به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه دیباچه، این معضل به رغم اظهار نظر مکرر کارشناسان و ارائه راهکارهای متفاوت، همچنان مسکوت مانده
است.
تشکیل کارگروه های فرهنگی، سمینار ها، تبلیغات و ... هنوز
نتوانسته به فرهنگ سازی مطالعه کمک نماید.
24 آذرماه در تقویم ما به عنوان روز «کتاب و کتابخوانی»
نامگذاری شده است. تا دراین روز باز هم به طور جدی به این مسئله بپردازیم.از این
رو با آقای محمدرضا جمشیدی مدیر مسئول و صاحب امتیاز هفته نامه فرهنگی «کتابستان»
به مصاحبه نشستیم تا موضوع فرهنگ سازی مطالعه را از نقطه نظر ایشان مورد بررسی
قرار دهیم.
آفت فرهنگی :ترجیح خرید پیتزا به جای خرید کتاب!
-با توجه به سابقه شما در مطبوعات، چطور ایده انتشار هفته
نامه «کتابستان» به ذهنتان خطور کرد؟
با توجه به سابقه خانوادگی ما در مطبوعات و حضور پررنگ پدرم
در این عرصه و عرصه ادبیات با این فضا غریبه نبوده ام، اما دلیل اصلی تشکیل این
هفته نامه رویارویی جامعه امروزی با مسئله فقر مطالعه و کتابخوانی بود.مثلا کتاب
هایی که تا یک دهه پیش با تیراژ 3000 نسخه به چاپ می رسید و ظرف 2 الی 3 ماه به
فروش می رسید امروزه به تیراژ 1000 نسخه رسیده و گاهاً فروش آنها یک تا دو سال هم
زمان می برد و کسی به فکر چاپ مجدد هم نیست.
از طرفی با بوجود آمدن شبکه های مجازی و وب سایتها، کارکرد
رسانه های مکتوب کمرنگ تر شده است.
مسئله بعد که نه تنها در حوزه کتاب که در حوزه نشریات هم به
چشم می خورد این است که به عنوان مثال اگر کسی بخواهد 25000 تومان برای کتاب هزینه
کند، ترجیح می دهد برود و یک پیتزا بخرد.این آفت فرهنگ ما است.
یکی از انگیزه های اصلی من برای انتشار «کتابستان» همین موضوع بود تا بلکه بتوان
خلإ این فقر فرهنگی و عدم توجه به رسانه های مکتوب را پر کرد.
ما در راستای ترویج کتاب و کتابخوانی نشریه ای را ایجاد
کردیم تا بتواند انگیزه لازم را در جامعه مخاطبین افزایش دهد.
اگر بخواهیم جایگاه رسانه های مکتوب را در یک یا دو دهه
اخیر بررسی کنیم، به خوبی می بینید که نشریات هم با این مشکل روبرو هستند. مجلات
معروف که در دهه گذشته با تیراژ چند ده هزاری منتشر می شدند، امروزه با یک سوم یا
حتی یک پنجم تیراژ قبل ارتزاق می کنند. این رویکرد کلی جامعه است و کاملا ملموس
است.
«کتابستان» به عنوان یک رسانه بوجود آمد تا به سهم و بضاعت
خود رسالت فرهنگی اش را به انجام برساند.
مخاطبین به دلیل فقر مالی نمی توانند کتاب بخرند
و بخوانند نه به خاطر نداشتن علاقه!
-با توجه به اینکه ما از مطالعه فراری هستیم و حتی در شبکه
های اجتماعی هم از خواندن متن های طولانی اجتناب می کنیم، چطور می توانیم در زمینه
کتابخوانی فرهنگ سازی کنیم؟
فرهنگ سازی کلمه ای گسترده و فرآیندی زمان بر است و باید با
دیدی همه جانبه به آن نگریست.دیدی جامع که رسانه های مکتوب و مجازی را در خود جای
دهد.
فرهنگ سازی اصولی و مبتنی بر قواعد علمی وقتی امکان پذیر است که تمامی ابعاد دخیل
مورد توجه قرار بگیرند. ترویج کتابخوانی از مدارس یکی از نکات اساسی است.
امروزه حتی در قشر دانشجو نیز بی مهری به کتابخوانی به وفور
دیده می شود. دانشجو ها جزوه محور شده اند، تمایلی به خواندن کتاب های تخصصی شان
ندارند و این مایه تاسف است که در قشر فرهیخته هم شاهد این موضوع هستیم.
یکی از دلایل اصلی این رویکرد مباحث اقتصادی است. به نظر من
اولویت اول برای فرهنگ سازی، مدارس و نظام آموزش عالی است، از سوی دیگر مبحث قیمت
بالا در کتاب ها عاملی است که گاهاً مخاطبین به دلیل فقر مالی نمی توانند کتاب بخرند
و بخوانند نه به خاطر نداشتن علاقه.
