته باشند.