به گزارش خبرنگار سینمایی پایگاه خبری دیباچه، جدید ترین فیلم فریدون جیرانی «خفگی» نام دارد. اثری با فضایی خفه و سرد، چهره های بی احساس، گریم های اکسپرسیونیستی، دکوری مینی مالیستی و مضمونی معما گونه و جنایت زده!

فیلم لوکیشن خارجی ندارد و به دوره ای خاص نمی پردازد و اتفاقها در زمان مشخصی به وقوع نمی پیوندد. اثری خواب گونه که نه سورئالیستی است نه رئالیستی! تنها وجه اشتراک دنیای فیلم و دنیای واقعی شب است و روز! تاریکی و روشنی! با همه این عناصر بدون شباهت به دنیای پیرامون، مخاطب چه ایرانی و آشنا به فرهنگ خودمانی، چه خارجی با فرهنگ غریبه و غیر ایرانی با فیلم ارتباط برقرار می کند؛ زیرا جیرانی در فیلمش مضامین جهانشمولی را مطرح می کند. عشق، خیانت، نفرت، گناه، دروغ و قتل زبان و فرهنگ نمی شناسند و هر انسانی در هر اجتماعی، با هر ضریب هوشی بالا یا پایینی، مفهوم این مضامین را درک می کند.

لوکیشن های فیلم زیاد نیستد و تعددی در کار نیست! نمای لانگ شات در فیلم وجود ندارد. میزانس ها محدودند، تا آنجا که حرکت چشم بازیگران می تواند میزانسن محسوب شود. کاربردی ترین نماها در فیلم کلوزآپ است؛ نماهای بسته از چهره هایی اندوهناک که زندگی و سر زندگی از آنها رخت بر بسته است.

در فیلم «خفگی» رنگ وجود ندارد، با این حال صرفا یک اثر سیاه و سفید نیست؛ بلکه مجموعه ای است از تونالیته های خاکستری سرد و تیرگی. قصه فیلم درباره عشق، خیانت و نفرت است.

لوکیشن سکانس آغازین فیلم تیمارستانی متروک است. زنی جوان(پردیس احمدیه) به دلیل اختلالات روانی در اتاقی بستری است. زن همسر مسعود(نوید محمدزاده) است. مسعود که عاشق است مدعی است زنش به او خیانت کرده! زن همچنان تحت درمان است که مسعود در حین رفت و آمدهایش عاشق پرستار او (الناز شاکردوست) می شود؛ و عقدش می کند. زن روانی که آدمی متمول است تصمیم می گیرد پس از ترخیص به خارج از کشور سفر کند و اگر برود همه دارایی هایش را با خود خواهد برد و مسعود بی خانه مان و بی پول می شود. پرستار، زن بیمار را می کشد تا به این ترتیب به مسعود کمک کند و او و البته خودش را از بی خانمانی و بی پولی نجات دهد. مسعود متوجه ماجرا می شود و با نقشه قبلی پرستار را در آسانسور گیر می اندازد و پرستار می میرد و مسعود می رود و فیلم تمام می شود.

جیرانی تاریخ سینما را از بر است و سینمای ملل مختلف را می شناسد و با اینکه خودش معتقد است فضای فیلمش به فیلم های روسی نزدیک است اما «خفگی» آدم را یاد فیلم هاى نوآر فرانسوی می اندازد؛ آثاری که ویژگی شاخص آنها فیلمبرداری سیاه و سفید است و نورپردازی‌های پر کنتراست و سایه های تند و تیزی که به اکسپرسیونیسم نزدیک است و ریشه در سینمای آلمان دارد.

با اینکه به نظر می رسد جیرانی با ساخت چنین اثری تغییر رویه داده و به سراغ ژانری منسوخ شده رفته است؛ اما رویکرد روانشناسانه او در نوع روابط آدمهای فیلمش اثر را نجات داده و وجه معماگونه آن که به آثار ادبی ریموند چندلر آمریکایی نزدیک است مخاطب را تا به آخر با فیلم همراه می کند.

موسیقی یکی از ارکان اثر است و کارن همایونفر آن را در تار و پود فیلم تنیده است. طراحی صحنه و لباس نیزهمان است که سبک و سیاق فیلم می طلبد.

بازی ها به شدت آنکارد و کنترل شده اند. نوید محمد زاده با ریتم کند درونی و بیرونی اش به شخصیت عمق بخشیده و الناز شاکردوست متفاوت ظاهر شده و از همیشه بهتر است. بازی ماهایا پطروسیان به واسطه حد و حدود نقشش خیلی چشم گیر نیست و پردیس احمدیه معمولی اما باور پذیر نقشش را ایفا کرده است و پولاد کیمیایی همان است که همیشه دیده ایم.

فیلم خفگی یک اثر تکنیکال است که از ابعاد مختلفی می توان به آن نگریست و بررسی اش کرد که مجال بیشتر و زمان طولانی تری می طلبد.

در پایان، همین بس که بگوییم تلاش جیرانی برای ساخت فیلمی خوش ساخت ستودنی است و جسارت او برای خلق اثری چنین تجربی قابل تقدیر است.

اما کاش نام آدم های فیلم که شبیه هیچ کس نیستد و در سرزمینی بی نام و نشان زندگی می کنند، ایرانی نبود و آن معدود اصطلاحات روزمره ایرانی از فیلم حذف می شد تا مخاطب کاملا با اثری بی مکان و زمان مواجه شود و بیشتر باورش کند.

یادداشت وحید خانه ساز