حتما دیده اید کتاب هایی که کوچک هستند و ورق های کمتری
دارند به دلیل ارزانتر بودن با اقبال بیشتری هم مواجه می شوند.
یکی دیگر از عناصر مهم در فرهنگ سازی کتابخوانی، رسانه ملی
و توجه خطیر این مجموعه به کتابخوانی است. مادر کشور برنامه های طولانی مدتی را
برای پروژه های مختلف تدوین و پیگیری می کنیم، چرا برای ترویج کتابخوانی و ارتقای
فرهنگی به دنبال تدوین یک برنامه کوتاه مدت، میان مدت و یا طولانی مدت نیستیم؟
برای جامعه هفتاد میلیونی، تیراژ 1000 نسخه
اصلا قابل قبول نیست!
-به نظر شما آیا چاپ کتاب هایی با موضوعاتی خاص می تواند به
رشد کتابخوانی کمک کند؟ به تعبیر دیگر چاپ کتاب با چه موضوعاتی می تواند مخاطب را
نسبت به مطالعه علاقه مند کند؟
جامعه ما در مواقع مختلف بر حسب شرایط نیاز به محتوای خاص
در رسانه های مکتوب و کتاب داشته است. مثلا دردهه 60 جامعه نیاز داشت در مورد
تاریخ مطالعه داشته باشد.
امروزه این دغدغه ها تغییر کرده است.باز هم تاکید میکنم
امروزه وقتی ترجیح می دهیم با 25000 تومان پیتزا بخریم به جای کتاب، این طرز تفکر
ما را به این شرایط و فقر مطالعه سوق داده است.
برای جامعه هفتاد میلیونی، تیراژ 1000 نسخه اصلا قابل قبول
نیست، برای چنین جمعیتی تیراژ بالای ده هزار نسخه اگر تعریف شود آن وقت می توان در
مورد ترویج فرهنگ کتابخوانی صحبت کرد.
مسائل اقتصادی بارزترین عامل در فرهنگ سازی
مطالعه است!
-شما به عنوان فردی که اهل فرهنگ و مطالعه است، فکر می کنید
عادت کتابخوانی و فرهنگ مطالعه با تمرین به دست می آید؟
مطالعه یک نیاز است، مسئله ای تزریقی نیست که بتوانیم از
طریق عوامل دیگر آن را ایجاد کنیم. آیا به نظر شما وقتی مردم ترجیح می دهد اکثر اوقاتشان را در تلگرام و شبکه های اجتماعی
بگذرانند دیگر وقتی برایشان می ماند تا به نیاز به مطالعه فکر کنند؟!
امروزه در دورهمی های خانوادگی به جای صحبت با یکدیگر و انتقال
تجربیات، اغلب یا گوشی ها سرگرم هستیم.
جامعه ما به سمتی حرکت می کند که نیازهایش متفاوت شده
است.در تمامی جوامع، تجدد بوجود می آید و نوع زندگی در ادوار مختلف تغییر می کند،
اما در جامعه ما همه اتفاقات تشدید شده است.
باز هم تاکید می کنم به عقیده بنده، مسائل اقتصادی بارزترین
عامل در فرهنگ سازی مطالعه است.اگر بخواهیم به عنوان یک عامل انگیزشی در امر
کتابخوانی موضوعی را مطرح کنیم، آن مورد
حمایت همه جانبه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است تا بتوانیم در کاهش قیمت
کتابها از طریق یارانه های نشر، تخفیفات دانشجویی و ... سعی کنیم تا بازار ارزان
تری برای مخاطبان ایجاد کنیم. از سوی دیگر
وقتی در جامعه مشکلات اقتصادی بوجود آمده و به طبع آن پدیده چند شغل داشتن
بروز می کند، دیگر صحبت از مفاهیم توسعه کتابخوانی محلی از اعراب ندارد. در این
شرایط نمی توان با تبلیغ و بیلبوردهای شعاری، فرهنگی را نهادینه کرد.جامعه ما دچار
شعارزدگی است.
عامل اصلی در فرهنگ سازی مطالعه حمایت از مولف
و نشر است!
-شهرداری تهران در بعضی از جایگاه های تبلیغاتی اش، به
انتشار تصاویر و جملات به معرفی نویسندگان پرداخته است، آیا واقعا تبلیغات نمی
تواند موثر باشد؟
کار شهرداری، بسیار ارزشمند است و از این طریق مفاهیم خاصی
را منتقل می کند. به خصوص که این مطالب برگرفته از متون ادبی خاصی است که بسیار هم
کاربردی است و با توجه به عامل ترافیک درتهران و زمان زیادی که اغلب ما در ترافیک
به سر می بریم، اقدام جالبی است.
اما این ها اِلمان هایی از توسعه مطالعه در کشور است که می
تواند موثر باشد اما عامل اصلی حمایت از مولف و نشر است.
وقتي کتاب جادارد که اقتصاد درست باشد اول بايد شکم خانواده را سير کرد به پيتزا ربطي ندارد 
